ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជាទៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាកាលពីថ្ងៃសុក្រ ត្រូវបានក្រុមសិទ្ធិមនុស្សមើលឃើញថា បានធ្វើឲ្យមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារយោធា កាន់តែគឃ្លើនជាងមុន និងបានបង្កើនសកម្មភាពរំលោភសិទ្ធិមនុស្សភ្លាមៗ។ នេះ បើតាមការថ្លែងរបស់ក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សមីយ៉ាន់ម៉ាដែលនៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងបណ្តាញសារព័ត៌មាននានា។
សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សបានរាយការណ៍ថា ពួកយោធា បានបើកការវាយប្រហារតាមអាកាសតែប៉ុន្មានម៉ោង ក្រោយពីប្រតិភូលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចាកចេញកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ និងការប្រកាសពីការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់មេដឹកនាំយោធាលោក មីន អោងឡាំង ថា ពន្យារបទឈប់បាញ់គ្នារហូតដល់ចុងឆ្នាំ២០២២។
សារព័ត៌មាន Irrawaddy បានរាយការណ៍ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃចន្ទនេះថា ទាហានមីយ៉ាន់ម៉ា បានវាយប្រហារតាមអាកាសលើរដ្ឋធានី Loikaw ដែលជារដ្ឋធានីរបស់រដ្ឋ Kayah នៅថ្ងៃសៅរ៍និងអាទិត្យ និងលើកងកម្លាំងរបស់ជនជាតិ Karen កាលពីថ្ងៃសុក្រដោយបានបង្ខំពលរដ្ឋជាច្រើនពាន់នាក់ឱ្យរត់ចោលផ្ទះសម្បែង។
នៅថ្ងៃចន្ទនេះដែរ មេដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលរបស់មីយ៉ាន់ម៉ាដែលត្រូវបានបណ្ដេញចេញពីតំណែង គឺលោកស្រី Aung San Suu Kyi ត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល៤ ឆ្នាំ ពីបទនាំចូល និងកាន់កាប់វិទ្យុទាក់ទង (អាយកូម) ដោយខុសច្បាប់ និងបំពានបំរាមនៃជំងឺកូវីដ១៩។ នេះ គឺជាការបន្ថែមទៅនឹងទោស៤ឆ្នាំដែលតុលាការបានដាក់កាលពីជាង១ខែមុនពាក់ព័ន្ធនឹងការអុចអាលឲ្យមានការបះបោរ ប៉ុន្តែទោសលើកមុននោះ ត្រូវបានលោក Min Aung Hlaing បន្ធូរបន្ថយឱ្យមកនៅត្រឹម២ឆ្នាំ។
អ្នកស្រី Khin Ohmar ប្រធាននៃក្រុមប្រឹក្សាភិបាលអង្គការ Progressive Voice បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេខេមរភាសានៅថ្ងៃចន្ទថា៖
«សកម្មភាពថ្មីៗទាំងពីរនេះ ដែលខ្ញុំប្រាប់លោក គឺករណីអ្នកលោកស្រី អោង សាន ស៊ូជី និងការវាយប្រហារលើរដ្ឋជនជាតិភាគតិច Karen គឺជាភស្តុតាងជាក់ស្តែងនៃដំណើរទស្សនៈកិច្ចរបស់លោក ហ៊ុន សែន ហើយដែលបានធ្វើឱ្យមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារយោធាម្នាក់នេះ ហ៊ានប្រាប់ដល់ពិភពលោកថា ខ្ញុំអាចធ្វើអ្វីបានតាមចិត្ត។ ឥឡូវនេះ ខ្ញុំលែងបារម្ភ ពីព្រោះមានបងប្អូនធម៌របស់ខ្ញុំដែលនៅពីក្រោយខ្ញុំ ដែលជាប្រធានអាស៊ាន។ ដូច្នេះហើយ នេះ ជាអ្វីដែលគាត់កំពុងនិយាយទៅកាន់ពិភពលោក»។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាកាលពីថ្ងៃសុក្រនិងថ្ងៃសៅរ៍ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយចំពោះវិបត្តិនៅប្រទេសនេះ ចាប់តាំងពីក្រុមយោធាបានធ្វើរដ្ឋប្រហារកាលពីដើមខែកុម្ភៈឆ្នាំមុនទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលរបស់អ្នកស្រី អោង សានស៊ូជី។ ដំណើរទស្សនៈកិច្ចរយៈពេលខ្លីនេះ បាននាំឲ្យមានការប្រកាសបទឈប់បាញ់គ្នាជាឯកតោភាគីរហូតដល់ចុងឆ្នាំនេះ បើកផ្លូវឲ្យមានការចែកចាយជំនួយមនុស្សធម៌ និងអនុញ្ញាតឲ្យប្រេសិតពិសេសរបស់ប្រធានអាស៊ានសម្របសម្រួលការចរចានានាក៏ដូចជាអនុញ្ញាតឲ្យអាស៊ានតាមដានបទឈប់បាញ់គ្នាផងដែរ។ ប៉ុន្តែដំណើរនោះ ត្រូវបានអ្នកជំទាស់ថា ជាការផ្តល់ភាពស្របច្បាប់ដល់ក្រុមរដ្ឋប្រហារ និងធ្វើឡើងដោយគ្មានការពិគ្រោះយោបល់ជាមួយនឹងមេដឹកនាំអាស៊ានដទៃទៀត។
កាលពីថ្ងៃចន្ទ នៅក្នុងសុន្ទរកថាក្នុងពិធីសម្ពោធផ្លូវមួយខ្សែ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានអំពាវនាវឲ្យសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀតគាំទ្រដំណោះស្រាយដែលលោកសម្រេចបាន ជាពិសេសតួនាទីអ្នកសម្របសម្រួលក្នុងការតាមដានមើលបទឈប់បាញ់គ្នារវាងក្រុមយោធា និងក្រុមប្រដាប់អាវុធនានា៖
«អ៊ីចឹងទេដើម្បីឲ្យមានការទុកចិត្ត អាស៊ានគប្បីមានតួនាទីហើយតួនាទីនេះដែលពីមុនគេមិនអាចរកបាន ប៉ុន្តែឥឡូវអាស៊ានរកបានហើយដែលអាស៊ានមានតួនាទីចូលទៅសម្របសម្រួលគ្រប់ភាគីជម្លោះឲ្យមានការឈប់បាញ់»។
លោក ហ៊ុន សែន បានស្នើបង្កើតឡើងនូវយន្តការត្រូយការឬត្រីភាគីក្នុងការដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយ និងយោធានៅមីយ៉ាន់ម៉ាដើម្បីតាមឃ្លាំមើលបទឈប់បាញ់គ្នានេះ។
លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងថា៖ «អ៊ីចឹងខ្ញុំបានណែនាំឯកឧត្តម ប្រាក់ សុខុន ឲ្យខិតខំសម្របសម្រួលដៃគូក្នុងអាស៊ានឲ្យបង្កើតយន្តការពីរ។ យន្តការទី១ ទាក់ទងនឹងការឈប់បាញ់។ យ៉ាងហោចណាស់យើងបង្កើតឲ្យមានយន្តការត្រូយការ។ ត្រូវការនេះ គឺមានអតីតប្រធាន គឺព្រុយណេ ប្រធានបច្ចុប្បន្ន គឺកម្ពុជា និងអនាគតប្រធាន គឺឥណ្ឌូណេស៊ី បូកនឹងលេខាធិការដ្ឋានអាស៊ានដើម្បីសម្របសម្រួលបទឈប់បាញ់។ ទាល់តែមានយន្តការអនុវត្ត ទើបអនុវត្តបាន។ អ៊ីចឹងក្នុងការអនុវត្តនេះ ខ្ញុំដឹងថា ភាគីមីយ៉ាន់ម៉ា បានស្វាគមន៍បេសកជនពិសេសរបស់ប្រធានអាស៊ានស្តីពីមីយ៉ាន់ដើម្បីចូលរួមក្នុងកិច្ចពិភាក្សាស្តីពីការឈប់បាញ់ជាមួយអង្គការប្រដាប់អាវុធជនជាតិភាគតិច»។
លោក ហ៊ុន សែន បន្ថែមថា យន្តការត្រីភាគីនេះ នឹងបន្តទៅប្រធានបន្ទាប់របស់អាស៊ានដោយសារលោកជឿថា វិបត្តិរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា នឹងមិនដោះស្រាយរួចក្នុងអាណត្តិរបស់កម្ពុជាទេ។
លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានស្នើឲ្យមីយ៉ាន់ម៉ាបង្កើតយន្តការមួយដែរដើម្បីធ្វើការជាមួយនឹងអាស៊ានក្នុងការតាមសង្កេតមើលបទឈប់បាញ់គ្នានេះ ដែលអាចនឹងឈានទៅរៀបចំការបោះឆ្នោតជាតិនៅខែសីហាឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខតាមការសន្យារបស់មេដឹកនាំយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា។
លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងថា៖ «មីយ៉ាន់ម៉ាខ្លួនឯង ក៏ត្រូវមានយន្តការមួយដើម្បីធ្វើការជាមួយនឹងអាស៊ាន។ អាស៊ាន មិនអាចលើកកម្លាំងទៅដោយគ្មានការយល់ព្រមពីមីយ៉ាន់ម៉ានោះទេ»។
ប៉ុន្តែ សកម្មជនមីយ៉ាន់ម៉ា មិនជឿជាក់លើការសន្យានានារបស់មេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារយោធានោះទេ។
អ្នកស្រី Wai Wai Nu ស្ថាបនិកនិងជាប្រធានរបស់បណ្តាញស្ត្រីសន្តិភាព បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេខេមរភាសាថា៖
«ការប្រកាសបទឈប់បាញ់ ឬពន្យារបទឈប់បាញ់គ្មានន័យអ្វីសម្រាប់ប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ាទេ។ វាគ្រាន់តែជាការផ្លាស់ប្តូរសំឡេង និងអត្ថាធិប្បាយដើម្បីធ្វើឱ្យគាត់ស្របច្បាប់ប៉ុណ្ណោះ។ វាគ្មានន័យអ្វីសម្រាប់ប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ាទេ ពីព្រោះទោះបីជាមានការហៅថា បទឈប់បាញ់ពីគាត់ ឬហៅថា ការឯកភាពប្រាំចំណុចកាលពីឆ្នាំមុនដោយអាស៊ានក៏ដោយ មេដឹកនាំរបបយោធារូបនេះ បានបង្ហាញរួចហើយថា ពួកគេនឹងមិនអនុវត្តតាមណាមួយក្នុងចំណោមចំណុចទាំងនេះ ឬការសន្យាអ្វីទាំងអស់»។
អ្នកស្រី Wai Wai Nu បានបន្ថែមថា សូម្បីតែការសន្យារៀបចំការបោះឆ្នោតជាថ្មី ក៏មិនអាចជឿបានដែរ៖ «យើងមិនជឿលើការបោះឆ្នោតណាមួយរបស់គាត់ ឬកាលបរិច្ឆេទរបស់គាត់ទេ ពីព្រោះរបបយោធា បានបង្ហាញឱ្យយើងឃើញរួចហើយថា គាត់មិនខ្លាចនឹងធ្វើភេរវកម្មដល់ប្រទេសជាតិ ហើយគាត់មិនខ្មាស់អៀនក្នុងការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយណាមួយដែលអាចធ្វើទៅបានដើម្បីគ្រប់គ្រងអំណាចរបស់គាត់។ ដូច្នេះ យើងមិនទុកចិត្តពាក្យសម្ដី ឬផែនការណាមួយរបស់គាត់ទេ ព្រោះគាត់មិនដែលគោរពតាមការសន្យា ឬគោរពសំឡេងប្រជាជន និងការបោះឆ្នោត ឬសន្លឹកឆ្នោតទេ»។
មេដឹកនាំអាស៊ាន សម្រេចបានកិច្ចព្រមព្រៀងចំនួន៥ចំណុចជាមួយនឹងមេដឹកនាំយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាកាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២១ នៅទីក្រុងហ្សាកាតាប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី។ កុងសង់ស៊ីសទាំង៥ចំណុចនោះ មានការបញ្ឈប់ហិង្សាជាបន្ទាន់ ការសន្ទនាជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយសន្តិភាព ការសម្របសម្រួលដោយប្រធានអាស៊ាន ផ្តល់ជំនួយមនុស្សធម៌ និងទស្សនកិច្ចដោយបេសកជនពិសេសមួយរូប។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក បានប្រាប់វីអូអេកាលពីថ្ងៃសុក្រថា អាមេរិកគាំទ្រកិច្ចព្រមព្រៀង៥ចំណុច និងទទូចកម្ពុជាក្នុងនាមប្រធានអាស៊ានឲ្យបន្តអនុវត្តព្រមទាំងស្នើឲ្យបេសកជនពិសេសរបស់អាស៊ានជួបពិភាក្សាជាមួយនឹងគ្រប់ភាគីទាំងអស់។
អ្នកនាំពាក្យក៏បានបន្តថា៖ «យើងបញ្ជាក់ជាថ្មីនូវការអំពាវនាវឲ្យរបបយោធាភូមាបញ្ចប់ការប្រើប្រាស់ហិង្សា ដោះលែងអ្នកដែលត្រូវបានឃាត់ខ្លួនដោយអយុត្តិធម៌ និងចូលរួមពិភាក្សាប្រកបដោយស្ថាបនាជាមួយគ្រប់ភាគីទាំងអស់ដែលនឹងគោរពឆន្ទះប្រជាជនភូមា»។
លោក ប្រាក់ សុខន រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសកម្ពុជាបានថ្លែងថា ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ហ៊ុន សែន មិនមែនជាការទទួលស្គាល់របបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាទេ គឺគ្រាន់តែជាការបន្តទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកការទូតជាន់ខ្ពស់កម្ពុជារូបនេះដែលត្រូវបានតែងតាំងជាបេសកជនរបស់ប្រធានអាស៊ានដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ាបានថ្លែងថា ប្រទេសដទៃទៀត ក៏នៅតែរក្សាវត្តមានស្ថានទូតក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាដែរ បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារយោធា។
ទាំងលោក ហ៊ុន សែន និងលោក ប្រាក់ សុខុន បានបញ្ជាក់ថា ក្នុងដំណើរការស្វែងរកដំណោះស្រាយនោះ កម្ពុជាមិនបានស្នើសុំជួបអ្នកស្រី អោង សានស៊ូជី ទេ ពីព្រោះវាជាផ្នែកមួយនៃរបៀបធ្វើការថ្មីរបស់កម្ពុជាក្នុងការធ្វើការជាមួយនឹងមេដឹកនាំយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា។
លោក ប្រាក់ សុខុន បានថ្លែងក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ថា៖ «អ៊ីចឹងកម្មវិធីជួបជាមួយអ្នកណា កុំថាឡើយលោកជំទាវ អោងសាន ស៊ូជី ជាមួយអ្នកណាផ្សេងក៏ដោយក៏សម្តេចមិនបានស្នើសុំទេ ពីព្រោះលោកធ្វើមួយជំហានម្តងៗ។ ដូចខ្ញុំថា ឥឡូវយើងបេះផ្លែណាវានៅទាបជាងគេ។ វាងាយឈោងចាប់យកបេះបានឲ្យបានមួយកន្ត្រកសិន»។
សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សមីយ៉ាន់ម៉ានានាដែលបានជំទាស់នឹងដំណើរទស្សនកិច្ចនេះតាំងពីដំបូង បានសម្តែងការខកចិត្តដោយយល់ថា ជំនួបរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺជាការលម្អៀង ហើយពួកគេកាន់តែខកចិត្តនឹងប្រធានអាស៊ានក្រោមការដឹកនាំរបស់កម្ពុជា។
លោក Aung Moe Win ស្ថាបនិកនៃក្រុមគាំទ្រចលនាប្រជាធិបតេយ្យនៅភូមា (Support the Democracy Movement in Burma) បានប្រាប់វីអូអេខេមរភាសាកាលពីថ្ងៃសុក្រថា៖
«ខ្ញុំមានការខកចិត្តយ៉ាងខ្លាំង។ ទស្សនកិច្ចនេះ ផ្តោតតែលើភាគីម្ខាង។ មានតែជនផ្តាច់ការទេ ដែលគាំទ្រគ្នា។ គេសរសើរគ្នាទៅវិញទៅមក និងសប្បាយរីករាយ។ ការមិនជួបបក្សប្រឆាំង គឺមិនល្អសម្រាប់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា»។
សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សខ្មែរអាមេរិកាំង បានរិះគន់ទង្វើរបស់លោក ហ៊ុន សែន ថា បានធ្វើឲ្យស្ថានការណ៍នៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាកាន់តែអាប់អួរតាមរយៈដំណើរទស្សនកិច្ចដែលបានផ្តល់ភាពស្មើមុខស្មើមាត់ដល់មេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារក្នុងខណៈមេដឹកនាំអាស៊ានដទៃទៀត និងសហគមន៍អន្តរជាតិថ្កោលទោស។
លោក យ័ប គឹមទឹង ប្រធានសមាគមខ្មែរអាមេរិកាំងដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យបានថ្លែងថា៖
«យើងមើលទៅយើងឃើញថា លោក ហ៊ុន សែន គាត់មិនមានប្រវត្តិគោរពសិទ្ធិមនុស្សត្រឹមត្រូវ។ គាត់ជាជនផ្តាច់ការ ហើយនៅពេលដែលគាត់ទៅដោះស្រាយបញ្ហាភូមា គឺឃើញថា គាត់លម្អៀង។ គាត់ កាន់ជើងជនផ្តាច់ការដូចគ្នា។ ម្ល៉ោះហើយ គាត់ធ្វើអ្វីខុសពីដើមដែលពួកអ្នកសង្កេតការណ៍ទូទៅនៅខាងក្រៅថា គាត់ធ្វើឲ្យអាស៊ានចុះខ្សោយ»៕
