ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្សនិយាយនៅថ្ងៃច័ន្ទនេះថា ការចាប់ឃុំខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន មេដឹកនាំសហជីពមួយរូបពាក់ព័ន្ធនឹងការអធិប្បាយរបស់លោកអំពីបញ្ហាព្រំដែននោះ ជាការគំរាមកំហែងសិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ហើយពួកគេរិះគន់ការចោទប្រកាន់ពី«បទល្មើសជាក់ស្តែង»នេះ។
ក្រុមយុវជន និងអ្នកគាំទ្រមួយចំនួន នៅថ្ងៃច័ន្ទនេះ ក៏បន្តតវ៉ាទាមទារឲ្យដោះលែងលោក រ៉ុង ឈុន ដែលជាតំណាងក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា ដែលតែងតែអត្ថាធិប្បាយអំពីការបោះបង្គោលព្រំដែនរវាងកម្ពុជា និងវៀតណាម។
ការចាប់ខ្លួនលោករ៉ុង ឈុន កាលពីយប់ថ្ងៃសុក្រសប្តាហ៍មុនកើតមានឡើង ក្រោយពីលោកបានចុះទៅខេត្តត្បូងឃ្មុំ ហើយបានជួបប្រជាពលរដ្ឋ ដែលអះអាងថា ដីរបស់ពួកគេត្រូវបានវៀតណាមហាមមិនឲ្យធ្វើស្រែចម្ការ ហើយការបោះបង្គោលព្រំដែនបានចូលមកទឹកដីកម្ពុជា។ លោក រ៉ុង ឈុន ក៏បានផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់វិទ្យុអាស៊ីសេរីកាលពីថ្ងៃសុក្រអំពីសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់លោក ស្តីពីបញ្ហាវិវាទដីធ្លីនៅឃុំត្រពាំងផ្លុង ស្រុកពញាក្រែក ដែលមានព្រំប្រទល់ជាប់ប្រទេសវៀតណាមផងដែរ។
លោក អំ សំអាត នាយករងទទួលបន្ទុកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ មានប្រសាសន៍ថា ការចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន អាចជាការដាក់សម្ពាធលើការប្រើប្រាស់សិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញទស្សនៈ និងយោបល់របស់ពលរដ្ឋ។
«យើងឃើញថា មតិមួយចំនួន គេអាចយល់ថា អាបញ្ហាទាំងអស់នេះ វាអាចនឹងធ្វើឲ្យជះឥទ្ធិពលដល់សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ។ អ្នកដទៃហ្នឹង អាចនឹងកម្រិតសេរីភាពនៅក្នុងការបញ្ចេញមតិរបស់ខ្លួនផងដែរ»។
លោកចាត់ទុកថា ការចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន នឹងក្លាយជាបន្ទុកមួយទៀត មកដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅក្នុងការរក្សាទុកប្រព័ន្ធឋានៈអនុគ្រោះពន្ធរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ក្រោមកម្មវិធី«គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងសព្វាវុធ» ឬ EBA ដែលនឹងចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី១២ ខែសីហានេះ។
មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ ក៏បានស្នើឲ្យតុលាការផ្តល់ការបញ្ជាក់អំពីអ្វីទៅដែលជា«បទល្មើសជាក់សែ្តង» ដែលនាំដល់ការចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន នោះ។
លោក រ៉ុង ឈុន ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់បង្កឲ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម តាមមាត្រា៤៩៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា ហើយលោកអាចប្រឈមនឹងការជាប់ពន្ធនាគារពី៦ខែ ទៅ២ឆ្នាំ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់លោក គុជ គឹមឡុង អ្នកនាំពាក្យរបស់សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ។ អ្នកនាំពាក្យរូបនេះ មិនបានផ្តល់សេចក្តីលម្អិតពាក់ព័ន្ធនឹងភស្តុតាង ដែលនាំដល់ការចោទប្រកាន់បទឧក្រិដ្ឋនេះទេ។ លោកបន្ថែមថា លោក រ៉ុង ឈុន ត្រូវបានតុលាការសម្រេចឃុំខ្លួនជាបណ្តោះអាសន្ន ក្រោយពីលោក វ៉ាន់ សែនវិសុទ្ធ ចៅក្រមស៊ើបសួរបានបញ្ចប់ការសាកសួរតាមនីតិវិធីរបស់តុលាការ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសហគមន៍ចំនួន១៤១ នៅថ្ងៃច័ន្ទនេះក៏បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍បង្ហាញការសោកស្តាយចំពោះការចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន និងចាត់ទុកថា វាជាការគំរាមកំហែងដោយផ្ទាល់របស់អាជ្ញាធរកម្ពុជាលើពលរដ្ឋ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍ចុះថ្ងៃទី៣ ខែសីហានេះឲ្យដឹងថា៖ «បន្ទាប់ពីមានការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីសំណាក់អាជ្ញាធរជាងមួយទសវត្សរ៍ការចាប់ខ្លួនចុងក្រោយនៃប្រធានសហជីពដែលគួរឱ្យកោតសរសើររូបនេះ គឺជាការគំរាមកំហែងដោយផ្ទាល់ចំពោះប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលគ្រាន់តែប្រើប្រាស់សិទ្ធិធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួនក្នុងការសម្ដែងមតិ»។
ពួកគេក៏បង្ហាញក្តីសង្ឃឹមថា៖ «រាជរដ្ឋាភិបាល និងសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ នឹងអាចទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់ទាំងអស់និងដោះលែងរូបលោកពីការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្នរង់ចាំសវនាការឱ្យបានឆាប់»។
លោក Phil Robertson នាយករងអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) ប្រចាំតំបន់អាស៊ី ចាត់ទុកការចោទប្រកាន់លោក រ៉ុង ឈុន ពីបទញុះញង់នោះថា ជាបទចោទ «ក្លែងក្លាយ» ហើយថា លោក រ៉ុង ឈុន មិនបានធ្វើអ្វីខុសនោះទេ។
លោកអត្ថាធិប្បាយតាមសារអ៊ីម៉ែលតាមខ្លឹមសារដើមថា៖ «អ្នកភូមិនៅតាមព្រំដែនកម្ពុជា និងវៀតណាម មានសិទ្ធិលើកឡើងពីអ្វីដែលពួកគេមិនសប្បាយចិត្តជាមួយនឹងទង្វើរបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលបានធ្វើឲ្យពួកគេមិនអាចចូលទៅដីរបស់ពួកគេ ហើយលោករ៉ុង ឈុនគួរតែមានសិទ្ធិលើកឡើងអំពីកង្វល់របស់លោកអំពីភាពអសកម្មរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានការណ៍នេះ។ ជាជាងចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុននោះរដ្ឋាភិបាលគួរតែមានការថ្លែងអំណរគុណដល់គាត់ចំពោះការលើកឡើងអំពីក្តីបារម្ភទាំងអស់នេះ ហើយបញ្ជូនក្រុមមួយទៅស្តាប់ការរៀបរាប់ទុក្ខលំបាករបស់អ្នកភូមិ ដើម្បីរកដំណោះស្រាយឲ្យពួកគាត់»។
លោកបន្ថែមថា លោក រ៉ុង ឈុន គួរតែត្រូវបានដោះលែងជាបន្ទាន់ និងដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ ហើយថា ការចាប់ខ្លួននេះ ជាឧទាហរណ៍មួយផ្សេងទៀតរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក្នុងការលេងល្បែង «ធ្វើបាបអ្នកនាំសារ»ជំនួសឲ្យការដោះស្រាយបញ្ហាពិតប្រាកដ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់លោក រ៉ុង ឈុន ចុះថ្ងៃទី២១ ខែកក្កដា មុនការចាប់ខ្លួន ឲ្យដឹងថា លោកបានចុះជួបប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងឃុំត្រពាំងផ្លុង ស្រុកពញាក្រែក ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ហើយពលរដ្ឋអះអាងថា អ្នកភូមិចំនួន១០៦ គ្រួសារ ជាជនរងគ្រោះដោយសារការបាត់បង់ដីធ្លីទៅខាងភាគីវៀតណាម។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍បញ្ជាក់ថា៖ «ការបោះបង្គោលព្រំដែនលេខ១១៤ដល់១១៩មានភាពមិនប្រក្រតីច្រើនដែលធ្វើឲ្យពលរដ្ឋបាត់បង់ដី»ទៅភាគីវៀតណាមជាច្រើនរយហិកតានៅក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍ឲ្យដឹងទៀតថា បើគិតពីបន្ទាត់ព្រំដែនចាស់មកដល់ការបោះបង្គោលឡាក់ និងបង្គោលរណបថ្មីមានការចូលប្រហែល៥០០ម៉ែត្រមកក្នុងដីកម្ពុជា។លោករ៉ុង ឈុនក៏បានឲ្យដឹងថា អាជ្ញាធរវៀតណាមបានចូលមករុញច្រានពលរដ្ឋខ្មែរមិនឲ្យដាំដុះក្នុងដីខ្មែរផងដែរ។
បើតាមលោក រ៉ុង ឈុន លោកក៏បានចុះទៅពិនិត្យមើលព្រំដែននៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី និងរតនគិរី កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែកក្កដា ផងដែរ។
ជាការឆ្លើយតប គណៈកម្មាធិការចម្រុះកិច្ចការព្រំដែនរបស់រដ្ឋាភិបាល កាលពីថ្ងៃសុក្រសប្តាហ៍មុន បានប្រកាសច្រានចោលសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់លោករ៉ុង ឈុន ដោយចោទថា ជា«ព័ត៌មានមិនពិត និងបំផ្លើស» និង«មានចេតនាទុច្ចរិត»។ គណៈកម្មាធិការក៏បានលើកឡើងថា លោក រ៉ុង ឈុន និង«ជនអគតិមួយចំនួន» តែងតែបង្កើតព័ត៌មានក្លែងក្លាយក្នុងចេនាទុច្ចរិតដើម្បីវាយប្រហារដល់កិច្ចការព្រំដែនរបស់រដ្ឋាភិបាល។ គណៈកម្មាធិការអំពាវនាវកុំឲ្យប្រជាពលរដ្ឋចែករំលែកសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់លោក រ៉ុង ឈុន ដោយថា «សកម្មភាពទាំងអស់នោះអាចប្រឈមមុខនឹងផ្លូវច្បាប់»។
លោក ជិន ម៉ាលីន អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុតិ្តធម៌ បានថ្លែងការពារការអនុវត្តច្បាប់របស់កងកម្លាំងនគរបាលកម្ពុជា ក្នុងការចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន។ លោកមានប្រសាសន៍ថា លោក រ៉ុង ឈុនបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាក់ស្តែង។
«ជាក់ស្តែងបានន័យថា អាបទលើ្មសហ្នឹងបន្តរហូត សកម្មភាពគាត់ចុះហ្នឹង ក្រោយមកគាត់ផ្សព្វផ្សាយ តាម Page (ទំព័រ) របស់គាត់ជាប់រហូត ហើយផ្តល់បទសម្ភាសន៍ជាប់រហូតដល់ថ្ងៃចាប់ខ្លួន។ណ៎ា! អាសកម្មភាពគាត់ចុះអាសកម្មភាពគាត់ផ្សព្វផ្សាយ គាត់ផ្តល់សម្ភាសន៍អាហ្នឹងជាសកម្មភាពញុះញង់ ហើយគាត់បន្តធ្វើរហូត Post (បង្ហោះ) លើ Page គាត់រហូតដល់ថ្ងៃចាប់ខ្លួន អាហ្នឹងហើយហៅថាជាក់ស្តែង»។
លោក រ៉ុង វណ្ណ អាយុ២២ឆ្នាំ ដែលត្រូវជាក្មួយប្រុសរបស់លោក រ៉ុង ឈុន បានប្រាប់វីអូអេនៅមុខផ្សារទំនើបមួយជាប់ពហុកីឡាដា្ឋនជាតិអូឡំាពិកនៅថ្ងៃច័ន្ទនេះថាអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចបានចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន យ៉ាងកម្រោល ដោយគ្មានដីកាចាប់ខ្លួន នៅពេលលោក រ៉ុង ឈុន កំពុងសម្រាកក្នុងផ្ទះនៅយប់ថ្ងៃសុក្រ។
«ការចាប់គាត់គឺ...ខុសពីច្បាប់តែម្តង ដែលចាប់គឺនៅពេលយប់ ដែលគាត់ហៀបនឹងចូលសម្រាន្ត ហើយទាំងគ្មានដីកាផ្សេងៗ ដែលចាប់ទាំងកម្រោល ដែលគ្មានភាពស្របច្បាប់តែម្តង»។
ចំណែកអ្នកតវ៉ាមួយរូបទៀត គឺលោក ជុំ ហួត ដែលគាំទ្រលោក រ៉ុង ឈុន និយាយថាការចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំសហជីពរូបនេះគឺជាទង្វើអយុត្តិធម៌ ព្រោះលោក រ៉ុង ឈុនគ្រាន់តែបានបំពេញតួនាទីជាអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងបញ្ចេញមតិពាក់ព័ន្ធនឹងស្ថានភាពរស់លំបាករបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅតាមព្រំដែនតែប៉ុណ្ណោះ។
នៅក្នុងការតវ៉ារបស់ក្រុមយុវជន និងអ្នកគាំទ្រជាង២០នាក់ នៅថ្ងៃច័ន្ទនេះកងកម្លាំងសន្តិសុខខណ្ឌ៧មករា និងនគរបាលចរាចរណ៍រាប់សិបនាក់បានរារាំងមិនឲ្យក្រុមអ្នកតវ៉ា ទៅឈរស្រែកទាមទារឲ្យមានការដោះលែងលោករ៉ុង ឈុននៅមុខសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញនោះទេ។ ការតវ៉ានៅថ្ងៃនេះ គឺធ្វើឡើងជាលើកទីបី ដោយមានការតាមឃ្លាំមើលពីព្រះសង្ឃមួយចំនួនផងដែរ។
បន្ទាប់ពីការរារាំងរបស់កងសន្តិសុខខណ្ឌ៧មករា ក្រុមអ្នកតវ៉ា បានប្តូរមកដើរឆ្ពោះទៅក្រសួងយុត្តិធម៌។ ក្នុងការដើរនោះ កងសន្តិសុខចម្រុះមានទាំងអ្នកស្លៀកពាក់ស៊ីវិលជាច្រើននាក់ បានមកបង្គាប់បញ្ជាឲ្យក្រុមអ្នកតវ៉ា ដើរទៅតាមទិសដៅ ដែលពួកគេបានរៀបចំឲ្យ ដើម្បីឆ្ពោះទៅកាន់ក្រសួងយុត្តិធម៌។
ក្រៅពីបញ្ហាព្រំដែន លោក រ៉ុង ឈុន កាលពីខែកក្កដា ក៏បានចូលរួមតវ៉ាជាមួយក្រុមកម្មករកាត់ដេរ ដើម្បីទាមទារឲ្យមានការដោះស្រាយវិវាទរបស់កម្មករនៅរោងចក្រមួយឈ្មោះ Violet Apparel Cambodia ដែលស្ថិតក្នុងខណ្ឌសែនសុខ រាជធានីភ្នំពេញផងដែរ។ រោងចក្រនេះ បានប្រកាសបិទដោយសារជំងឺកូវីដ១៩ ហើយកម្មករអះអាងថា ពួកគេមិនទទួលបានសំណងតាមច្បាប់ទេ។
លោក មាស នី អ្នកវិភាគនយោបាយកម្ពុជា យល់ថា ការចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុនបង្ហាញពីការបារម្ភរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចំពោះការតវ៉ានានា ដែលអាចនឹងផ្ទុះឡើងចំពេលមានវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ ដែលធ្វើឲ្យបាត់បង់ការងារក្នុងវិស័យកាត់ដេរ។
«នៅក្នុងទាំងវិបត្តិកូវីដ ទាំងវិបត្តិEBA រួមគ្នាហ្នឹង គឺយើងឃើញហើយថា រដ្ឋាភិបាលបានរៀបចំខ្លួន ហើយក៏បានប្រកាសនូវវិធានការសំខាន់ៗ ទាក់ទិនទៅនឹងការត្រៀមខ្លួនដើម្បីតាមដានមើលការវិវឌ្ឍនៃចលនាមហាជន ព្រោះអីរដ្ឋាភិបាល បានដឹងហើយថា រឿងដីធ្លីក៏វានៅក្នុងហ្នឹង រឿងកម្មករអត់ការងារធ្វើ ក៏វានឹងអាចធ្វើឲ្យមានបញ្ហា យើងហៅថា ជាការតវ៉ាឡើង»។
លោកបន្ថែមថា ការអធិប្បាយរបស់លោក រ៉ុង ឈុនអំពីបញ្ហាព្រំដែនចុងក្រោយនេះ អាចជាការបន្ថែមកម្តៅលើក្តីបារម្ភរបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលមានស្រាប់រួចទៅហើយនោះ។
ក្នុងបញ្ហាព្រំដែននេះ លោក រ៉ុង ឈុន ធ្លាប់ត្រូវបានចាប់ខ្លួនម្តងរួចមកហើយ កាលពីឆ្នាំ២០០៥។ កាលពីខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ លោកត្រូវបានឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្នក្នុងពន្ធនាគាររយៈពេល៣ខែ ក្រោមការចោទប្រកាន់ពី«បទបរិហារកេរ្តិ៍» និង«បទញុះញង់» បន្ទាប់ពីលោកបានអត្ថាធិប្បាយអំពីសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមព្រំដែនកម្ពុជា និងវៀតណាម៕
