នៅក្នុងសម័យប្រជុំលើកទី ៤៥ របស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) បានបង្ហាញក្តីព្រួយបារម្ភអំពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយមានការរឹតបន្តឹងសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិប្រមូលផ្តុំ និងការចាប់ខ្លួនមនុស្សជាបន្តបន្ទាប់។
ប៉ុន្តែ ប្រទេសចិនបានថ្លែងការពារកម្ពុជា និងអំពាវនាវកុំឲ្យមានការជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសមួយ ដើម្បីយកបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សធ្វើជាលេស។
នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់អ្នករាយការណ៍ពិសេស លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ដែលធ្លាប់ត្រូវបានរិះគន់ដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថាប្រមូលព័ត៌មានមិនគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ លើកឡើងថា លោកស្រីទទួលបានរបាយការណ៍នៃការរឹតត្បិតសេរីភាពប្រជាពលរដ្ឋ និងការចាប់ខ្លួនមនុស្សជាបន្តបន្ទាប់។ លោកស្រីបន្តថា មានការប្រើប្រាស់ក្រមព្រហ្មទណ្ឌក្នុងការគាបសង្កត់ប្រជាជនមិនឲ្យបញ្ចេញមតិរបស់ពួកគេ។
លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បានបញ្ជាក់នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់លោកស្រីថា៖ «ដូចដែលបានសរសេរនៅក្នុងរបាយការណ៍ ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅតែរឹតត្បិតយ៉ាងខ្លាំងលើសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន និងសិទ្ធិនយោបាយ ជាមួយការកើនឡើងនៃការចាប់ខ្លួន និងឃុំឃាំងសមាជិកនិងអ្នកគាំទ្រអតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ។ លំហសេរីភាពស៊ីវិលកាន់តែរួញទៅៗ ខណៈដែលអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស សង្គមស៊ីវិលនិងអ្នកអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិរបស់ពួកគេ បានរងការគំរាមកំហែង យាយី និងចាប់ខ្លួន»។
លោកស្រីបានស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលើកកម្ពស់ការពិភាក្សាគ្នាជាមួយគ្រប់ភាគី និងស្វះស្វែងការពិភាក្សាដោយសន្តិវិធី ដែលអនុញ្ញាតឲ្យសំឡេងនយោបាយខុសៗគ្នាអាចបញ្ចេញមតិបាន និងបញ្ឈប់ការបន្តរឹតបន្តឹងបន្ថែមទៀតនូវសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន ហើយចាំបាច់ឲ្យពួកគេអាចរីករាយនឹងសិទ្ធិទាំងនេះ។
បើតាមរបាយការណ៍របស់លោកស្រី ចាប់ពីដើមខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩ ដល់មិថុនា ឆ្នាំ២០២០ អ្នករាយការណ៍ពិសេសបានកត់ត្រាមនុស្ស ១៥៦ នាក់ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងគណបក្សប្រឆាំងត្រូវបានចាប់ខ្លួន ហើយ ១៤ នាក់ស្ថិតក្នុងការឃុំឃាំង។
ក្រោយការថ្លែងរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេស តំណាងសហភាពអឺរ៉ុប ដាណឺម៉ាក បារាំង អូស្រ្តាលី និងជប៉ុនជាដើម ក៏បានបង្ហាញក្តីព្រួយបារម្ភអំពីបញ្ហាប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ក្នុងនោះមានករណីលោក កឹម សុខា ការចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន មេដឹកនាំសហជីព ការបង្កើតច្បាប់គ្រប់គ្រងប្រទេសក្នុងគ្រាអាសន្ន សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ និងឯកសារគតិយុត្តិនានា ទាក់ទងនឹងការគ្រប់គ្រងអ៊ីនធឺណិត។ ពួកគេក៏បានជំរុញឲ្យការលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងប្រមូលផ្តុំ។
ទោះជាយ៉ាងណា តំណាងរបស់ប្រទេសចិនប្រចាំនៅអង្គការសហប្រជាតិក្នុងទីក្រុងហ្សឺណែវ លោក Jiang Duan បានថ្លែងសរសើរកម្ពុជា និងអំពាវនាវឲ្យមានការគោរពអធិបតេយ្យ និងឯករាជ្យរបស់កម្ពុជា។ លោកអំពាវនាវកុំឲ្យមានការជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ប្រទេសចិនប្រឆាំងដាច់ខាតនឹងការអនុវត្តដ៏អាក្រក់នៃការប្រើប្រាស់ការការពារសិទ្ធិមនុស្ស ជាលេសមួយក្នុងការជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសមួយក្នុងការប៉ុនប៉ង ដើម្បីបង្កចលាចល និងភាពវឹកវរដែលរំលោភសិទ្ធិស្របច្បាប់របស់អ្នកដទៃ»។
ចាប់តាំងពីចុងខែកក្កដា មានការចាប់ខ្លួនមនុស្សជិត ២០ នាក់ ដែលរួមមានមេដឹកនាំសហជីពលោក រ៉ុង ឈុន និងអ្នកចូលរួមទាមទាររកយុត្តិធម៌ដល់លោក រ៉ុង ឈុន។ នេះនាំឲ្យមានការព្រួយបារម្ភបន្ថែមទៀត ក្រោយតុលាការរំលាយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ និងចាប់ខ្លួន តាមដានមន្រ្តីថ្នាក់ក្រោមរបស់គណបក្សនេះ រហូតពួកគេរត់គេចខ្លួនទៅក្រៅប្រទេស និងអ្នកខ្លះគេចខ្លួនក្នុងប្រទេស។
ជាការឆ្លើយតប ឯកអគ្គរាជទូត និងតំណាងអចិន្ត្រៃយ៍កម្ពុជា លោក អាន សុខខឿន បានថ្លែងការពារនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំនោះថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតែងតែយកចិត្តទុកដាក់បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស។ លោកបន្តថារបាយការណ៍របស់អ្នករាយការណ៍ពិសេស ប្រមូលបានព័ត៌មានតែមួយជ្រុង ហើយមិនបានមើលទៅលើការអភិវឌ្ឍវិជ្ជមានផ្សេងៗទៀត ដោយផ្តោតតែលើសិទ្ធិស៊ីវិលរបស់ពលរដ្ឋ។
លោកបន្តថា លោក កឹម សុខា មានសេរីភាពក្នុងការធ្វើដំណើរទៅតាមបណ្តាខេត្ត និងការជួបតំណាងទូតនានា ហើយការពន្យារពេលនៃសវនាការរបស់លោក ដោយសារជំងឺកូវីដ១៩។ លោកថាប្រទេសកម្ពុជាមានសារព័ត៌មានប្រមាណ ២ ពាន់ ដែលរួមមានសារព័ត៌មានអាចរិះគន់រដ្ឋាភិបាលផងធ្វើការដោយសេរី និងមិនមានការត្រួតពិនិត្យ។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដាច់ដោយឡែករបស់ស្ថានបេសកកម្មអចិន្រ្តៃយ៍របស់កម្ពុជាប្រចាំអង្គការសហប្រជាជាតិ ចុះថ្ងៃទី ៣០ ខែកញ្ញា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានលើកឡើងឆ្លើយតបនឹងការរិះគន់អំពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងការចងក្រងរបាយការណ៍របស់បណ្តាញអង្គការសហប្រជាជាតិថា៖ «ទង្វើបែបនេះ នឹងធ្វើឲ្យចុះខ្សោយនូវសុច្ចរិតភាពឯករាជ្យភាព និងភាពទុកចិត្តបានរបស់ស្ថាប័នអង្គការសហប្រជាជាតិមួយនេះ»។
លោក អំ សំអាត នាយករងទទួលបន្ទុកផ្នែកស៊ើបអង្កេតនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ មានប្រសាសន៍ថា របាយការណ៍របស់អ្នករាយការណ៍ពិសេស យោងតាមស្ថានភាពជាក់ស្តែងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយកន្លងមកលោកស្រីក៏បានលើកឡើងអំពីកង្វល់នៃការរឹតត្បិតនេះផងដែរ។ លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលតែងតែបដិសេធនូវរបាយការណ៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងអង្គការជាតិអន្តរជាតិនានា។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «អញ្ចឹងបើយើងមើលទៅការបដិសេធចោលនូវរបាយការណ៍ទាំងអស់នេះ យើងឃើញថា វាមិនមែនជាដំណោះស្រាយល្អទេ ពីព្រោះបញ្ហាអ្វីក៏ដោយ យើងត្រូវតែពិនិត្យនិងពិចារណាដែរថា អ្វីដែលជាចំណុចខ្វះខាតដែលត្រូវកែលម្អ គួរតែមានការកែលម្អឡើងវិញសម្រាប់ឲ្យមានភាពវិជ្ជមាន ហើយយើងទទួលបាននូវភាពចំណេញច្រើន»។
លោក អំ សំអាត បន្តថា ការបដិសេធមិនទទួលស្គាល់ នាំឲ្យកម្ពុជាបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ដូចជាការផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ ២០ ភាគរយ «គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងសព្វាវុធ» ឬ Everything But Arms (EBA) របស់សហភាពអឺរ៉ុប ដោយសារមានការរកឃើញអំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាប្រព័ន្ធ និងការរំលាយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ។
ចំណែកនៅថ្ងៃទី៥ ខែតុលា សប្តាហ៍ក្រោយ អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ លោក António Guterres នឹងបង្ហាញរបាយការណ៍ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាទៅក្រុមបប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស។
បើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា (OHCHR) លោក Guterres នឹងបង្ហាញកង្វល់ដែលអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានលើកឡើងអំពីករណីលោក កឹម សុខា ថាជា «ហេតុផលនយោបាយ» និង «ជាផ្នែកមួយនៃលំនាំដ៏ធំមួយនៃការប្រើប្រាស់ច្បាប់មិនត្រឹមត្រូវ ដែលតម្រង់គោលដៅទៅលើគូប្រជែងនយោបាយ និងអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល»។
លោកអគ្គលេខាធិការអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាល និងអ្នកនយោបាយដទៃទៀតឲ្យចូលរួមក្នុងការសន្ទនា ដើម្បីកាត់បន្ថយភាពតានតឹង និងស្តារឡើងវិញទាំងស្រុងនូវសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ សិទ្ធិបង្កើតសមាគម និងការជួបប្រជុំដោយសន្តិវិធី និងសិទ្ធិចូលរួមដឹកនាំកិច្ចការសាធារណៈ។
របាយការណ៍របស់អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ក៏បានគូសបញ្ជាក់ថាអំពីការរឹតត្បិតហួសហេតុលើសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងការជួបប្រជុំដោយសន្តិវិធី រួមទាំងការចាប់ខ្លួនបុគ្គលមួយចំនួន ដោយសារតែការអត្ថាធិប្បាយជាសាធារណៈ និងការបង្ហោះលើបណ្តាញសង្គមទាក់ទងនឹងជំងឺកូវីដ១៩៕
