វ៉ាស៊ីនតោន៖ ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលសាលាក្តីកាត់ទោសខ្មែរក្រហមជាតិនិងអន្តរជាតិដាក់ក្តីរំពឹងថា ដំណើរការសាលាក្តីកាត់ទោសខ្មែរក្រហមអាចនឹងត្រូវជួយសង្គ្រោះបាន ប្រសិនបើលោកចន ឃឺរី (John Kerry) សមាជិកព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក ត្រូវទទួលការតែងតាំងពីសភាជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសស.រ.អា.។
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលជាតិនិងអន្តរជាតិខ្លះបានអះអាងថា សាលាក្តីកាត់ទោសខ្មែរក្រហម ដែលកំពុងមានវិបត្តិថវិកានិងភាពរអាក់រអួលជាច្រើនទៀតនោះ អាចមានក្តីសង្ឃឹមថា នឹងមានដំណើរការល្អឡើងវិញក្នុងករណីដែលលោកសមាជិកព្រឹទ្ធសភាចន ឃឺរី (John Kerry) មកពីរដ្ឋម៉ាសាជូសេត (Massachusetts) អាចត្រូវសភាស.រ.អា.បោះឆ្នោតជ្រើសរើសជាចុងក្រោយនៅប៉ុន្មានថ្ងៃខាងមុខនេះឲ្យក្លាយជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសស.រ.អា.ថ្មីនោះ។
លោកសមាជិកព្រឹទ្ធសភាចន ឃឺរីត្រូវបានជ្រើសតាំងដោយលោកប្រធានាធិបតីស.រ.អា. បារ៉ាក់ អូបាម៉ា (Barack Obama) ដើម្បីឲ្យសភាស.រ.អា.បោះឆ្នោតផ្តល់សេចក្តីទុកចិត្តជំនួសលោកស្រីហ៊ីលឡឺរី គ្លីនតុន (Hillary Clinton) ដែលបានសុំលាឈប់ពីមុខតំណែងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស បន្ទាប់ពីធ្វើការបានមួយអាណត្តិរយៈពេលបួនឆ្នាំ។ លោកចន ឃឺរីត្រូវគេដឹងថា ជាអ្នកផ្តួចផ្តើមគំនិតឲ្យមានសាលាក្តីនេះ ហើយនឹងជាអ្នកផ្សះផ្សារ រវាងអ.ស.ប.និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមុនឆ្នាំ២០០៣ ក្រោយពីភាគីទាំងពីរប្រទាញយកការគ្រប់គ្រងសាលាក្តីតាមរបៀបរៀងៗខ្លួន។
លោកបណ្ឌិតចន ស៊ីយ៉ូស៊ីយ៉ារី (John Ciorciari) សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកគោលនយោបាយសាធារណៈនៃ Gerald Ford School of Public Policy នៃសាកលវិទ្យាល័យMichigan បានថ្លែងថា៖
«លោកចន ឃឺរីជាស្ថាបត្យករម្នាក់នៃតុលាការខ្មែរក្រហម។ លោកបានជួយផ្សះផ្សារការសម្របសម្រួលលើចំណុចសំខាន់ៗរវាងអ.ស.ប. និងមន្ត្រីកម្ពុជាក្នុងចន្លោះឆ្នាំ១៩៩៩ដល់ឆ្នាំ២០០២។ លោកបានផ្តល់ឲ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងចុងក្រោយមួយក្នុងការបង្កើតតុលាការកូនកាត់។ ដូច្នេះហើយលោកចន ឃឺរីបានរួមចំណែកផ្ទាល់ និងមានឥទ្ធិពលក្នុងការធ្វើឲ្យមានជោគជ័យនៃដំណើរការនេះ។ ដូច្នេះហើយរឿងនេះអាចជួយធានាឲ្យមានការបន្តចូលរួមរបស់ស.រ.អា.កាន់តែខ្លាំង ប្រសិនបើគាត់ត្រូវបានទទួលការគាំទ្រជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស»។
លោកបានបន្ថែមថា លោកឃឺរីដែលធ្លាប់ជាបេក្ខជនប្រធានាធិបតីម្តងផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដ៏អស្ចារ្យនៅតំបន់ឥណ្ឌូចិនជាយូរមកហើយ ដោយកើតចេញពីបទពិសោធន៍របស់គាត់នៅក្នុងសង្គ្រាមវៀតណាម។
លោកមុត ចន្ថា អ្នកឃ្លាំមើលសាលាក្តី និងជាអតីតអ្នកបកប្រែភាសាអង់គ្លេស សម្រាប់ការចរចារបង្កើតសាលាក្តីខ្មែរក្រហមរវាងអ.ស.ប.និងមន្ត្រីកម្ពុជា បានអះអាងថាលោក ចន ឃឺរីបានសុំឲ្យអ.ស.ប.ដកចេញនូវលក្ខខណ្ឌមួយចំនួន។ ហើយទន្ទឹមគ្នា លោកក៏បានផ្តល់រូបមន្តមួយទាក់ទងនឹងការសម្រចចិត្តថា ត្រូវមានការចូលរួមពីចៅក្រមកម្ពុជានិងបរទេស ឬរូបមន្តភាគច្រើនដាច់ខាត ជាពិសេស ពេលមានការខ្វែងគំនិតគ្នាទាក់ទងនឹងការចោទ ឬមិនប្រកាន់ ឬចាប់ខ្លួន ឬមិនចាប់ឃុំខ្លួនជនសង្ស័យឬជនត្រូវចោទប្រកាន់។ កិច្ចការនេះត្រូវអនុវត្តដោយសហព្រះរាជអាជ្ញានិងសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតនៃសាលាក្តី។
ក្រោយពីភាគីទាំងពីរមានការសម្រុះសម្រួល ភាគីកម្ពុជានិងអ.ស.ប.បានព្រមព្រៀងគ្នាឡើងវិញ បន្ទាប់ពីជាប់គាំងដំណើររយៈពេលពីរឆ្នាំ។
លោកមុត ចន្ថា អ្នកឃ្លាំមើលសាលាក្តីខ្មែរក្រហម បានអះអាងបន្ថែមថា បើ លោកចន ឃឺរីត្រូវបានទទួលការគាំទ្រនោះ លោកសង្ឃឹមថា លោកឃឺរីនឹងធ្វើឲ្យតុលាការរីកចម្រើនហើយនឹងមិនជាប់គាំងដោយវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុទេ។
«ព្រោះលោកបានយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងច្រើននៅក្នុងដំណាក់កាលចរចា រវាងភាគីអ.ស.ប.និងភាគីខ្មែរ ដែលកាលពីពេលនោះមានការជាប់គាំង ហើយលោកបានជួយត្រួសត្រាយផ្លូវដើម្បីឲ្យដំណើរការចរចានោះឆ្ពោះទៅមុខបាន ហើយរហូតដល់សម្រេចបាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងស្តីពីការបង្កើតសាលាក្តីនេះឡើង»។
លោកឯក ថា អ្នកនាំពាក្យរបស់ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីនៃប្រទេសកម្ពុជាបានអះអាងថា លោកចន ឃឺរីជាមិត្តដ៏ល្អរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ គាត់ធ្លាប់ មានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
«បើសិនគាត់ត្រូវបានសភាអាមេរិកបោះឆ្នោតឲ្យលោកធ្វើជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស នេះជាសញ្ញាមួយដ៏ល្អសម្រាប់ទំនាក់ទំនងសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគី ទាំងការទូត ក៏ដូចជាអ្វីដែលជាកង្វះខាតថវិកានៅក្នុងអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញនៅក្នុងតុលាការកម្ពុជា ព្រោះគាត់អាចនិយាយទៅកាន់សហគមន៍អន្តរជាតិ ជាផ្នែកមួយសម្រាប់ជួយឲ្យគេបន្តសហការ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឲ្យអង្គជំនុំជម្រះនេះដំណើរការដោយគ្មានខ្វះថវិកា ព្រោះយើងរាល់ថ្ងៃនៅខាងភាគីជាតិ យើងខ្វះថវិកាមួយចំនួនសម្រាប់បើកឲ្យបុគ្គលិកនិងមន្ត្រីភាគីជាតិដែលកំពុងធ្វើនៅអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញនេះ»។
លោកបានបន្ថែមសេចក្តីថា ស.រ.អា.ក៏ជាអ្នកជំរុញឲ្យមានសាលាក្តីខ្មែរក្រហម ជាអ្នកនាំមុខគេ មុនមានកិច្ចព្រមព្រៀងឆ្នាំ២០០៣។
លោកឆាំង យុ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ដែលអង្គការរបស់លោក ទទួលបានថវិកាគាំទ្រពីស.រ.អា. ហើយដែលបានស្រាវជ្រាវនិងផ្តល់ឯកសាររាប់លានច្បាប់ដល់ដំណើរការកាត់ទោសពួកអតីតមេខ្មែរក្រហម បានអះអាងថា ស.រ.អា.មានការយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការនាំខ្លួនពួកអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមប្រល័យពូជសាសន៍មកកាត់ទោស ទោះជាមានការផ្លាស់ប្តូរមេដឹកនាំ ឬក៏គ្មានការផ្លាស់ប្តូរ។ លោកថ្លែងថា ព្រោះនេះគឺជាច្បាប់និងគោលនយោបាយរបស់ស.រ.អា.ដែលបានអនុម័តរួចជាស្រេច កាលពីឆ្នាំ១៩៩៥។ លោកឆាំង យុបន្ថែមថា លោកចន ឃឺរីអាចជួយមួយផ្នែកទៀត ប្រសិនបើគាត់ត្រូវបានគាំទ្រដោយសភាឲ្យទទួលមុខតំណែងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស។
«អញ្ចឹងខ្ញុំគិតថា ច្បាប់នៅតែច្បាប់។ ហើយច្បាប់នេះនឹងបន្តអនុវត្ត ហើយខ្ញុំគិតថា គាត់នឹងពង្រឹងទៅលើបញ្ហានេះ ដោយសារថា គាត់មានបទពិសោធន៍។ គាត់ធ្លាប់បានចូលរួមក្នុងការចរចា នៅពេលដែលការចរចានេះបានជាប់គាំង»។
សាលាក្តីកាត់ទោសខ្មែរក្រហម ដែលចូលរួមដោយអ.ស.ប.កំពុងកាត់ទោសពួកអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមកំពូលចំណាស់ៗ៣នាក់គឺនួន ជា បងធំទី២ ខៀវ សំផន ប្រមុខរដ្ឋ អៀងសារី រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស តាំងពីឆ្នាំ២០០៦ មក ក្រោយពេលមានកិច្ចព្រមព្រៀងបង្កើតតុលាការរួមគ្នាដើម្បីកាត់ទោសជនសង្ស័យឧក្រិដ្ឋកម្មជាច្រើនដែលធ្វើឲ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាជាង១លាន៧សែននាក់ស្លាប់ ដោយសារការបង្អត់អាហារ ការសម្លាប់ និងការធ្វើទារុណកម្មជាដើម ក្នុងចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៥ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩។
សាលាក្តីនេះបានដំណើរការរអាក់រអួលដោយសារខ្វះថវិកាទ្រង់ទ្រង់ ជាពិសេសភាគីជាតិ។
ការខ្វះខាតថវិកានេះកើតឡើងពីអ្វីដែលគេគិតថា បណ្តាលមកពីមានការចោទប្រកាន់រឿងអំពើពុករលួយ និងញាំញីដោយការចោទសង្ស័យថា មានការជ្រៀតជ្រែកផ្នែកនយោបាយនិងការបង្អាក់ដំណើរការសាលាក្តី។
សាលាក្តីនេះចំណាយលុយជាង១៥០លានដុល្លារ តែកាត់ទោសបានសំណុំរឿងតែមួយគត់ មកដល់ពេលនេះ គឺការកាត់ទោសមេដឹកនាំថ្នាក់ទាបម្នាក់គឺកាំង ហ្កេចអ៊ីវ ហៅឌុច។ ឌុចត្រូវគេស្គាល់ថា ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវក្នុងការកាប់សម្លាប់មនុស្សជាង១ម៉ឺន២ពាន់នាក់ នៅពេលគាត់កាន់កាប់ជាប្រធានគុកទួលស្លែងរបស់ខ្មែរក្រហមគឺស ២១៕
សាលាក្តីនេះបានដំណើរការរអាក់រអួលដោយសារខ្វះថវិកាទ្រង់ទ្រង់ ជាពិសេសភាគីជាតិ។
ការខ្វះខាតថវិកានេះកើតឡើងពីអ្វីដែលគេគិតថា បណ្តាលមកពីមានការចោទប្រកាន់រឿងអំពើពុករលួយ និងញាំញីដោយការចោទសង្ស័យថា មានការជ្រៀតជ្រែកផ្នែកនយោបាយនិងការបង្អាក់ដំណើរការសាលាក្តី។
សាលាក្តីនេះចំណាយលុយជាង១៥០លានដុល្លារ តែកាត់ទោសបានសំណុំរឿងតែមួយគត់ មកដល់ពេលនេះ គឺការកាត់ទោសមេដឹកនាំថ្នាក់ទាបម្នាក់គឺកាំង ហ្កេចអ៊ីវ ហៅឌុច។ ឌុចត្រូវគេស្គាល់ថា ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវក្នុងការកាប់សម្លាប់មនុស្សជាង១ម៉ឺន២ពាន់នាក់ នៅពេលគាត់កាន់កាប់ជាប្រធានគុកទួលស្លែងរបស់ខ្មែរក្រហមគឺស ២១៕
