ប្រទេសហ្គាណា (Ghana) គឺជាប្រទេសអាហ្វ្រិកចុងក្រោយបង្អស់ដែលវិនិយោគប្រាក់ច្រើនលានដុល្លារទៅលើវិធីចុះឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតតាមភិនភាគរាងកាយ(និងចរិយា)។ តែទោះជាយ៉ាងណាក្រុមអ្នកជំនាញព្រមានថា បច្ចេកវិទ្យាបែបនេះមិនមែនជាការការពារបានមួយរយភាគរយប្រឆាំងនឹងការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតបានទេ។
គណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតរបស់ហ្គាណាថ្លែងថា ខ្លួននឹងព្រាងបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតថ្មី ដោយប្រើបច្ចេកវិទ្យាចុះឈ្មោះអេឡិចត្រូនិកតាមភិនភាគរាងកាយ មុនពេលការបោះឆ្នោតដំណែងប្រធានាធិបតីនៅឆ្នាំក្រោយ។
បច្ចេកវិទ្យាចុះឈ្មោះអេឡិចត្រូនិកនេះមានតម្លៃជាង៤៥លានដុល្លារ។
ប្រទេស ហ្គាណាចូលរួមជាមួយសមភាគីក្នុងតំបន់ រួមមានប្រទេសបេនីន (Benin) នីហ្សីរីយ៉ា(Nigeria) កេនយ៉ា(Kenya) និងសាធារណរដ្ឋកុងហ្គោ(Republic of Congo) ដែលកំពុងប្រើប្រាស់ ឬព្យាយាមប្រើបច្ចេកវិទ្យាថតចម្លងស្នាមម្រាមដៃ ដើម្បីសំអាតបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតរបស់ប្រទេសទាំងនោះ។ លោក គ្រីស្តូហើ្វ ហ្វូមុនយ៉ុះ (Christopher Fomunyoh) ជានាយកវិទ្យាស្ថានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាតិសម្រាប់ទី្វបអាហ្វ្រិកខាងលិចនិងកណ្តាល ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។
«មានទស្សនៈមួយនោះគឺថា នៅពេលដែលអ្នករៀបចំបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតឲ្យមានសណ្តាប់ធ្នាប់ នៅពេលដែលបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតឆ្លុះបញ្ចាំងពីអ្នកបោះឆ្នោត ឬប្រជាពលរដ្ឋដែលគ្រប់អាយុបោះឆ្នោតនៅតាមមណ្ឌលតំណាងរាស្ត្រដ៏ត្រឹមត្រូវ នោះការចាត់ចែងកិច្ចការផ្សេងទៀតនៃការបោះឆ្នោតនេះ គឺអាចជួយការពារដល់ការលួចបន្លំខ្លះរួចជាស្រេចទៅហើយ»។
ទោះយ៉ាងណា លោក ហ្វូមុនយ៉ុះ ថ្លែងថា សូមកុំធ្វើការសន្និដ្ឋានយ៉ាងដូច្នេះឆាប់ពេក។ ប្រទេសនីមួយៗត្រូវមានចំណេះដឹងខាងបច្ចេកវិទ្យាព្រមទាំងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ដោយរាប់បញ្ចូលទាំងចរន្តអគ្គិសនីដែលអាចទុកចិត្តបាន ដើម្បីធ្វើការចុះឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតតាមភិនភាគរាងកាយ។ លោកនិយាយទៀតថា បើទោះជាយើងមានគ្រប់យ៉ាងក៏ដោយ ក៏វាមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាបានទាំងអស់បានដែរ។
«នេះគឺជាឧបករណ៍មួយក្នុងចំណោមឧបករណ៍ជាច្រើនទៀត ដែលត្រូវតែដាក់ឲ្យមានដំណើរការ ដើម្បីលើកកម្ពស់ការជឿទុកចិត្តពីសំណាក់ក្រុមអ្នកបោះឆ្នោតនៅក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោត។ ដូច្នេះប្រជាពលរដ្ឋក៏អាចសម្គាល់បានជាមួយលទ្ធផល និងចាត់ទុកលទ្ធផលនោះថាជាការឆ្លុះបញ្ចាំងទៅនឹងឆន្ទៈរបស់ពួកគេ ព្រមទាំងផ្តល់ភាពស្របច្បាប់ដែលអាចធ្វើឲ្យមាននិរន្តភាពដល់ការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នែកនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ច នៅក្រោយការបោះឆ្នោត»។
ជាទម្លាប់លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតបានបង្កឲ្យមានជម្លោះនៅទូទាំងទ្វីបនេះ។ ដូចមានពាក្យស្លោកមួយបានចែងថា គ្មាននរណាម្នាក់ចាញ់ការបោះឆ្នោតនៅទី្វបអាហ្វ្រិកនោះទេ អ្នកអាចឈ្នះ បើមិនដូច្នេះទេ អ្នកត្រូវបានគេលួចសន្លឹកឆ្នោត។
ការចោទប្រកាន់ពីការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតបានបំផ្លាញការបោះឆ្នោតនៅប្រទេសថូហ្គោ (Togo) កាម៉េរូន(Cameroon) ហ្គាបុង(Gabon) និងនីហ្សីរីយ៉ា(Nigeria) កាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ។ នៅក្នុងរយៈពេលត្រឹមតែ១២ខែកន្លងទៅ ជម្លោះក្រោយការបោះឆ្នោតបានបង្កឲ្យផ្ទុះអំពើហិង្សាដ៏មរណៈខាងជាតិពន្ធុនៅប្រទេសហ្គីនី (Guinea) ហើយធ្វើឲ្យប្រទេស កូឌីវ័រ (Ivory Coast) លិចលង់ទៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលអស់មួយរយៈពេល។
ក៏ប៉ុន្តែ តើបច្ចេកវិទ្យាដែលត្រូវចំណាយសោហ៊ុយច្រើន គឺជាចម្លើយមែនដែរឬទេ? ក្រុមអ្នកជំនាញនិយាយថា មិនចាំបាច់ទាំងស្រុងទេ។
លោក ម៉ៃឃល យ៉ាឌ (Michael Yard) អ្នកជំនាញខាងបច្ចេកវិទ្យាបោះឆ្នោត គឺជានាយកមូលនិធិអន្តរជាតិសម្រាប់ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត (International Foundation for Electoral Systems) ប្រចាំនៅកេនយ៉ា។ កេនយ៉ាអនុវត្តគម្រោងសាកល្បងសម្រាប់ការចុះឈ្មោះតាមភិនភាគរាងកាយ បន្ទាប់ពីអំពើហិង្សាក្រោយការបោះឆ្នោតបានសម្លាប់មនុស្សចំនួន១ពាន់ ៣០០នាក់ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៧ និង២០០៨។
លោក យ៉ាឌ ថ្លែងថា បញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតដ៏ត្រឹមត្រូវមួយ គឺពិតជាការការពារជួរទីពីរប្រឆាំងនឹងការលួចបន្លំ។
«វិធីសាស្ត្រដ៏មានប្រសិទ្ធិភាពបំផុតសម្រាប់ការលួចបន្លំនៅក្នុងការបោះឆ្នោត គឺប្រសិនបើខ្ញុំអាចផ្លាស់ប្តូរចំនួនសន្លឹកឆ្នោតបាន។ ប្រសិនបើខ្ញុំមិនអាចផ្លាស់ប្តូរចំនួនសន្លឹកឆ្នោតបានទេ នោះខ្ញុំត្រូវទៅរកបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត ហើយព្យាយាមធ្វើឲ្យមនុស្សអាចបោះឆ្នោតបានច្រើនដង។ បន្ទាប់មក នៅពេលដែលបញ្ជីឈ្មោះត្រូវបានជម្រះស្អាតរួចហើយ អ្នកក៏នៅតែមិនអាចលុបបំបាត់ការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតបានទាំងស្រុងដែរ។ ជាជំនួស អ្នកធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោតនោះត្រូវចំណាយប្រាក់យ៉ាងច្រើន ដោយសារតែនៅពេលនោះខ្ញុំត្រូវបានបង្ខំឲ្យព្យាយាមទិញសន្លឹកឆ្នោត ប្រសិនបើខ្ញុំចង់កែប្រែលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត»។
ប្រទេស ហ្គាណា ជាប្រទេសកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមួយដែលមានស្ថិរភាពបំផុតរបស់តំបន់នេះ។ បើទោះជាក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិបានសរសើរការបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ២០០៨ ថាមានសេរីភាពនិងយុត្តិធម៌ក៏ដោយ ក៏គណបក្សនយោបាយសម្តែងការព្រួយបារម្ភអំពីក្រុមអ្នកបោះឆ្នោតជាតិបរទេស និងមិនទាន់គ្រប់អាយុនៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត។
បច្ចុប្បន្ននេះ ហ្គាណាប្រើប្រាស់ទម្រង់ចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតលើក្រដាស ដែលបន្ទាប់មកនឹងថតចម្លងចូលទៅក្នុងប្រព័ន្ធផ្ទុកទិន្នន័យក្នុងកុំព្យូទ័រ ជាប្រព័ន្ធមួយដែលគណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតនិយាយថាពោរពេញទៅដោយកំហុសឆ្គង។ ក្រុមមន្ត្រីរៀបចំការបោះឆ្នោតនិយាយថា ការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតតាមភិនភាគរាងកាយ ដែលគ្រោងនឹងចាប់ផ្តើមធ្វើនៅខែវិច្ឆិកានេះ នឹងមានលក្ខណៈទៀងទាត់ជាងមុន និងលុបឈ្មោះក្រុមអ្នកគ្មានសិទ្ធិបោះឆ្នោត។
តែទោះយ៉ាងណា លោក យ៉ាឌ ថ្លែងទៀតថា ប្រព័ន្ធកំណត់ភិនភាគរាងកាយមិនអាចលុបឲ្យអស់នូវឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតដែលបានស្លាប់ មិនទាន់គ្រប់អាយុ ឬជនបរទេសបានទេ។ លោកបានឲ្យដឹងទៀតថា គុណសម្បត្តិសំខាន់របស់ប្រព័ន្ធនេះគឺអាចរកឃើញការចុះឈ្មោះស្ទួន ហើយទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ក៏គ្មានការដោះស្រាយបញ្ហានេះឲ្យបានឆាប់រហ័សទេ។
«ប្រសិនបើខ្ញុំបានឃើញថា ឈ្មោះរបស់អ្នកមាននៅក្នុងបញ្ជីចំនួន៣០ដង ហើយខ្ញុំជាបុគ្គលិកជំនួយខាងបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាននៅក្នុងគណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោត ខ្ញុំគ្មានសិទ្ធិលុបឈ្មោះអ្នកចោលទេ នៅតាមបណ្តាប្រទេសភាគច្រើន។ តាមន័យរដ្ឋបាល ខ្ញុំមិនអាចលុបឈ្មោះអ្នកចោល ដោយមិនមានដំណើរការសមស្របមួយចំនួនបានទេ ពីព្រោះខ្ញុំក៏ប្រហែលអាចលុបឈ្មោះខុសដែរ»។
លោក យ៉ាឌ និយាយថា ទោះបីដោយចេតនាអាក្រក់ឬដោយកំហុសផ្នែករដ្ឋបាលក្តីនៅទីបញ្ចប់ ឈ្មោះរបស់អ្នកបោះឆ្នោតនៅតែអាចមានក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោតជាច្រើនដងដដែល។
អ្នកបោះឆ្នោតម្នាក់ផ្លាស់ទៅរស់នៅក្នុងស្រុកថ្មីមួយ។ ជាជាងកែតម្រូវបញ្ជីឈ្មោះដែលមានស្រាប់របស់បុរសនោះ បុគ្គលិករៀបចំការបោះឆ្នោតបែរជាបង្កើតប្រវត្តិរូបថ្មីមួយទៅវិញ។ ឬមួយ ផ្ទុយបីនេះ អ្នកដែលស្វះស្វែងដើម្បីលុបឈ្មោះក្រុមអ្នកបោះឆ្នោតមួយចំនួន អាចបង្កើតប្រវត្តិរូបថ្មីសម្រាប់អ្នកបោះឆ្នោតដទៃទៀតនៅតាមបណ្តាស្រុកនៅទូទាំងប្រទេស។
លោក យ៉ាឌ មានប្រសាសន៍ថា ឥឡូវនេះ តើអ្នកប្រើគោលនយោបាយណាមួយ? តើអ្នកលុបចោលប្រវត្តិរូបចាស់បំផុតឬថ្មីបំផុត?
«ប្រសិនបើអ្នកអនុញ្ញាតឲ្យម៉ាស៊ីនកុំព្យូទ័រលុបឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតរាប់ពាន់ ឬរាប់ម៉ឺននាក់ ដោយផ្អែកលើលក្ខខ័ណ្ឌមួយចំនួន អ្នកនឹងបាត់បង់មនុស្សមួយចំនួនដែលមានគុណសម្បត្តិត្រឹមត្រូវ។ ដូច្នេះ បញ្ហានេះគឺវាលើសពីរឿងបច្ចេកវិទ្យាទៅទៀត។ អ្នកត្រូវមានច្បាប់ល្អមួយចំនួនស្តីពីថាតើអ្នកនឹងត្រូវដោះស្រាយបញ្ហានេះយ៉ាងដូចម្តេច។ អ្នកត្រូវមាននីតិវិធីដ៏ល្អ ហើយអ្នកត្រូវតែមានដំណើរការដ៏ល្អ មានតម្លាភាពនិងការទទួលខុសត្រូវដោយពិតប្រាកដ»។
រវាងការចំណាយលើឧបករណ៍ វគ្គបណ្តុះបណ្តាល និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ការតម្លើងប្រព័ន្ធកំណត់ភិនភាគរាងកាយគឺជាកិច្ចការដែលត្រូវចំណាយសោហ៊ុយច្រើន បើទោះជាមនុស្សភាគច្រើននិយាយថា អ្នកមិនអាចដាក់ស្លាកតម្លៃលើការបោះឆ្នោតដែលមិនសូវមានភាពចម្រូងចម្រាស់ និងកាន់តែមានតម្លាភាពបាននោះក៏ដោយ។
វិធីសាស្ត្រមួយដែលប្រទេសជាច្រើនមានដូចជា ហ្គាណា បានលើកឡើងនោះគឺថា ប្រទេសទាំងនោះគ្រោងនឹងទទួលបានហិរញ្ញវត្ថុច្រើនថែមទៀតគឺ តាមរយៈការកែប្រែទិន្នន័យសម្រាប់ការធ្វើដំណើរ ឯកសារអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ ពន្ធអាករ បញ្ជីបើកប្រាក់ខែរបស់រដ្ឋាភិបាល និងការប្រើប្រាស់ដទៃទៀត។
តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ក្រុមអ្នកជំនាញខាងការបោះឆ្នោតថ្លែងថា ការសម្របសម្រួលកម្រិតខ្ពស់បែបនេះស្រួលនិយាយជាងអនុវត្តផ្ទាល់ ទៅលើអ្វីដែលតាមធម្មតា ជាកាលវិភាគយ៉ាងចង្អៀតជាទីបំផុតសម្រាប់ធ្វើការបោះឆ្នោតនោះ៕
ប្រែសម្រួលដោយ លី សុខឃាង
