នៅចុងបញ្ចប់ប្រទេសដែលជាបណ្តាសមាជិកប្រជាជាតិអាស៊ានបានសម្រេចដាក់បញ្ចូលរបៀបវារៈ ដ៏មានសារៈសំខាន់មួយ ដែលនិយាយអំពីជម្លោះដែនសមុទ្រខាងត្បូងប្រទេសចិនចូលក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន នៅថ្ងៃពុធស្អែកនេះ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់ពីមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ ដែលបានចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននៅថ្ងៃអង្គារនេះ។
លោកស្រី សឿ រដ្ឋចាវី រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងការបរទេស បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេសម្លេងសហរដ្ឋអាមេរិក នៅប៉ុន្មានម៉ោងមុននេះថា ការសម្រេចដាក់របៀបវារៈ នៃជម្លោះដែនសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូងនេះ ធ្វើឡើងដោយសារតែជារៀងរាល់ឆ្នាំ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសអាស៊ានស្តីពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសមុទ្រចិនខាងត្បូងគឺជាបញ្ហាដ៏សំខាន់ ដែលយើងតែងតែលើកយកមកពិភាក្សាគ្នា។
«នេះជារឿងទូទៅធម្មតា។ ដូច្នេះ វាគ្មានមូលហេតុអ្វី ដែលកម្ពុជាត្រូវតែដាក់ ឬ មួយមិនដាក់ទេ។ ចង់និយាយថា ទាំងថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ាន ទាំងថ្នាក់ដឹកនាំចិន បានឯកភាពគ្នាថា ត្រូវខិតខំធ្វើយ៉ាងណា ដើម្បីអនុវត្តសេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីការប្រតិបត្តិរបស់ភាគីសមុទ្រចិនខាងត្បូងហ្នឹង ឲ្យបានមានប្រសិទ្ធិភាពបំផុត»។
កាលពីថ្ងៃច័ន្ទ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន មានការពិភាក្សាគ្នាយ៉ាងតឹងតែង ដោយសារតែប្រទេសមួយចំនួន គឺប្រទេសវៀតណាម និងប្រទេសហ្វីលីពីន បានលើកយកបញ្ហាជម្លោះដែនសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូងទៅដាក់នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំ។
ប្រទេសហ្វីលីពីន នៅថ្ងៃអង្គារនេះ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ ដោយលោកប្រធានាធិបតី អាគីណូ បានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋដែលជាសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ ត្រូវតែមានជំហររួមស្តីពីក្រមនីតិប្រតិបត្តិ មុននឹងប្រជុំជាមួយនឹងប្រទេសចិន ដើម្បីរៀបចំឯកសារផ្លូវច្បាប់សម្រាប់ជាមគ្គុទេសក៍ដល់ប្រទេសដែលមានជម្លោះនៃដែនសមុទ្រភាគខាងលិចនៃប្រទេសហ្វីលីពីន។
លោក Albert Del Rosario រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសហ្វីលីពីន បានថ្លែងប្រាប់ក្រុមអ្នកកាសែតនៅឯវិមានសន្តិភាពថា ប្រទេសអាស៊ានទាំងអស់បានយល់ព្រមដាក់ក្រមប្រតិបត្តិ ឬ COC ដ៏មានសារៈ សំខាន់រួចរាល់ហើយ ហើយរំពឹងថា កិច្ចការនេះនឹងដំណើរការទៅបានយ៉ាងល្អ ដើម្បីឲ្យប្រទេសចិនមកជួបប្រជុំស្តីពីបញ្ហាសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង។
«យើងឆ្លៀតយកឱកាសនេះត្រឡប់ទៅក្នុងកិច្ចការជាមួយអាស៊ាន។ វាពិតថា នេះគឺជាសកម្មភាពអស្ថេរភាព ដោយគ្មានការស្វែងរកនូវចំណុចកណ្តាលណាមួយ។ ដូច្នេះ យើងអាចនិយាយបានថា យើងត្រូវតែអញ្ជើញខាងភាគីប្រទេសចិន។ ក៏ប៉ុន្តែកិច្ចការនេះអាចនឹងធ្វើទៅបាន បន្ទាប់ពីមានការយល់ព្រមពី COC»។
លោក Marty M. Natalegawa រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសឥណ្ឌូនេស៊ី បានមានប្រសាសន៍ថា នៅថ្ងៃពុធស្អែកនេះ អាស៊ាននឹងពិភាក្សាគ្នាបន្ថែមទៀតអំពីបញ្ហាសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង។
មុនកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានមកដល់ មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលជាន់ខ្ពស់កម្ពុជាបានបញ្ជាក់រួចមកហើយថា ជំហរកម្ពុជា នឹងមិនដាក់របៀបវារៈនៃដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងចូលក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានទេ។ ក៏ប៉ុន្តែដោយសារតែមានការគាបសង្កត់ពីបណ្តាប្រទេសអាស៊ានមួយចំនួន ទើបកម្ពុជាសម្រេចដាក់របៀបវារៈនេះទៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន។
លោកស្រី សឿ រដ្ឋចាវី រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ថា មិនមែនជាការដាក់សម្ពាធ ទើបកម្ពុជាដាក់របៀបវារៈនៃដែនសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង ចូលក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននោះទេ។
«ឥតមានសម្ពាធពីខាងណាទេ។ យើងជាប្រធាន យើងត្រូវតែដាក់។ ជារឿងធម្មតា។ ឥតមានសម្ពាធពីខាងណាទេ ព្រោះយើងក៏ជាភាគីនៃសេចក្តីថ្លែងការណ៍ហ្នឹងដែរ។ ដូច្នេះ សំខាន់គឺថ្នាក់ដឹកនាំទាំងអស់បានឯកភាពគ្នាថា ត្រូវតែអនុវត្តសេចក្តីថ្លែងការណ៍ហ្នឹងឲ្យមានប្រសិទ្ធិភាព។ ដូច្នេះ វាត្រូវតែមានលើកយកមកពិភាក្សា ថាធ្វើយ៉ាងម៉េចដើម្បីយើងអនុវត្តការតាក់តែងឲ្យមានប្រសិទ្ធិភាព»។
លោកឈាង វណ្ណារិទ្ធិ នាយកវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងសន្តិភាព បានមានប្រសាសន៍ថា បញ្ហាសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូងជាបញ្ហាដ៏សំខាន់មួយ ដែលទាមទារឲ្យបណ្តាប្រទេស ដែលជាសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ ត្រូវតែពិភាក្សាស្វែងរកដំណោះស្រាយ ដោយមិនអាចជៀសវាងបាន។
ដែនសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង មានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេសចំនួនបួន ក្នុងតំបន់អាស៊ាន ដែលរួមមានប្រទេសហ្វីលីពីន ម៉ាឡេស៊ី វៀតណាម និងប្រទេសប្រ៊ុយណេ។ តំបន់សមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង គឺជាតំបន់ដ៏មានសក្តានុពលខាងផ្នែកធនធានរ៉ែ ឧស្ម័ន និង ត្រី៕
