វ៉ាស៊ីនតោន៖ នៅក្រោយការយាងចូលទីវង្គតរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ កាលពីព្រលឹមថ្ងៃច័ន្ទ កន្លងទៅនេះ អ្នកស្រាវជ្រាវបរទេសដែលបានចងក្រងប្រវត្តិរបស់ព្រះអង្គជាយូរមកហើយ មានប្រតិកម្មប្រហាក់ប្រហែលគ្នាអំពីមរតកនយោបាយនិងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់តួអង្គនយោបាយខ្មែរដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតមួយរូបនេះ។
សម្តេច នរោត្តម សីហនុ បានឡើងគ្រងរាជ្យនៅព្រះជន្មាយុ១៩ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកជាតួអង្គដ៏សំខាន់បំផុតមួយរូបនៅក្នុងប្រវត្តិនយោបាយដ៏ច្របូកច្របល់របស់ប្រទេសកម្ពុជាអស់ជាច្រើនទសវត្ស។ បើតាមអ្នកដែលបានតាមដានប្រវត្តិរបស់ព្រះអង្គនិយាយថា មរតកសំខាន់បំផុតរបស់ព្រះអង្គ គឺមាននៅរយៈពេលដំបូងៗនៃការកាន់អំណាចរបស់ព្រះអង្គ ក៏ដូចជាតួនាទីដ៏សំខាន់ជានិមិត្តរូបនៃឯកភាពជាតិនៅក្នុងពេលមានវិបត្តិនយោបាយជាបន្តបន្ទាប់។
លោក Julio Jeldres អ្នកចងក្រងជីវប្រវត្តិផ្លូវការរបស់ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ និយាយថា ព្រះអង្គបានកសាងរដ្ឋទំនើបមួយចេញពីអតីតរាជាណាចក្របែបសក្តិភូមិ។ ប៉ុន្តែមរតកសំខាន់បំផុតរបស់ព្រះអង្គ គឺការទាមទារឯករាជ្យជូនប្រទេសកម្ពុជា ចេញពីអាណានិគមរបស់ប្រទេសបារាំងនៅឆ្នាំ១៩៥៣។
លោក Jeldres ពន្យល់ថា៖ «ព្រះអង្គជានិមិត្តរូបនៃឯករាជ្យជាតិ និងឯកភាពជាតិខ្មែរ។ ព្រះអង្គបានរក្សាប្រទេសជាតិឲ្យមានសន្តិភាព ខណៈដែលសង្គ្រាមវៀតណាមបានឆាបឆេះនៅជាប់ព្រំដែនគ្នានោះ។»
សមេ្តចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ព្រះមហាវីរក្សត្រ បានសោយទីវង្គតកាលពីព្រឹកព្រលឹមថ្ងៃច័ន្ទទី១៥ ខែតុលា ដើមសប្តាហ៍នេះ ដោយរោគាពាធ នៅក្នុងទីក្រុងប៉េកាំងប្រទេសចិន ដែលនៅទីនោះព្រះអង្គបានសម្រាកព្យាបាលព្រះរោគអស់ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។ នៅមុនការបាត់ខ្លួនបន្តិចម្តងៗពីឆាកនយោបាយជាតិដោយសាររោគាពាធ សមេ្តច នរោត្តម សីហនុ ធ្លាប់មានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដល់ការវិវត្តិនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោក David Chandler អតីតសាស្ត្រាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យ Melbourne ប្រទេសអូស្ត្រាលី ដែលបានសរសេរសៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា និយាយថា ក្នុងអាជីពនយោបាយរបស់ព្រះអង្គ សមេ្តច សីហនុ បានកាន់កាប់ស្ទើរទាំងស្រុងនូវកិច្ចការនយោបាយរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ លោកថា ជាសរុប គុណសម្បត្តិរបស់ព្រះអង្គមានច្រើនជាងគុណវិបត្តិ។
អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រជាតិអាមេរិកាំងរូបនេះ យល់ស្របជាមួយលោក Julio Jeldres ថាស្នាដៃដ៏សំខាន់របស់ព្រះអង្គគឺការកសាងប្រទេសក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម នៅក្នុងទសវត្សភ្លាមៗក្រោយប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យពីបារាំង។ ក្នុងនោះ អ្នកស្រាវជ្រាវទាំងពីរកត់សម្គាល់ឃើញគុណសម្បត្តិពិសេសមួយចំនួនរបស់សម្តេចសីហនុ ដែលគេកម្រឃើញចំពោះអ្នកដឹកនាំខ្មែរ គឺការជិតដឹតនឹងប្រជារាស្ត្រសាមញ្ញ ថ្វីបើព្រះអង្គជាខ្សែរាជវង្សក្តី ក៏ដូចជាលក្ខណៈស្អាតស្អំមិនប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ។
លោក David Chandler ថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា៖ «ព្រះអង្គយល់ថា លោកទទួលមរតកជាអ្នកតំណាងឲ្យប្រជាជាតិខ្មែរ។ លោកផ្សំគំនិតនេះជាមួយនឹងសេចក្តីសឡាញ់ដោយស្មោះចំពោះប្រជារាស្ត្រសាមញ្ញ ដែលទាំងនេះជាលក្ខណៈសម្បត្តិកម្រមានក្នុងចំណោមអ្នកដឹកនាំខ្មែរ ដែលជាទូទៅមានលក្ខណៈផ្តាច់ការនិងមិនចូលចិត្តរាស្ត្រសាមញ្ញ។»
ម៉្យាងទៀត អ្នកស្រាវជ្រាវយល់ថា ព្រះអង្គក៏គួរត្រូវគេសរសើរពីកិច្ចប្រឹងប្រែងក្នុងការបញ្ជៀសមួយរយៈ មិនឲ្យសង្គ្រាមវៀតណាមរាលដាលចូលដល់ប្រទេសកម្ពុជា។
«ខ្ញុំគិតថាវិភាគទានដ៏ធំបំផុតរបស់ព្រះអង្គគឺការបញ្ជៀសប្រទេសកម្ពុជាមិនឲ្យធ្លាក់ចូលទៅក្នុងសង្គ្រាមវៀតណាម ឲ្យបានយូរបំផុតតាមដែលអាចធ្វើបាន ដោយព្រះអង្គដើរផ្លូវយុទ្ធសាស្ត្រដ៏លំបាកមួយដែលរក្សាប្រទេសឲ្យនៅអព្យាក្រឹត្យ។»
ប៉ុន្តែការជាប់ទាក់ទងនឹងនយោបាយខ្លាំងពេកក្នុងស្ថានភាពប្រែប្រួលយ៉ាងឆាប់រហ័សនៃនយោបាយពិភពលោក បានធ្វើឲ្យល្អក់កករខ្លះដល់មរតកព្រះអង្គ។
មរតកលំបាកជាងគេរបស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ គឺការជាប់ទាក់ទងរបស់ព្រះអង្គជាមួយនឹងចលនាខ្មែរក្រហមក្នុងអំឡុងប្រវត្តិសង្គ្រាមនៅកម្ពុជា។ ការសោយទីវង្គតរបស់ព្រះអង្គ កើតមានឡើងខណៈដែលក្រុមមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមកំពុងប្រឈមនឹងការកាត់ទោស ចំពោះតួនាទីខ្លួនក្នុងរបបប្រល័យពូជសាសន៍មួយដែលបានសម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប្រមាណ១.៧លាននាក់។
លោក David Chandler និយាយថា មនុស្សជាច្រើនយល់ថា កំហុសធំបំផុតរបស់សមេ្តចសីហនុ គឺការដែលព្រះអង្គចងសម្ព័ន្ធជាមួយក្រុមខ្មែរក្រហម ថ្វីបើព្រះអង្គមិនបានដឹងជាមុនពីគម្រោងនានារបស់ខ្មែរក្រហម ហើយបានរងគ្រោះដោយផ្ទាល់ និងបានភ្ញាក់រន្ធត់ចំពោះអំពើឃោរឃៅនៅពេលខ្មែរក្រហមកាន់កាប់ប្រទេស។
លោកពន្យល់ថា៖ «ប៉ុន្តែជាការណ៍ពិត ព្រះអង្គបានចងសម្ព័ន្ធជាមួយខ្មែរក្រហមក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមឆ្នាំ១៩៧០ដល់១៩៧៥។ វាប្រហែលជាកំហុសមួយ ក្នុងន័យថា ទាំងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ទាំងព្រះអង្គផ្ទាល់ព្រះអង្គ យល់ថា ព្រះអង្គអាចនឹងមានតួនាទីសំខាន់នៅក្រោយពេលចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលចប់ទៅ។ ព្រះអង្គមានការយល់ច្រឡំជាខ្លាំងចំពោះរឿងនេះ។»
ទោះយ៉ាងនេះក្តី លោក Chandler និយាយថា នៅក្រោយសម័យសង្គ្រាមស៊ីវិល សម្តេចនរោត្តម សីហនុ បានបន្តរួមចំណែកដល់វិស័យនយោបាយជាតិជាបន្តទៀត រួមទាំងការអនុញ្ញាតឲ្យអង្គការសិទ្ធិមនុស្សមួយចំនួន មានវត្តមានដោយសេរីនៅប្រទេសកម្ពុជា ខណៈដែលអង្គការទាំងនេះមិនអាចមានវត្តមាននៅបណ្តាប្រទេសជិតខាងមួយចំនួន៕
តើអ្នកយល់យ៉ាងណាដែរចំពោះមរកតបន្សល់ទុកដោយអតីតព្រះមហាក្សត្រ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ចំពោះប្រទេសកម្ពុជា?
សម្តេច នរោត្តម សីហនុ បានឡើងគ្រងរាជ្យនៅព្រះជន្មាយុ១៩ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកជាតួអង្គដ៏សំខាន់បំផុតមួយរូបនៅក្នុងប្រវត្តិនយោបាយដ៏ច្របូកច្របល់របស់ប្រទេសកម្ពុជាអស់ជាច្រើនទសវត្ស។ បើតាមអ្នកដែលបានតាមដានប្រវត្តិរបស់ព្រះអង្គនិយាយថា មរតកសំខាន់បំផុតរបស់ព្រះអង្គ គឺមាននៅរយៈពេលដំបូងៗនៃការកាន់អំណាចរបស់ព្រះអង្គ ក៏ដូចជាតួនាទីដ៏សំខាន់ជានិមិត្តរូបនៃឯកភាពជាតិនៅក្នុងពេលមានវិបត្តិនយោបាយជាបន្តបន្ទាប់។
លោក Julio Jeldres អ្នកចងក្រងជីវប្រវត្តិផ្លូវការរបស់ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ និយាយថា ព្រះអង្គបានកសាងរដ្ឋទំនើបមួយចេញពីអតីតរាជាណាចក្របែបសក្តិភូមិ។ ប៉ុន្តែមរតកសំខាន់បំផុតរបស់ព្រះអង្គ គឺការទាមទារឯករាជ្យជូនប្រទេសកម្ពុជា ចេញពីអាណានិគមរបស់ប្រទេសបារាំងនៅឆ្នាំ១៩៥៣។
លោក Jeldres ពន្យល់ថា៖ «ព្រះអង្គជានិមិត្តរូបនៃឯករាជ្យជាតិ និងឯកភាពជាតិខ្មែរ។ ព្រះអង្គបានរក្សាប្រទេសជាតិឲ្យមានសន្តិភាព ខណៈដែលសង្គ្រាមវៀតណាមបានឆាបឆេះនៅជាប់ព្រំដែនគ្នានោះ។»
សមេ្តចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ព្រះមហាវីរក្សត្រ បានសោយទីវង្គតកាលពីព្រឹកព្រលឹមថ្ងៃច័ន្ទទី១៥ ខែតុលា ដើមសប្តាហ៍នេះ ដោយរោគាពាធ នៅក្នុងទីក្រុងប៉េកាំងប្រទេសចិន ដែលនៅទីនោះព្រះអង្គបានសម្រាកព្យាបាលព្រះរោគអស់ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។ នៅមុនការបាត់ខ្លួនបន្តិចម្តងៗពីឆាកនយោបាយជាតិដោយសាររោគាពាធ សមេ្តច នរោត្តម សីហនុ ធ្លាប់មានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដល់ការវិវត្តិនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោក David Chandler អតីតសាស្ត្រាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យ Melbourne ប្រទេសអូស្ត្រាលី ដែលបានសរសេរសៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា និយាយថា ក្នុងអាជីពនយោបាយរបស់ព្រះអង្គ សមេ្តច សីហនុ បានកាន់កាប់ស្ទើរទាំងស្រុងនូវកិច្ចការនយោបាយរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ លោកថា ជាសរុប គុណសម្បត្តិរបស់ព្រះអង្គមានច្រើនជាងគុណវិបត្តិ។
អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រជាតិអាមេរិកាំងរូបនេះ យល់ស្របជាមួយលោក Julio Jeldres ថាស្នាដៃដ៏សំខាន់របស់ព្រះអង្គគឺការកសាងប្រទេសក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម នៅក្នុងទសវត្សភ្លាមៗក្រោយប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យពីបារាំង។ ក្នុងនោះ អ្នកស្រាវជ្រាវទាំងពីរកត់សម្គាល់ឃើញគុណសម្បត្តិពិសេសមួយចំនួនរបស់សម្តេចសីហនុ ដែលគេកម្រឃើញចំពោះអ្នកដឹកនាំខ្មែរ គឺការជិតដឹតនឹងប្រជារាស្ត្រសាមញ្ញ ថ្វីបើព្រះអង្គជាខ្សែរាជវង្សក្តី ក៏ដូចជាលក្ខណៈស្អាតស្អំមិនប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ។
លោក David Chandler ថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា៖ «ព្រះអង្គយល់ថា លោកទទួលមរតកជាអ្នកតំណាងឲ្យប្រជាជាតិខ្មែរ។ លោកផ្សំគំនិតនេះជាមួយនឹងសេចក្តីសឡាញ់ដោយស្មោះចំពោះប្រជារាស្ត្រសាមញ្ញ ដែលទាំងនេះជាលក្ខណៈសម្បត្តិកម្រមានក្នុងចំណោមអ្នកដឹកនាំខ្មែរ ដែលជាទូទៅមានលក្ខណៈផ្តាច់ការនិងមិនចូលចិត្តរាស្ត្រសាមញ្ញ។»
ម៉្យាងទៀត អ្នកស្រាវជ្រាវយល់ថា ព្រះអង្គក៏គួរត្រូវគេសរសើរពីកិច្ចប្រឹងប្រែងក្នុងការបញ្ជៀសមួយរយៈ មិនឲ្យសង្គ្រាមវៀតណាមរាលដាលចូលដល់ប្រទេសកម្ពុជា។
«ខ្ញុំគិតថាវិភាគទានដ៏ធំបំផុតរបស់ព្រះអង្គគឺការបញ្ជៀសប្រទេសកម្ពុជាមិនឲ្យធ្លាក់ចូលទៅក្នុងសង្គ្រាមវៀតណាម ឲ្យបានយូរបំផុតតាមដែលអាចធ្វើបាន ដោយព្រះអង្គដើរផ្លូវយុទ្ធសាស្ត្រដ៏លំបាកមួយដែលរក្សាប្រទេសឲ្យនៅអព្យាក្រឹត្យ។»
ប៉ុន្តែការជាប់ទាក់ទងនឹងនយោបាយខ្លាំងពេកក្នុងស្ថានភាពប្រែប្រួលយ៉ាងឆាប់រហ័សនៃនយោបាយពិភពលោក បានធ្វើឲ្យល្អក់កករខ្លះដល់មរតកព្រះអង្គ។
មរតកលំបាកជាងគេរបស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ គឺការជាប់ទាក់ទងរបស់ព្រះអង្គជាមួយនឹងចលនាខ្មែរក្រហមក្នុងអំឡុងប្រវត្តិសង្គ្រាមនៅកម្ពុជា។ ការសោយទីវង្គតរបស់ព្រះអង្គ កើតមានឡើងខណៈដែលក្រុមមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមកំពុងប្រឈមនឹងការកាត់ទោស ចំពោះតួនាទីខ្លួនក្នុងរបបប្រល័យពូជសាសន៍មួយដែលបានសម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប្រមាណ១.៧លាននាក់។
លោក David Chandler និយាយថា មនុស្សជាច្រើនយល់ថា កំហុសធំបំផុតរបស់សមេ្តចសីហនុ គឺការដែលព្រះអង្គចងសម្ព័ន្ធជាមួយក្រុមខ្មែរក្រហម ថ្វីបើព្រះអង្គមិនបានដឹងជាមុនពីគម្រោងនានារបស់ខ្មែរក្រហម ហើយបានរងគ្រោះដោយផ្ទាល់ និងបានភ្ញាក់រន្ធត់ចំពោះអំពើឃោរឃៅនៅពេលខ្មែរក្រហមកាន់កាប់ប្រទេស។
លោកពន្យល់ថា៖ «ប៉ុន្តែជាការណ៍ពិត ព្រះអង្គបានចងសម្ព័ន្ធជាមួយខ្មែរក្រហមក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមឆ្នាំ១៩៧០ដល់១៩៧៥។ វាប្រហែលជាកំហុសមួយ ក្នុងន័យថា ទាំងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ទាំងព្រះអង្គផ្ទាល់ព្រះអង្គ យល់ថា ព្រះអង្គអាចនឹងមានតួនាទីសំខាន់នៅក្រោយពេលចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលចប់ទៅ។ ព្រះអង្គមានការយល់ច្រឡំជាខ្លាំងចំពោះរឿងនេះ។»
ទោះយ៉ាងនេះក្តី លោក Chandler និយាយថា នៅក្រោយសម័យសង្គ្រាមស៊ីវិល សម្តេចនរោត្តម សីហនុ បានបន្តរួមចំណែកដល់វិស័យនយោបាយជាតិជាបន្តទៀត រួមទាំងការអនុញ្ញាតឲ្យអង្គការសិទ្ធិមនុស្សមួយចំនួន មានវត្តមានដោយសេរីនៅប្រទេសកម្ពុជា ខណៈដែលអង្គការទាំងនេះមិនអាចមានវត្តមាននៅបណ្តាប្រទេសជិតខាងមួយចំនួន៕
តើអ្នកយល់យ៉ាងណាដែរចំពោះមរកតបន្សល់ទុកដោយអតីតព្រះមហាក្សត្រ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ចំពោះប្រទេសកម្ពុជា?
