អ្នកវិភាគសង្គមនិងនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាសម្តែងទុទិដ្ឋិនិយមចំពោះការប្រើប្រាស់«វប្បធម៌សន្ទនា»ដើម្បីសម្រួលដល់ការដោះលែងមន្រ្តី និងសកម្មជននយោបាយចំនួន១១រូបនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលកំពុងជាប់ឃុំនៅក្នុងពន្ធនាគារព្រៃស ខណៈពេលដែលក្រុមមេធាវីកំពុងដុតដៃដុតជើងបើកយុទ្ធនាការតស៊ូខាងផ្លូវច្បាប់ដើម្បីជួយជនជាប់ពន្ធនាគារទាំងនេះ។
អ្នកវិភាគសង្គម និងនយោបាយយល់ឃើញថា ការប្រើប្រាស់វប្បធម៌សន្ទនាសម្រាប់ជួយដោះលែងមន្ត្រី និងសកម្មជននយោបាយរបស់គណបក្សប្រឆាំងទាំង១១នេះមិនអាចទៅរួច។ ការយល់ឃើញបែបនេះ កើតមានឡើងក្រោយពីលោកកឹម សុខា អនុប្រធានគណបក្សជំទាស់ប្រកាសថា វប្បធម៌សន្ទនាអាចជាច្រកទីបីដែលអាចជួយមន្ត្រី និងសកម្មជននៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទាំង១១នាក់នេះ បន្ថែមលើយុទ្ធនាការផ្លូវច្បាប់ និងកិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយចុះនៅថ្ងៃទី២២ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៤។
លោក អ៊ូ វីរៈ ប្រធានវេទិកាអនាគត (Future Forum) ដែលជាមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយក្នុងស្រុកមួយ បានពន្យល់ថា វប្បធម៌សន្ទនានេះមិនអាចប្រើជាជំនួយដើម្បីដោះលែងអ្នកទាំង១១នាក់នោះទេ ប្រសិនជាគ្មានការដោះដូរផ្នែកនយោបាយណាមួយ។
«តាមពិតវប្បធម៌សន្ទនាជួយបានទាល់តែក្លាយជាវប្បធម៌ដោះដូរ បានន័យថា ក្នុងករណីដោះដូរដោះលែងអ្នក១១នាក់ហ្នឹងថា តើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិសុខចិត្តដោះដូររឿងអីវិញផ្សេង។ ហើយបើតាមខ្ញុំទាយគឺទាល់តែឈប់ធ្វើបាតុកម្ម ឬក៏ឈប់ធ្វើការខ្លាំងទៅលើរឿងព្រំដែន»។
លោកអ៊ូ វីរៈបន្តថា វប្បធម៌ដោះដូរនេះអាចបង្កបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ច្រើនទៀតដល់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ពីព្រោះអ្នកតំណាងរាស្រ្ត៧រូបផ្សេងទៀតនៅជាប់បណ្តឹងអាជ្ញានៅឡើយ ហើយថា វប្បធម៌ដ៏មានប្រជាប្រិយភាពនេះ ងាយនឹងប្រេះស្រាំ នៅគ្រាដែលតុលាការមិនទាន់អាចការពារឯករាជ្យភាពរបស់ខ្លួនបាននៅឡើយ។
«រឿងក្នុងស្រុកខ្មែរជារឿងប្រេះស្រាំណាស់ ព្រោះអី? ដោយសារយើងអត់ទាន់មានប្រព័ន្ធតុលាការដែលយើងអាចទុកចិត្តបាន។ ហើយដោយសារអញ្ចឹងហើយរឿងទាំងអស់ហ្នឹងគឺរឿងប្រេះស្រាំ ងាយមានបញ្ហាខ្លាំងណាស់»។
កាលពីថ្ងៃអង្គារសប្តាហ៍មុន តុលាការក្រុងភ្នំពេញបានកាត់ទោសមន្ត្រី និងសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចំនួន១១នាក់ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារពី៧ឆ្នាំដល់២០ឆ្នាំទាក់ទងនឹងសំណុំរឿងហិង្សានៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យដែលបានប្រព្រឹត្តឡើងកាលពីឆ្នាំ២០១៤។
មន្ត្រី និងសកម្មជនទាំង១១នាក់ដែលត្រូវបានកាត់ឲ្យជាប់ទោសនោះ រួមមានមន្ត្រីព័ត៌មានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិគឺលោក មាជ សុវណ្ណារ៉ា ជនជាតិអាមេរិកាំងដើមកំណើតខ្មែរ និងលោក អឿ ណារិទ្ធផងដែរ ដែលត្រូវតុលាការចោទថា បានបង្កឲ្យមានអំពើហិង្សា ធ្វើឲ្យអ្នកបម្រើការសន្តិសុខរបួសជាច្រើននាក់ក្នុងពេលប៉ះទង្គិចគ្នា ដែលមានការចោទប្រកាន់ទៅវិញទៅមករវាងក្រុមសន្តិសុខ និងក្រុមបាតុករកាលពីពាក់កណ្តាលខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៤។
លោកកែម ឡី អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវសង្គម យល់ឃើញថា ការសម្របសម្រួលផ្នែកនយោបាយដើម្បីដោះលែងជនទាំងនោះ អាចកើតមានតាមរយៈវប្បធម៌សន្ទនា ប្រសិនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិឈប់យកឈើមកចាក់ដំបៅចាស់ ដូចជាបញ្ហាជនអន្តោប្រវេសន៍វៀតណាមជាដើម។
«ខ្ញុំមើលទៅវប្បធម៌សន្ទនាហ្នឹង វាគ្រាន់តែជាល្បិចនយោបាយមួយរបស់គណបក្សកាន់អំណាចទេ។ អ្វីដែលចង់ដោះលែងហ្នឹង ខ្ញុំគិតថា ដូចជាសព្វមួយដងអញ្ចឹង។ បើសិនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិឈប់កកូរកកាយ បង្ហាញភាពជាក់ស្តែង រឿងការរំលោភព្រំដែន រឿងអន្តោប្រវេសន៍វៀតណាមអីហ្នឹង វាច្បាស់ជាមានការសម្របសម្រួលការដោះលែងហើយ»។
លោកបញ្ជាក់ថា គណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែលទទួលការគាំទ្រច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតនាឆ្នាំ២០១៣ នឹងប្រឈមនឹងហានិភ័យច្រើនបន្តទៀត ប្រសិនជាគណបក្សប្រឆាំងនេះ នៅបន្តប្រើវប្បធម៌សន្ទនា ដែលជាឧបករណ៍របស់គណបក្សកាន់អំណាចប្រើសម្រាប់បន្ថយការរិៈគន់។
លោកបានប្រដូចវប្បធម៌នេះទៅនឹងល្បែងនយោបាយដ៏គ្រោះថ្នាក់មួយសម្រាប់គណបក្សជំទាស់ ដោយថ្លែងថា៖ «ល្បែងហ្នឹងអាចបន្តលេងរហូតដល់ឆ្នាំ២០១៧ ឆ្នាំ២០១៨ ហើយល្បែងនេះអាចមានគ្រោះថ្នាក់ដល់គណបក្សប្រឆាំងទៅទៀត ដោយសារអី? គឺនៅក្នុងច្បាប់បោះឆ្នោតជាតិ ដែលទើបតែធ្វើវិសោធនកម្ម ឬក៏រៀបចំថ្មីហ្នឹង មាត្រាទី១៦២ចែងថា បទល្មើសរបស់បុគ្គលជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សជាបទល្មើសរបស់គណបក្ស។ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតអាចមិនអនុញ្ញាតឲ្យគណបក្សហ្នឹងឈរឈ្មោះ ហើយអាចរំលាយគណបក្សនោះចោល អត់ខុសពីគណបក្សថៃរ៉ាក់ថៃរបស់ថាក់ស៊ីនដែលក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញថៃរំលាយចោល មុនបោះឆ្នោតនោះទេ ហើយថាក់ ស៊ីនរត់ទៅបង្កើតគណបក្សភឿថៃ»។
ទោះបីជាយ៉ាងក៏ដោយ លោក យ៉ែម បុញ្ញឫទ្ធិ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ឲ្យដឹងថា មន្ត្រីនៃគណបក្សសង្រ្គោះបានចាប់ផ្តើមធ្វើទំនាក់ទំនងជាមួយលោក ស ខេង រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ និងជាប្រធានសំឡេងភាគច្រើននៅរដ្ឋសភាជាតិដើម្បីចរចាឲ្យដោះលែងជនជាប់ឃុំទាំង១១នាក់នេះ។ លោកបញ្ជាក់ថា ការចោទប្រកាន់នេះមិនប៉ះពាល់ដល់វប្បធម៌សន្ទនា និងមិនបង្កហានិភ័យដល់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនោះទេ ដោយលោកបានបន្ថែមថា ការគាំទ្រពីមហាជនខ្មែរចំពោះគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនឹងបន្តកើនឡើងផងដែរ។
«ខ្ញុំមិនគិតអញ្ចឹងទេ ពីព្រោះ ឥឡូវប្រជាពលរដ្ឋបានទទួលព័ត៌មានលឿន និងរហ័សណាស់។ នៅពេលណាដែលធ្វើទង្វើអវិជ្ជមាន ឬក៏ទង្វើមិនស្រប ពេលនោះប្រជាពលរដ្ឋរឹតតែថ្កោលទោសកាន់តែខ្លាំង ដូច្នេះសង្គ្រោះជាតិកាន់តែទទួលបានការគាំទ្រខ្លាំងវិញទេ»។
រីឯលោកសុខ ឦសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានឲ្យ VOAដឹងថា វប្បធម៌សន្ទនានេះមិនអាចជួយឲ្យមានការដោះលែងមន្រ្តី និងសកម្មជនទាំង១១នាក់នោះទេ។
ដោយឡែក ក្រុមមេធាវី ដែលការពារក្តីអ្នកជាប់ពន្ធនាគារទាំង១១នាក់នេះ បានប្តឹងទៅសាលាឧទ្ធរណ៍ដើម្បីស្នើសុំឲ្យសាលាឧទ្ធរណ៍កាត់ក្តីឡើងវិញ ដើម្បីបញ្ជាក់ថា កូនក្តីរបស់ពួកគេទាំង១១នាក់នេះមិនបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសកុប្បកម្មទេ។
លោកជួង ជូងី មេធាវីការពារក្តីឲ្យសកម្មជនចំនួនប្រាំនាក់ក្នុងចំណោម១១នាក់ មានប្រសាសន៍ថា លោកបានប្តឹងទៅសាលាឧទ្ធរណ៍កាលពីថ្ងៃសុក្រដើម្បីស្នើឲ្យតុលាការសាលាឧទ្ធរណ៍ច្រានចោលការសម្រេចរបស់តុលាការសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ។ ប៉ុន្តែលោកថា លោកពុំមានជំនឿច្រើនថា សាលាឧទ្ធរណ៍អាចច្រានចោលការចោទប្រកាន់នេះទេ។
«ចំពោះជំនឿ ជាទូទៅ មិនជាមានជំនឿប៉ុន្មានទេ ពីព្រោះតុលាការស្រុកខ្មែរ។ ប៉ុន្តែយើងអត់មានជម្រើស យើងត្រូវខំព្យាយាមតតាំងតាមផ្លូវច្បាប់ដែលយើងអាចធ្វើបាន»។
ការផ្តន្ទាទោសនេះកើតឡើងដោយគ្មានវត្តមានរបស់មេធាវីតំណាងឲ្យជនជាប់ចោទ១០នាក់ក្នុងចំណោមជនជាប់ចោទ១១នាក់នៅក្នុងសវនាការនោះ។ រឿងនេះត្រូវក្រុមមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកច្បាប់និយាយថា តុលាការគួរតែពន្យារពេលសវនាការ។
ការដាក់ទោសទណ្ឌនេះបានកើតឡើងចំពេល ដែលមានការពុះកញ្ជ្រោលរឿងជាតិនិយមប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល ហើយនឹងប្រឆាំងនឹងវៀតណាមអំពីបញ្ហារំលោភបំពានព្រំដែន។ ក្រុមមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សចាត់ទុកថា ការពុះកញ្ជ្រោលរឿងជាតិនិយមជាសម្ពាធនយោបាយមួយ៕
