គ្រាដែលគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតហៅកាត់ថា គ.ជ.ប. បានចាប់ផ្ដើមទទួលយកការចុះឈ្មោះគណបក្សនយោបាយនិងបេក្ខជនដើម្បីចូលរួមការបោះឆ្នោតខែកក្កដាខាងមុខ ក្រុមកម្មករ ដែលបានចូលរួមក្នុងទិវាពលកម្មអន្តរជាតិថ្ងៃទី១ឧសភា ឆ្នាំ២០១៨នេះនិយាយថា ពួកគេមិនសូវបានដឹងអំពីដំណើរការនយោបាយនៅក្នុងប្រទេស ហើយក៏មិនបានដឹងពីការគំរាមដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចរបស់សហភាពអឺរ៉ុបនិងសហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាទីផ្សារធំបំផុតសម្រាប់ទំនិញកាត់ដេរកម្ពុជា។
អ្នកស្រី ស្រី ទារិកា វ័យ៤៤ ឆ្នាំ កម្មការិនីកាត់ដេរមួយរូបបាននិយាយប្រាប់ VOAថា៖
«អារឿងហ្នឹង ខ្ញុំមិនសូវយកចិត្តទុកដាក់ដែរ ខ្ញុំដឹងថា យើងជាកម្មករ យើងដឹងតែថាធ្វើការ។ បើរឿងថាផ្នែកនយោបាយ ខ្ញុំអត់ដឹង»។
អ្នកស្រីក៏មិនបានដឹងពីការគំរាមជាបន្តបន្ទាប់របស់ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យមួយចំនួនចំពោះការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច ដែលទាំងក្រុមសហជីព និងនិយោជកបានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភផងដែរ។ អ្នកស្រីថា ប្រសិនបើមានការបិទផ្សារសម្រាប់ទំនិញកាត់ដេរកម្ពុជាមែននោះ កម្មករមុខនឹងប្រឈមការពិបាក។
អ្នកស្រីបានថ្លែងបន្ថែមថា៖
«ពិបាកវាចេះតែពិបាកហើយ មិនដឹងធ្វើម៉េច»។ស្ទើរតែពេញមួយឆ្នាំ២០១៧ ក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រទេសកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាច្រើន បានលើកឡើងពីក្ដីបារម្ភជាបន្តបន្ទាប់ចំពោះដំណើរការវិវត្តរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ទៅរករបបដឹកនាំឯកបក្ស ដែលផ្ទុយពីអ្វីដែលបានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាដែលបានតម្កល់ប្រព័ន្ធសេរីពហុបក្សជាធំ ក្រោយការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងការបង្ក្រាបសារព័ត៌មានឯករាជ្យនិងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលគាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។
ការព្រួយបារម្ភរបស់សហគមន៍ប្រជាធិបតេយ្យបានកើតឡើងកាន់តែច្រើន នៅក្រោយការវាយបំបែកចោលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ទៅតាមបណ្ដឹងរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលបានចោទ លោក កឹម សុខា មេដឹកនាំគណបក្សនេះថា បានប្រព្រឹត្តអំពើក្បត់ជាតិ ដោយឃុបឃិតជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់។ ការចោទប្រកាន់បែបនេះ ត្រូវបានលោក កឹម សុខានិងសហរដ្ឋអាមេរិកបដិសេធ។
សហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហភាពអឺរ៉ុបដែលជាទីផ្សារសម្រាប់ទំនិញកាត់ដេរដ៏ធំបំផុតរបស់កម្ពុជាបានបង្កើនការគាបសង្កត់លើរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងភ្នំពេញ ជាហូរហែឲ្យស្តារឡើងវិញនូវដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ ដូចមុនការបោះឆ្នោតឃុំ សង្កាត់ឆ្នាំ២០១៧។
កាលពីខែកុម្ភៈឆ្នាំ២០១៨កន្លងទៅសហភាពអឺរ៉ុប បានគំរាមជាថ្មីទៀតដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជា បន្ទាប់ពីគណបក្សកាន់អំណាចនិយាយថា ខ្លួនបានឈ្នះ អាសនៈទាំងអស់ពីការបោះឆ្នោតព្រឹទ្ធសភាដែលអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំងត្រូវបានដកហូតសិទ្ធិបោះឆ្នោត។
អ្នកស្រី Federica Mogherini មេដឹកនាំគោលនយោបាយការបរទេសសហភាពអឺរ៉ុបបានប្រាប់សន្និសីទព័ត៌មានមួយនាពេលនោះថា ក្រុមប្រឹក្សាបានពិចារណាវិធានការប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលអ្នកការទូតនិយាយថា ជាការព្រមានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលកាន់អំណាចជាងបីទសវត្សរ៍ថា មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលជាន់ខ្ពស់អាចប្រឈមនឹងការដាក់ទណ្ឌកម្ម។
អ្នកស្រី Mogherini ក៏បាននិយាយផងដែរថាជំនួយហិរញ្ញវត្ថុដល់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ត្រូវបានផ្អាករួចហើយ។ អ្នកស្រីបន្តថា សហភាពអឺរ៉ុបកំពុងពិនិត្យឡើងវិញនូវកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មអនុគ្រោះពន្ធលើទំនិញគ្រប់បែបយ៉ាងលើកលែងអាវុធសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះអនុញ្ញាតឱ្យកម្ពុជាទទួលបានការអនុគ្រោះពន្ធនៅទីផ្សារអឺរ៉ុបដែលមានប្រជាជនប្រមាណ ៥០០លាននាក់។
សម្រាប់សហរដ្ឋអាមេរិកវិញ សមាជិកព្រឹទ្ធសភាដែលមានកិត្តិនាមល្បីជាច្រើនរូប បានមូលមតិគ្នាធ្វើសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ CARI Act «ស្ដីពីការទទួលខុសត្រូវរបស់កម្ពុជា និងធ្វើឱ្យការវិនិយោគត្រឡប់ដូចដើមវិញ» ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងការបង្ក្រាបនយោបាយ និងការកើនឡើងនៃអំណាចសេដ្ឋកិច្ចនយោបាយរបស់ចិននៅកម្ពុជាផងដែរ។
លោក សាន់ សុផល កម្មករម្នាក់ទៀតដែលបម្រើការនៅវិស័យកាត់ដេរ បាននិយាយថា លោកដឹងតិចតួចពីស្ថានការណ៍នយោបាយនៅក្នុងប្រទេសនិងការព្រមានពីគំនាបសេដ្ឋកិច្ចរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប។ លោកនិយាយថា វិបត្តិជាច្រើននឹងផ្ទុះឡើង ប្រសិនបើសហគមន៍ប្រជាធិបតេយ្យធំទាំងពីរនេះបិទទីផ្សារសម្រាប់ទំនិញកាត់ដេរកម្ពុជា។
«ស្ថានភាពខ្ញុំគិតថា ពេលដែលគេបិទទ្វារក្រឹប គឺហ្នឹងអាច ជួបវិបត្តិច្រើន។ ដូចខ្ញុំនិយាយអញ្ចឹង ពីជំហរនៃការចាយលុយឥឡូវ គឺមិនអាចគ្រប់គ្រាន់ ដូចថា ប្រាក់ខែ ២០០ឬ៣០០ហ្នឹង នៅបែងចែកច្រើនមានអ្នកខ្លះផ្ញើកូននៅស្រុក នៅចាយវាយនៅផ្ទះ គាត់នៅផ្ទះជួល ការធ្វើដំណើរ មានឪពុកម្ដាយអញ្ចឹង ត្រូវផ្ញើឲ្យគាត់ ហើយនៅជំពាក់លុយហិរញ្ញវត្ថុផ្សេងៗទៀត»។
លោក អាត់ ធន់ ប្រធានសហភាពការងារកម្ពុជា ក៏បានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភ ចំពោះលទ្ធភាពដែលអាចធ្វើឡើងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហភាពអឺរ៉ុបក្នុងការគាបសង្កត់ខាងសេដ្ឋកិច្ចមកលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
លោកបានប្រាប់VOAអ្នកនយោបាយគួរស្វែងរកការសម្របសម្រួលណាមួយដើម្បីបញ្ចៀសគំនាបសេដ្ឋកិច្ចនេះ។
«កម្ពុជាគឺយើងនាំចេញនូវផលិតផលសំលៀកបំពាក់នេះគឺរហូតដល់ជាង៩០ភាគរយហើយទៅអាមេរិកទៅសហគមន៍អឺរ៉ុប និងទៅប្រទេសកាណាដា និងជប៉ុន។ បើសិនជាមានការដាក់ទណ្ឌកម្ម គឺមានន័យថា អ្នកដែលរងគ្រោះមុនគេគឺកម្មករ។ កម្មករដូចពួកយើងនេះ គឺយើងអត់ចង់ឃើញបញ្ហាជម្លោះទេ យើងចង់ឃើញតែសន្តិភាព យើងចង់ឃើញការបន្តការវិនិយោគ និងការបញ្ជាទិញតទៅទៀត ព្រោះកម្មករមានការងារធ្វើ និងអាចរកចំណូលដោះស្រាយបញ្ហាបាន»។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានប្រាប់ VOA កាលពីថ្ងៃអាទិត្យថា៖
«ប្អូនត្រូវយល់ថាហ្នឹង គឺសិទ្ធិគេធ្វើអី ធ្វើទៅ អាហ្នឹងជាសិទ្ធិក្នុងក្របខណ្ឌឯករាជ្យភាព និងអធិបតេយ្យភាព របស់គេ។ ហើយត្រង់ថា វាមានឥទ្ធិពល ឬវិសាលភាពមកគ្របដណ្ដប់ទៅលើឯករាជ្យ និងអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាវាអត់មានទេ»។
លោកថ្លែងបន្ថែមថា៖
«អាហ្នឹងយើងឃើញហើយថា ពួកឧទ្ទាមក្រៅច្បាប់ហ្នឹងរត់មួយជុំផែនដីទៅហើយហ្នឹង។ ដូចប្អូនបានជ្រាបស្រាប់ហើយ រត់ទៅអាមេរិក ឲ្យអាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្មបិទទីផ្សារ អាមេរិកនាំទំនិញពីកម្ពុជា តែទីបំផុតទៅ អាមេរិកនៅឲ្យ ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ GSP ហ្នឹងរយៈពេលពីរឆ្នាំ ទៅបីឆ្នាំខាងមុខទៀតហ្នឹង។ អាហ្នឹងតើជាការឆ្លើយតបវិជ្ជមាន ឬអវិជ្ជមានចំពោះសំណើរបស់គាត់ហ្នុង។ រត់ទៅEU ក៏អញ្ចឹងដែរ បាទវាអត់មានការឆ្លើយតបណាមួយ ជាវិជ្ជមានចំពោះសំណើរបស់គាត់ទេ»។
មិនមែនតែក្រុមកម្មករ ដែលមិនបានដឹងច្រើនពីកិច្ចអភិវឌ្ឍនានានៅក្នុងនយោបាយរបស់ប្រទេសកម្ពុជានោះទេ ក្រុមមេដឹកនាំសហជីពឯទៀត ក្រៅតែពីលោក អាត់ ធន់ ក៏មិនបានលើកឡើងច្រើនអំពីបញ្ហាទំនាក់ទំនងនយោបាយ ជាមួយវិស័យការងារនៅក្នុងទិវាពលកម្មអន្តរជាតិ ១ឧសភា ដែលបានឈានដល់ខួបលើកទី១៣២ នៅឆ្នាំ២០១៨នេះ។
ផ្ទុយទៅវិញក្រុមសហជីពដែលក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក អាត់ ធន់ បានលើកឡើងពីការចង់បានរបស់កម្មករចំនួន១៩ចំណុច ដោយក្នុងនោះមានការចង់បានប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមាចំនួន២០៧ដុល្លារ ក្នុងមួយខែជូនដល់កម្មករនិយោជិតវិស័យកាត់ដេរ និងដេរស្បែកជើង ព្រមទាំងកំណត់ប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមា សម្រាប់កម្មករនិយោជិត វិស័យសំណង់ ទេសចរណ៍ សេវាកម្ម ដឹកជញ្ជូន និងវិស័យមួយចំនួនទៀតដែលកំពុងប្រឈម៕
