មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ម្នាក់នៃក្រសួងការពារប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិកថ្លែងថា មេដឹកនាំស៊ីវិលចិនមិនបានដឹងអំពីការហោះហើរសាកល្បងលើកទីមួយនៃយន្តហោះប្រយុទ្ធថ្មីរបស់ចិនកាលពីថ្ងៃអង្គារទេ នៅពេលដែលលោករដ្ឋមន្រ្តីការពារប្រទេសសរអា រ៉បឺត ហ្គេតស៍ (Robert Gates) បានសួរអំពីរឿងនេះ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយជាមួយលោកប្រធានាធិបតី ហ៊ូ ជិនតៅ (Hu Jintao)។
ស្ថានការណ៍នេះបណ្តាលឲ្យមានសេចក្តីព្រួយបារម្ភក្នុងបណ្តាមន្រ្តីសរអា ព្រោះវាបានលេចចេញមកនៅក្នុងទស្សនកិច្ចផ្លូវការរបស់លោករដ្ឋមន្រ្តី និងនៅពេលតែមួយសប្តាហ៍ប៉ុណ្ណោះមុនកិច្ចប្រជុំរបស់លោកប្រធានាធិបតី ហ៊ូ ជាមួយលោកប្រធានាធិបតីសរអា បារ៉ាក់ អូបាម៉ា (Barack Obama) នៅក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។
នៅក្រោមលក្ខខណ្ឌមិនបញ្ចេញឈ្មោះ មន្រ្តីសរអារូបនេះបានពោលថា នៅពេលដែលលោករដ្ឋមន្រ្តី ហ្គេតស៍ បានសួរអំពីការសាកល្បងនេះ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយជាមួយប្រធានាធិបតី ហ៊ូ នៅរសៀលថ្ងៃអង្គារ «គេឃើញច្បាស់ថា គ្មានមន្រ្តីស៊ីវិលណាម្នាក់នៅក្នុងបន្ទប់នោះបានដឹងអំពីរឿងនេះទេ»។ លោក ហ៊ូ ជាមន្រ្តីស៊ីវិលម្នាក់ ហើយក៏ជាប្រធានគណៈកម្មការយោធាកណ្តាលរបស់ប្រទេសចិនដែរ។
លោករដ្ឋមន្រ្តី ហ្គេតស៍ មិនបាននិយាយថា លោកហ៊ូ មានការភ្ញាក់ផ្អើលទេ ក៏ប៉ុន្តែលោកបាននិយាយជាមួយអ្នកយកព័ត៌មានអំពីសេចក្តីព្រួយបារម្ភរបស់លោកចំពោះលទ្ធភាពនៃការមិនទាក់ទងគ្នារវាងមេដឹកនាំស៊ីវិលនិងយោធា និងលទ្ធភាពដែលថា យោធាចិនជួនកាលធ្វើសកម្មភាពដោយឯករាជ្យតែឯង។
«ខ្ញុំបារម្ភអំពីរឿងនេះជាយូរមកហើយ ហើយនិយាយដោយត្រង់ទៅ នេះជាហេតុផលមួយដែលខ្ញុំភ្ជាប់សារៈសំខាន់ទៅនិងកិច្ចចរចារវាងភាគីទាំងសងខាង ដែលមានមន្រ្តីស៊ីវិលផងនិងមន្រ្តីយោធាផង»។
នៅក្នុងទស្សនកិច្ចនេះ លោក ហ្គេតស៍បានស្នើឲ្យមានកិច្ចចរចាយុទ្ធសាស្រ្តជាឧភតោភាគីមួយរវាងស៊ីវិលនិងយោធា ក៏ប៉ុន្តែមន្រ្តីចិនគ្រាន់តែសន្យាថា នឹងសិក្សាអំពីគំនិតនេះ។ លោក ហ្គេតស៍ ថ្លែងថា លោកសង្ឃឹមថា លោកនឹងបានទទួលកិច្ចព្រមព្រៀងលើសំណើរបស់លោក នៅក្នុងឆមាសទីមួយនៃឆ្នាំនេះ។
លោក ហ្គេតស៍ បន្ថែមថា លោក ហ៊ូ បានបញ្ជាក់ជម្រាបលោកថា ពេលវេលាសាកល្បងយន្តហោះប្រយុទ្ធនេះមិនទាក់ទងនឹងទស្សនកិច្ចរបស់លោកទេ ហើយលោករដ្ឋមន្រ្តីពោលថា លោកជឿតាមពាក្យរបស់លោកប្រធានាធិបតី។ ក៏ប៉ុន្តែនៅពេលឆ្លើយសំណួរអ្នកកាសែត លោក ហ្គេតស៍ ថ្លែងថា ការពន្យារពេលការសាកល្បងនេះជាការសមរម្យជាង។ ហើយសេចក្តីសម្រេចរបស់មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ម្នាក់ទៀតដែលរាយការណ៍អំពីការភ្ញាក់ផ្អើលរបស់លោកប្រធានាធិបតី ហ៊ូ បង្ហាញថា គណៈប្រតិភូអាមេរិកាំងមិនសប្បាយចិត្តជាខ្លាំង ជាមួយពេលវេលានៃការសាកល្បងនេះ។
បញ្ហាចុងក្រោយនេះកើតឡើងនៅពេលដែលមន្រ្តីសរអានិងចិនបានខំដាក់ទំនាក់ទំនងយោធារបស់ខ្លួននៅក្នុងពន្លឺជាវិជ្ជមានមួយ ទោះបីជាមានការមិនចុះសម្រុងគ្នាកាន់តែច្រើនឡើងក៏ដោយ។ លោក ហ្គេតស៍ មានប្រសាសន៍ថា មន្រ្តីចិនបង្ហាញឲ្យដឹងថា ពួកគេនឹងមិនបញ្ឈប់កិច្ចចរចានិងការប្តូរមន្រ្តីការងារនៅក្នុងវិស័យយោធា ដើម្បីតវ៉ាប្រឆាំងការលក់អាវុធទៅឲ្យកោះតៃវ៉ាន់ ឬគោលនយោបាយដទៃទៀតដែលចិនមិនយល់ស្របជាមួយនោះទៀតទេ។ ក៏ប៉ុន្តែលោកបានថ្លែងថា ទស្សនកិច្ចថ្នាក់ខ្ពស់ ដូចជាទស្សនកិច្ចមួយនេះ អាចទទួលផលប៉ះពាល់។ ហើយលោក ហ្គេតស៍ បានទទួលស្គាល់ជាសាធារណៈអំពីសេចក្តីព្រួយបារម្ភរបស់ចិនចំពោះការលក់អាវុធ ដោយនិយាយថា សរអាអាចសុខចិត្តកាត់បន្ថយចំនួននៅពេលអនាគត បើសិនណាជាភាពតានតឹងរវាងកោះតៃវ៉ាន់ និងចិនដីគោកនឹងចុះថយ។
នៅថ្ងៃអង្គារអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិន លោក ហុង ឡេ (Hong Lei) បានអំពាវនាវជាថ្មីម្តងទៀត ឲ្យសរអាគោរពអធិបតេយ្យភាពរបស់ចិន ដើម្បីរក្សាការពារទំនាក់ទំនងយោធារវាងប្រទេសទាំងពីរ។
លោក ហុង បានអំពាវនាវឲ្យមាន«វិធានការមានប្រសិទ្ធិភាពនិងជាដុំកំភួន» ដើម្បីជៀសវាងភាពរកាំរកូសនៅក្នុងទំនាក់ទំនងយោធារវាងសរអានិងចិន ដែលជាការថ្លែងយោងយ៉ាងច្បាស់ទៅរកសេចក្តីប្រាថ្នារបស់ចិនដែលចង់ឲ្យសរអាបញ្ចប់ការលក់អាវុធទៅឲ្យកោះតៃវ៉ាន់។
ទោះបីជាមានភាពតានតឹងយ៉ាងច្បាស់តទៅទៀតក៏ដោយ ក៏លោករដ្ឋមន្រ្តី ហ្គេតស៍ ពណ៌នាថា កិច្ចចរចារបស់លោកនៅក្រុងប៉េកាំងជាកិច្ចចរចា «វិជ្ជមានណាស់» ក៏ប៉ុន្តែលោកមានព្រមានថា ការធ្វើឲ្យទំនាក់ទំនងយោធារវាងសរអានិងចិនមានភាពប្រសើរជាងមុននឹងត្រូវចំណាយពេលវេលា។
«នេះជាវេទិកាមួយដែលយើងត្រូវលេងល្បែងយូរ។ នេះមិនមែនជាវិស័យមួយដែលខ្ញុំគិតថាយើងនឹងឃើញដំណោះស្រាយឆាប់រហ័ស ឬចំណងជើងធំៗនៅក្នុងសារព័ត៌មានទេ ក៏ប៉ុន្តែជាការជឿនលឿនប្រកបដោយការវិវត្តនៃការទាក់ទងនិងសកម្មភាពជាមួយគ្នា»។
លោក ហ្គេតស៍ ថ្លែងថា លោកសង្ឃឹមថា កិច្ចចរចាយុទ្ធសាស្រ្តដែលលោកបានស្នើនឹងជួយដំឡើងការយល់ដឹងទៅវិញទៅមកអំពីគោលបំណងនិងយុទ្ធសាស្រ្តរបស់ប្រទេសនិមួយៗ នៅពេលដែលប្រទេសចិនបន្តការលូតលាស់ផ្នែកយោធារបស់ខ្លួនយ៉ាងឆាប់រហ័សតទៅទៀតហើយសរអាចាត់វិធានការដើម្បីធ្វើការទប់ទល់នឹងការលូតលាស់នេះ។ ក៏ប៉ុន្តែលោក ហ្គេតស៍ បន្ថែមថា លោកមិនស្វែងរកកិច្ចចរចាជាក់លាក់ណាមួយអំពីការត្រួតត្រាគ្រឿងអាវុធទេ។ លោកគ្រាន់តែចង់ឲ្យមានការទាក់ទងផ្នែកយោធាដ៏ខ្ជាប់ខ្ជួនមួយ ឲ្យបានដូចគ្នានឹងការទាក់ទងខាងការណ៍សម្ងាត់រវាងសរអានិងចិន ដែលលោកថ្លែងថា លោកមានការជំពាក់ទាក់ទងជាមួយនៅពេលដែលលោកធ្វើជានាយកទីភ្នាក់ងារស៊ើបការណ៍កណ្តាល (Central Intelligence Agency) របស់សរអានោះតែប៉ុណ្ណោះ៕
ប្រែសម្រួលដោយកែរ យ៉ាន
