កំណត់និពន្ធ៖ ការកើនសំឡេងយ៉ាងច្រើនរបស់គណបក្សប្រឆាំងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីឆ្នាំ២០១៣នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក៏ដូចជាការទាមទារឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរមេដឹកនាំបានធ្វើឲ្យអ្នកសង្កេតការណ៍ជាច្រើនមានការភ្ញាក់ផ្អើល។ យ៉ាងនេះក្តី លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបន្តកាន់អំណាចហើយលោកទើបបានគម្រប់ខួប៣០ឆ្នាំនៃការកាន់អំណាចនេះ។ នៅពេលនេះយើងមានលោក Sebastian Strangio អតីតអ្នកកាសែតនៃកាសែត the Phnom Penh Post និងជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅ Hun Sen’s Cambodia ប្រែថា«កម្ពុជារបស់លោកហ៊ុន សែន» ដែលរៀបរាប់អំពីការកាន់អំណាច៣ទសវត្សរបស់លោក។ លោក សឹង សុផាត នៃ VOA បានពិភាក្សាជាមួយលោក Sebastian Strangio អំពីអនាគតនៃការវិវត្តនយោបាយរបស់កម្ពុជាដូចតទៅ៖
VOA៖ លោកបានទៅរស់នៅកម្ពុជានៅឆ្នាំ២០០៨ដែលជាឆ្នាំបោះឆ្នោតហើយគណបក្សរបស់លោកហ៊ុន សែនបានទទួលជ័យជម្នះភ្លូកទឹកភ្លូកដី។ អញ្ចឹងលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣វិញបានធ្វើឲ្យលោកភ្ញាក់ផ្អើលទេ?
Sebastian Strangio៖ ខ្ញុំពិតជាមានការភ្ញាក់ផ្អើល។ មានមនុស្សតិចតួចណាស់ដែលអាចទស្សន៍ទាយពីលទ្ធផលឆ្នាំ២០១៣ ពីព្រោះឆ្នាំ២០០៨គណបក្សប្រជាជនបានឈ្នះដាច់។ ហើយវាហាក់ដូចជាគណបក្សនេះពេលនោះមានប្រជាប្រិយភាពដល់កម្រិតមួយដែលគ្មានគូប្រជែង។ ប៉ុន្តែឆ្នាំ២០១៣បានបង្ហាញថា យើងបានយល់ខុស។ យើងបានមើលរំលងការផ្លាស់ប្តូរខាងសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមដែលបានកើតឡើង មិនត្រឹមតែក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំចុងក្រោយប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក្នុងរយៈពេល២ទសវត្សចុងក្រោយម៉្លេះ។
VOA៖ ក្រោយការបោះឆ្នោត គណបក្សប្រជាជនបានសន្យាធ្វើកំណែទម្រង់«ស៊ីជម្រៅ»។ តើលោកគិតថាអាចធ្វើបានកម្រិតណាដែរ?
Sebastian Strangio៖ រឿងនេះជាការលំបាក។ ខ្ញុំគិតថាលោកហ៊ុន សែនដឹងច្បាស់ពីសារៈសំខាន់នៃការធ្វើកំណែទម្រង់និងដឹងថា បើលោកមិនធ្វើអ្វីដើម្បីលើកកម្ពស់ជីវភាពប្រជាជនសាមញ្ញនោះទេ គណបក្សរបស់លោកនឹងពិបាកនឹងឈ្នះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៨។ យើងចាប់ផ្តើមឃើញមានកំណែទម្រង់បណ្តើរៗហើយនៅក្នុងវិស័យអប់រំនិងបរិស្ថានជាដើម ប៉ុន្តែបញ្ហានៃប្រព័ន្ធនយោបាយកម្ពុជានៅត្រង់ថា លោកហ៊ុន សែនពឹងផ្អែកខ្លាំងពេកទៅលើក្រុមឧកញ៉ានិងអ្នកមានអំណាចខាងផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម យោធា និងក្នុងរដ្ឋាភិបាល។ លោកបានកាន់អំណាចដោយផ្គាប់ចិត្តក្រុមទាំងនេះ។ សំណួរសំខាន់បំផុតនៅពេលនេះគឺថា តើលោក ហ៊ុន សែន អាចធ្វើកំណែទម្រង់នយោបាយបានសមល្មមដែលអាចរារាំងពលរដ្ឋកុំឲ្យបែរទៅបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សប្រឆាំង ហើយដោយអាចនៅរក្សាការគាំទ្រពីក្រុមអ្នកមានអំណាចនានាដែលធ្លាប់បានគាំទ្រលោក។
VOA៖ តើលោកអាចធ្វើបានទេ?
Sebastian Strangio៖ ឥឡូវនេះខ្ញុំឃើញមានភាពផ្ទុយគ្នាច្រើន។ ឧទាហរណ៍ រដ្ឋាភិបាលចាប់ផ្តើមធ្វើកំណែទម្រង់វិស័យអប់រំ ប៉ុន្តែបើនិយាយអំពីការដោះស្រាយបញ្ហាផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចដ៏ចាក់ឫសគល់នៅកម្ពុជា ដូចជាក្រុមឧកញ៉ាដែលទាក់ទងនឹងការកាប់ព្រៃឈើការរឹបអូសដីធ្លី លោកហ៊ុនសែនពិបាកនឹងកាត់ផ្តាច់បណ្តាញនេះ។ នៅតាមជនបទនៅមានការរអារក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាកាប់ព្រៃឈើនិងការរឹបអូសដីធ្លី ហើយខ្ញុំគិតថារដ្ឋាភិបាលតាមពិតមានអំណាចតិចតួចណាស់ដើម្បីបញ្ឈប់រឿងទាំងនេះ។ ប្រព័ន្ធនយោបាយនេះពឹងផ្អែកខ្លាំងពេកលើក្រុមនេះ។ យើងនឹងត្រូវចាំមើលសិនថាតើលោកហ៊ុន សែនអាចធ្វើដោះស្រាយបានកម្រិតណានោះ។
VOA៖ មើលទៅសំណួរនេះមួយផ្នែកក៏ទាក់ទងនឹងគណបក្សប្រឆាំង ដែលត្រូវបានរិះគន់ផងដែរអំពីកង្វះភាពជាអ្នកដឹកនាំ។ លោក Sebastian បានលើកចំណុចនេះនៅក្នុងសៀវភៅលោកដែរ។ ចុះតើលោកមើលឃើញថាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនឹងអាចប្រជែងអំណាចនៅក្នុងការបោះឆ្នោតខាងមុខទេ? ហើយពួកគេត្រូវធ្វើអ្វីបន្ថែមទៀតដើម្បីអាចមានសង្ឃឹមនោះ?
Sebastian Strangio៖ វាជារឿងលំបាកសម្រាប់គណបក្សប្រឆាំងព្រោះនៅក្នុងប្រព័ន្ធនយោបាយកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ ដែលផ្អែកលើបរិបាលកិច្ចឬបណ្តាញខ្សែរយៈបក្ខពួក គឺភក្តីភាពរវាងបណ្តារដ្ឋមន្ត្រីនិងបុគ្គលិក រវាងមេទាហាននិងកូនទាហានជាដើម។ បក្សប្រឆាំងពិបាកនឹងជ្រាបចូលក្នុងប្រព័ន្ធបែបនេះនិងទាញយកភក្តីភាពពីមន្ត្រីរាជការឬមន្ត្រីប៉ូលិសជាដើម។ អញ្ចឹងហើយគណបក្សប្រឆាំងជួបការលំបាកខ្លាំង ហើយលទ្ធភាពរបស់ពួកគេនៅពេលនេះមានត្រឹមជួយជំរុញគោលនយោបាយឲ្យប្រសើរជាងមុនក្នុងសភា ហើយសង្ឃឹមការផ្លាស់ប្តូរសន្សឹមៗនឹងអាចជួយឲ្យពួកគេមានឥទ្ធិពលច្រើនជាងមុនក្នុងកិច្ចការគ្រប់គ្រងប្រទេសជាតិ។ ខ្ញុំមិនរំពឹងថានឹងមានការផ្លាស់ប្តូរនយោបាយឆាប់នោះទេ ព្រោះកន្លងមកនៅកម្ពុជា រាល់ការផ្លាស់ប្តូរអំណាចតែងមានអំពើហិង្សា។ ដូច្នេះជំហានប្រសើរបំផុតគឺប្រហែលជាប្រព័ន្ធនយោបាយនេះត្រូវផ្លាស់ប្តូរសន្សឹមៗ។ ខ្ញុំមិនគិតថាគណបក្សប្រឆាំងអាចកាន់អំណាចនៅពេលនេះទេ ហើយលោកហ៊ុន សែនក៏ទំនងនឹងមិនលះបង់អំណាចឲ្យពួកគេស្រួលៗដែរ។
VOA៖ ក្នុងសៀវភៅរបស់លោក លោកហាក់មានសុទិដ្ឋិនិយមចំពោះយុវជនជំនាន់ក្រោយរបស់កម្ពុជា។ អ្នកវិភាគម្នាក់ថ្លែងថា អនាគតរបស់កម្ពុជានឹងអាស្រ័យលើលទ្ធភាពដែលជំនាន់ថ្មីនេះ អាចបង្កើតមេដឹកនាំនិងនយោបាយថ្មីមួយ ដើម្បីអាចជៀសវាងវប្បធម៌នយោបាយកាប់ចាក់គ្នារបស់ជំនាន់ចាស់។ តើលោកគិតថាពេលណាទើបយើងអាចឃើញមានអ្នកដឹកនាំជំនាន់ថ្មី?
Sebastian Strangio៖ រឿងនេះកំពុងកើតឡើងបណ្តើរៗហើយ។ ប្រជាជនកម្ពុជាសព្វថ្ងៃមានការចេះដឹងនិងមធ្យោបាយទំនាក់ទំនងជាមួយពិភពខាងក្រៅជាងពេលណាៗទាំងអស់។ ដូច្នេះយើងចាប់ផ្តើមឃើញមានមនុស្សក្មេងៗ ចាប់ផ្តើមរះឡើងនៅក្នុងផ្នែកអង្គការនិងវិស័យឯកជន ដែលមានសមត្ថភាពជាអ្នកដឹកនាំ។ ប៉ុន្តែសំណួរនៅត្រង់ថាតើប្រព័ន្ធនយោបាយសព្វថ្ងៃនេះនឹងអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេប្រើប្រាស់ទេពកោសល្យនានាក្នុងរដ្ឋាភិបាលដែរឬទេ។ នៅក្នុងរយៈពេល១៨ខែចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតមកនេះ ខ្ញុំនៅតែឃើញនយោបាយចាស់ដដែល។ គឺឃើញមានតែការចរចារវាងអ្នកនយោបាយសំខាន់ៗ អ្នកចង់បានមុខមាត់ តែមិនសូវឃើញមានសាច់ការអ្វីទេ។
VOA៖ អ្នកវិភាគយល់ថាលោកហ៊ុន សែនកំពុងរៀបចំកូនៗរបស់លោកឲ្យស្នងអំណាច។ តើនឹងមានផលវិបាកអ្វីបើពិតមែននោះ?
Sebastian Strangio៖ វាមិនទាន់ដល់ពេលដែលយើងអាចប្រាកដថាគណបក្សប្រជាជនមានគម្រោងអ្វីទេ។ ពិតណាស់ពួកគេប្រហែលគិតគូរអំពីអ្នកស្នងអំណាចហើយ។ មិនមែនតែលោកហ៊ុន សែនទេ គឺមន្ត្រីធំៗរបស់គណបក្សប្រជាជនផ្សេងទៀតសុទ្ធតែបានបញ្ជូលកូនចៅទៅក្នុងតំណែងសំខាន់ៗ។ ប៉ុន្តែរឿងស្នងអំណាចនេះ មិនមែនអាស្រ័យតែលោកហ៊ុន សែនម្នាក់នោះទេ គឺអាស្រ័យលើការយល់ព្រមពីមន្ត្រីមានអំណាចទាំងអស់របស់គណបក្សប្រជាជនដែលមានប្រយោជន៍នៅក្នុងប្រព័ន្ធនយោបាយសព្វថ្ងៃ។ ខ្ញុំគិតថា បេក្ខជនដែលនឹងអាចស្នងលោកហ៊ុន សែនបានដាច់ខាតត្រូវតែអាចទាញយកភក្តីភាពពីក្រុមអ្នកមានអំណាចភាគច្រើននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ហើយខ្ញុំគិតថាយើងមិនទាន់ឃើញមានបេក្ខជននោះនៅឡើយ។
VOA៖ សំណួរជាចុងក្រោយរបស់ខ្ញុំ គឺលោក Sebastian និយាយក្នុងសៀវភៅលោកថា រឿងរ៉ាវរបស់កម្ពុជាគួរត្រូវគេកត់ត្រាទុក។ តើមានមេរៀនអ្វីពីកម្ពុជាដែលអាចយកទៅអនុវត្តនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍បាន?
Sebastian Strangio៖ សំខាន់គឺមេរៀននៃអន្តរកាលប្រជាធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា។ បច្ចុប្បន្ននៅប្រទេសដូចជាមីយ៉ាន់ម៉ាកំពុងមានអន្តរកាលបែបនេះ គឺផ្លាស់ប្តូរពីសង្គមនយោបាយបិទជិតទៅជានយោបាយបើកចំហរចំពោះជំនួយនិងវិនិយោគអន្តរជាតិ។ ប៉ុន្តែបទពិសោធន៍ពីប្រទេសកម្ពុជាបង្ហាញថា ការ«កសាង»លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសដែលបានឆ្លងកាត់អស្ថេរភាពនិងអំពើហិង្សាយ៉ាងច្រើនលើសលុបនិងមានប្រវត្តិស្ថាប័នប្រជាធិបតេយ្យតិចតួចដូចកម្ពុជា គឺមិនស្រួលដូចអ្វីដែលសហគមន៍អន្តរជាតិបានគិតនោះទេ។ វាជាមេរៀនសម្រាប់តំបន់ផ្សេងទៀត។ បញ្ហាសព្វថ្ងៃនៅត្រង់ថាមនុស្សជាច្រើនលែងចាប់អារម្មណ៍នឹងរឿងកម្ពុជាដូចមុនទៀតហើយ ដែលនេះជារឿងគួរឲ្យសោកស្តាយព្រោះខ្ញុំគិតថា មេរៀនពីកម្ពុជាគឺច្បាស់ណាស់។ ប្រសិនបើសហគមន៍អន្តរជាតិវិភាគអំពីស្ថានភាពរបស់កម្ពុជាក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំចុងក្រោយចាប់តាំងពីសម័យអ៊ុនតាក់នៅដើមទសវត្ស១៩៩០មក ពួកគេប្រាកដជាមានសុទិដ្ឋិនិយមមធ្យមប៉ុណ្ណោះសម្រាប់ការកសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកន្លែងផ្សេងទៀតដូចនៅភូមាជាដើម៕
