កាលពីជាង៧០ឆ្នាំមុននេះ លោក Winston Churchill នៃចក្រភពអង់គ្លេសបានព្រមានថា វាំងននដែកមួយ ត្រូវបានរូតចុះក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុបដោយបែងចែកទ្វីបនេះរវាងពួករដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យ និងក្រុមរដ្ឋដែលឋិតក្នុងទាសភាពរបស់សហភាពសូវៀត។ នៅក្នុងសុន្ទរកថាមួយដែលលោកបានថ្លែងនៅក្រុង Fulton រដ្ឋ Missouri មេដឹកនាំក្នុងសម័យសង្គ្រាមល្បីឈ្មោះរូបនេះ បានសុំដល់ក្រុមប្រទេសជាតិសេរីឱ្យ«ឈរជាមួយគ្នាជាឯកភាព» បើមិនធ្វើដូច្នេះទេ «យើងទាំងអស់គ្នា នឹងជួបប្រទះមហន្តរាយធ្ងន់ធ្ងរ»។
សុន្ទរកថាលោក បាននាំឱ្យមេដឹកនាំសូវៀត លោក Joseph Stalin ខឹងសម្បាខ្លាំង ហើយបានហៅការព្រមានរបស់លោក Churchill ថា ជា«ការប្រកាសសង្គ្រាម»។ តែបីឆ្នាំបន្ទាប់មក ពួកប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ បានយកចិត្តទុកដាក់នឹងការអំពាវនាវដោយលោក Churchill ឱ្យមានការរួបរួមគ្នា ហើយអង្គការអូតង់ បានកើតឡើងដោយស.រ.អ. ប្រទេសកាណាដា និងប្រទេសជាតិមួយចំនួនក្នុងអឺរ៉ុបខាងលិច បានចុះហត្ថលេខាលើធម្មនុញ្ញការពាររួមគ្នាមួយដែលពួកអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រច្រើននាក់ មានជំនឿថា បានបញ្ចៀសមិនឱ្យមានសង្គ្រាមទៀតក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុប។
ក្នុងសប្តាហ៍ទីពីរនៃខែធ្នូ លោក Joe Biden រៀបចំសន្និសីទកំពូលប្រជាធិបតេយ្យមួយ ដែលជាសន្និសីទតាមបណ្តាញវីដេអូចាប់ផ្តើមពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី៩ ខែធ្នូ ដោយមានប្រទេសជាតិជាង១០០ចូលរួម ដែលមេដឹកនាំស.រ.អ.រូបនេះ សង្ឃឹមថា នឹងជួយឱ្យមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញក្នុងស.រ.អ. និងទូទាំងពិភពលោក។ សន្និសីទនេះ នឹងបញ្ជូនសារនៃការប្តេជ្ញាចិត្តមួយទៅឱ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ូស្គូ និងក្រុងប៉េកាំង។
ដូចសុន្ទរកថាលោក Churchill នៅក្រុង Fulton ដែរ សន្និសីទកំពូលប្រជាធិបតេយ្យនេះ បណ្តាលឱ្យមានការមិនពេញចិត្តពីអាជ្ញាធរវិមានក្រឹមឡាំង ហើយនៅពេលនេះពីរដ្ឋាភិបាលចិនផងដែរ។ ទាំងរុស្សី ទាំងចិន មិនត្រូវបានអញ្ជើញឱ្យចូលរួមក្នុងសន្និសីទនេះទេ។ កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ ទី៤ ខែធ្នូ លោក Xu Lin អនុរដ្ឋមន្ត្រីនៃនាយកដ្ឋានផ្សព្វផ្សាយសាធារណៈរបស់គណបក្ស បាននិយាយប្រាប់សន្និសីទកាសែតមួយក្នុងក្រុងប៉េកាំងថា «ស.រ.អ. ហៅខ្លួនឯងថា ជាមេដឹកនាំលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយចាត់ចែងនិងប្រើប្រាស់អ្វីដែលហៅថា សន្និសីទកំពូលប្រជាធិបតេយ្យ។ អាមេរិកបានបង្ខំ និងរំខានក្រុមប្រទេសមានប្រព័ន្ធសង្គម និងគំរូអភិវឌ្ឍន៍ផ្សេងពីខ្លួន»។
ការមិនយល់ព្រមពីក្រុមប្រទេសកាន់អំណាចផ្តាច់ការបានបន្ទរឡើងកាលពីខែមុនដោយមានអត្ថបទបញ្ចេញមតិរួមគ្នាមួយដោយពួកប្រេសិតរុស្សីនិងចិននៅរដ្ឋធានី Washington។ ពួកគេបាននិយាយថាសន្និសីទកំពូលនេះជាផលិតផលនៃការគិតបែបសង្គ្រាមត្រជាក់។ ប្រេសិតទាំងពីរនាក់នេះបាននិយាយបង្ហាញហេតុផលថាសន្និសីទកំពូលនេះនឹង«នាំឱ្យមានការប្រឈមដាក់គ្នាខាងមនោគមវិជ្ជានិងនាំឱ្យមានការបែកបាក់គ្នាក្នុងពិភពលោកនិងបណ្តាលឱ្យមាន«ខ្សែបន្ទាត់បែងចែកគ្នា»ថ្មីៗថែមទៀតផង។ ប្រទេសចិនហាក់ដូចជាខឹងខ្លាំងជាពិសេសដោយសារមានការចូលរួមដោយកោះតៃវ៉ាន់ដែលចិនបានអះអាងទាមទារអធិបតេយ្យភាពហើយនិយាយថាកោះនេះគួរឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន។
កំណើនភាពតានតឹង
ក៏ប៉ុន្តែ «ខ្សែបន្ទាត់បែងចែកគ្នា» ហាក់ដូចជាត្រូវការឱ្យមានជំនួយតិចតួចពីសន្និសីទកំពូលនេះដែរ។ សន្និសីទតាមបណ្តាញវីដេអូនេះ មានឡើងនៅពេលមានកំណើនភាពតានតឹងរវាងក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច និងរដ្ឋាភិបាលផ្តាច់ការនៅក្រុងម៉ូស្គូ និងក្រុងប៉េកាំង។
អាជ្ញាធរវិមានក្រឹមឡាំង ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីការប្រើព័ត៌មានក្លែងក្លាយដើម្បីជ្រៀតជ្រែកក្នុងការបោះឆ្នោតក្នុងពួកប្រទេសលោកខាងលិច និងពីបទធ្វើឃាតក្រុមអ្នកប្រឆាំងនិងអ្នករិះគន់រុស្សីនៅលើដីអឺរ៉ុប។ ក្រុមមន្ត្រីស.រ.អ. និងអ៊ុយក្រែននិយាយថា រដ្ឋាភិបាលម៉ូស្គូ បានដាក់ក្រុមទាហាននៅតាមបណ្តោយព្រំដែនខ្លួនជាមួយប្រទេសអ៊ុយក្រែន ដែលជាចលនាធំបំផុតរបស់ក្រុមទាហាន កងរថក្រោះ និងមីស៊ីលរុស្ស៊ីចាប់តាំងពីរុស្ស៊ី បានចូលកាន់កាប់ឧបទ្វីបគ្រីម៉េនៃប្រទេសអ៊ុយក្រែន និងការចូលលុកលុយក្នុងតំបន់ Donbas នៃប្រទេសនេះ តាំងពីឆ្នាំ២០១៤ មក។
លោក Biden ដែលបាននិយាយជាមួយសមភាគីរុស្ស៊ីរបស់លោកកាលពីថ្ងៃអង្គារ ទី៧ ខែធ្នូ បានសន្យាថា នឹង«មានការផ្តើមគំនិតទូលំទូលាយនិងមានន័យបំផុតដើម្បីធ្វើឱ្យលោក Putin មានការពិបាកខ្លាំងណាស់ក្នុងការធ្វើអ្វីដែលមនុស្សច្រើននាក់បារម្ភថា លោកអាចធ្វើបាននោះ»។
ហើយបើតាមក្រុមសិទ្ធិមនុស្សថា សន្និសីទកំពូលតាមបណ្តាញវីដេអូរវាងលោក Biden និងមេដឹកនាំចិនលោក Xi Jinping កាលពីខែមុន បានធ្វើតែបន្តិចបន្តួចដើម្បីបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹងក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងស.រ.អ. និងប្រទេសចិន។ ការទាក់ទងគ្នារវាងប្រទេសទាំងពីរនេះ បានតឹងតែងដោយសារការបង្ក្រាបរបស់រដ្ឋាភិបាលប៉េកាំងទៅលើចលនាលម្អៀងទៅខាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្រុងហុងកុង និងការបង្ក្រាបលើសហគមន៍ជនភាគតិចគោរពសាសនាឥស្លាមក្នុងតំបន់ Xinjiang នៃប្រទេសចិនដែលនៅទីនោះរដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនីស្តនេះ បានឃុំឃាំងក្រុមជនអំបូរ Uyghur ជាងមួយលាននាក់ក្នុងមជ្ឈមណ្ឌលឃុំឃាំង។
សហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសមហាអំណាចលោកខាងលិចឯទៀតៗ ក៏បានចោទប្រកាន់ប្រទេសចិនថា បានធ្វើពាណិជ្ជកម្មមិនត្រឹមត្រូវ និងបានបង្ខិតបង្ខំខាងសេដ្ឋកិច្ច ដោយមានរួមបញ្ចូលការលើកទឹកចិត្តឱ្យក្រុមប្រទេសក្រីក្រខ្ចីប្រាក់ចិនយ៉ាងច្រើនដែលបន្ទាប់មក អាចជាការធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងមានឥទ្ធិពលនយោបាយដែលគេស្គាល់ថា ជាការទូតអន្ទាក់បំណុល។
លោក Biden បានគូសបញ្ជាក់ច្រើនដងពីភាពខុសគ្នាជាមួយប្រទេសចិន និងប្រទេសរុស្ស៊ីនៅក្នុងការអំពាវនាវទូលំទូលាយរបស់លោកឱ្យស.រ.អ. និងពួកសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អាមេរិកបង្ហាញថា ក្រុមប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យប្រុងប្រៀបការពារខ្លួនឯង ហើយអាចផ្តល់ឱ្យមនុស្សជាតិនូវមាគ៌ាល្អ និងមានភាពស្មើគ្នាជាងក្រុមប្រទេសផ្តាច់ការ។ អ្នកនាំពាក្យម្នាក់នៃក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុស.រ.អ. បាននិយាយថា ដើម្បីគូសបញ្ជាក់ថា ពួកប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យមានឥទ្ធិពល នៅសប្តាហ៍ទីបីនៃខែធ្នូ រដ្ឋបាលស.រ.អ.នឹងប្រកាសអំពីការដាក់ទណ្ឌកម្មថ្មីៗមួយចំនួនដើម្បីប្រារព្ធសន្និសីទកំពូលអំពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដោយយកជាទីដៅនូវក្រុមជនប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ និងការរំលោភធ្ងន់ធ្ងរលើសិទ្ធិមនុស្សដែលបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
អ្នកនាំពាក្យរូបនេះបានថ្លែងប្រាប់ពួកអ្នកកាសែតថា៖ «ក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ នឹងធ្វើសកម្មភាពមួយចំនួនដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មលើក្រុមបុគ្គលដែលធ្វើសកម្មភាពអាក្រក់ដែលបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងស្ថាប័នប្រជាធិបតេយ្យនៅទូទាំងពិភពលោកដោយមានរួមបញ្ចូលអំពើពុករលួយ ការសង្កត់សង្កិន ឧក្រិដ្ឋកម្មមានការចាត់ចែងនិងការរំលោភធ្ងន់ធ្ងរឯទៀតៗលើសិទ្ធិមនុស្ស»។
ពួកមន្ត្រីរដ្ឋបាលស.រ.អ.សង្ឃឹមថា ពួកអ្នកចូលរួមឯទៀតៗ នឹងបង្ហាញការប្រុងប្រៀបធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងនឹងក្រុមសត្រូវនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ តែក៏នឹងបង្ហាញសញ្ញាអំពីការប្រុងប្រៀបរបស់ខ្លួនក្នុងការធ្វើឱ្យមានជាថ្មី និងការពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេសពួកគេផ្ទាល់ដោយថ្លែងថា ការផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់របស់សន្និសីទកំពូលនេះ គឺ«លើឧបសគ្គនិងឱកាសប្រឈមរបស់ពួកប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ និងផ្តល់វេទិកាមួយសម្រាប់ឱ្យក្រុមមេដឹកនាំប្រកាសអំពីការប្តេជ្ញាផ្ទាល់ខ្លួន និងការសន្យារួមគ្នាស្តីពីការកែទម្រង់ និងការផ្តើមគំនិតសម្រាប់ការពារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសផងខ្លួន និងនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ»។
ក្រុមមន្ត្រីអាមេរិកាំងបានចៀសវាងការចាត់ទុកសន្និសីទនេះថា គ្រាន់តែជាការប្រយុទ្ធរវាងពួកប្រទេសមហាអំណាច ហើយផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់តិចលើភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ហើយយកចិត្តទុកដាក់ច្រើនជាងមុនលើផលប្រយោជន៍ប្រកបដោយចីរភាពនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ចាប់តាំងពីពេលលោកធ្វើការឃោសនាបោះឆ្នោតមក លោក Biden បានមានប្រសាសន៍អំពីសារៈសំខាន់របស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការដឹកនាំដោយធ្វើជាគំរូដើម្បីប្រមែប្រមូលប្រទេសក្នុងពិភពលោកឱ្យពុះពារឧបសគ្គរួមគ្នា។ លោកបាននិយាយបង្ហាញហេតុផលថា ការណ៍នេះ តម្រូវឱ្យជនជាតិអាមេរិកាំង ពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ខ្លួនផ្ទាល់ ហើយឱ្យប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យឯទៀតៗធ្វើដូចគ្នាដែរ។
ប្រទេសហុងគ្រី
ក្នុងចំណោមគោលដៅសំខាន់ៗនៃសន្និសីទកំពូលនេះ មានការខិតខំបញ្ឈប់ការធ្លាក់ចុះនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ បើតាមអ្នកវិភាគខ្លះថា សេចក្តីសម្រេចផាត់ប្រទេសហុងគ្រីចេញ ដែលជារដ្ឋសមាជិកតែមួយគត់នៃសហភាពអឺរ៉ុបដែលមិនត្រូវបានអញ្ជើញ មានន័យថា ជាការបញ្ជូនសារជាក់លាក់មួយថា មេដឹកនាំហុងគ្រីលោក Viktor Orban និងពួកអ្នកធ្វើឱ្យប្រជាធិបតេយ្យដើរថយក្រោយ មិនអាចរំពឹងថា នឹងមានការអនុគ្រោះពីរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនឡើយ។
លោក Steven Feldstein ដែលជាអតីតឧបការីរងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសស.រ.អ. និយាយថា៖ «សម្រាប់ប្រទេសហុងគ្រី ការធ្លាក់ចុះខ្លាំងនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរួមជាមួយការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំក្រោយ និងលទ្ធភាពដែលលោក Orban អាចប្រើសេចក្តីអញ្ជើញឱ្យគាត់ចូលរួមក្នុងសន្និសីទកំពូលប្រជាធិបតេយ្យ ធ្វើឱ្យការជាប់ឆ្នោតជាថ្មីរបស់គាត់ជាការត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ ធ្វើឱ្យប្រទេសហុងគ្រី ក្លាយជាប្រទេសមួយនាំឱ្យ[អាមេរិក] មានហេតុផល ផាត់មិនឱ្យចូលរួមក្នុងសន្និសីទនេះ»។
តែជាមួយប្រទេសជាង ១០០ ចូលរួមក្នុងសន្និសីទនេះ លោក Feldstein និងពួកជនឯទៀតៗ បារម្ភថា សន្និសីទនេះ ប្រហែលត្រូវបញ្ចប់ដោយគ្រាន់តែជាកន្លែងមួយបានតែពិភាក្សាគ្នាដោយមានលទ្ធផលជាក់ស្តែងតែបន្តិចបន្តួច។
លោក Feldstein ដែលនៅពេលនេះ ជាអ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៅឯអង្គការ Carnegie Endowment for Peace ជាអង្គការស្រាវជ្រាវមួយនៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន ថ្លែងថា៖ «មានការប្រថុយប្រថានថា សន្និសីទធំតាមបណ្តាញវីដេអូនេះ នឹងបញ្ចប់ដោយធ្វើឱ្យមានសកម្មភាពជាក់ស្តែងតិចតួចណាស់»។ លោកបានថ្លែងបន្ថែមទៀតថា៖ «ក្រុមលោក Biden បានខិតខំដោះស្រាយបញ្ហានេះដោយអំពាវនាវឱ្យមាន«សកម្មភាពពេញមួយឆ្នាំ»នៅក្រោយសន្និសីទនេះដែលនឹងប៉ុនប៉ងធ្វើការសន្យាឱ្យទៅជាការប្តេជ្ញាជាក់លាក់ តែគេត្រូវរង់ចាំមើលថា តើការប្រឹងប្រែងនេះ នឹងមានប្រសិទ្ធភាពបែបណា»។
លោក Feldstein ពោលថា៖ «ដោយធំជាងមុន សន្និសីទនេះ អាចរួមបញ្ចូលប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យច្រើនជាងមុនដែលអាចទទួលផលប្រយោជន៍ពីការយកចិត្តទុកដាក់ច្រើនជាងមុន»។
លោក Joshua Kurlantzick ជាអ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៃក្រុមប្រឹក្សាទំនាក់ទំនងបរទេសហៅ Council on Foreign Relations។ លោកមានកង្វល់តិចជាងលោក Feldstein។ លោកនិយាយថា រដ្ឋបាលលោក Biden ប្រហែលធ្វើឱ្យរាំងស្ទះសន្និសីទកំពូលរបស់ខ្លួនផ្ទាល់។ លោកថ្លែងថា «រដ្ឋបាលនេះ អញ្ជើញប្រទេសជាង១០០ ដោយមានរួមបញ្ចូលប្រទេសប៉ាគីស្ថាន កេនយ៉ា សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ អ៊ីរ៉ាក់ ហ្វីលីពីន និងប្រទេសឯទៀតៗ ដែលមិនបានរៀបចំការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងមានការប្រកួតប្រតជែងដោយយុត្តិធម៌ ហើយមិនបានអនុញ្ញាតឱ្យមានសេរីភាពស៊ីវិលច្រើនក្រាស់ក្រែលទេ»។
លោកសង្ស័យថា ប្រទេសខ្លះ ត្រូវបានអញ្ជើញដោយសារហេតុផលយុទ្ធសាស្ត្រជាជាង ពីព្រោះប្រទេសទាំងនេះ ជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ។
តែក្រុមមន្ត្រីរដ្ឋបាលលោក Biden និយាយថា សន្និសីទកំពូលនេះ ជាឱកាសមួយសម្រាប់ឱ្យស.រ.អ. គូសបញ្ជាក់សេរីភាពស៊ីវិល សេរីភាពនៃមនសិការ និងការប្រឆាំងដោយសន្តិវិធីនៅពេលវេលាមួយដែលលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ កំពុងផុយស្រួយនៅទូទាំងពិភពលោក៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ឈឹម សុមេធ
