អតីតសហការីនិងអ្នកនៅក្នុងមជ្ឈដ្ឋានសិល្បៈវប្បធម៌បានសម្តែងការសោកស្តាយចំពោះការស្លាប់បាត់បង់ជីវិតអ្នករក្សានិងស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ខ្មែរដ៏ល្បីល្បាញគឺលោកព្រឹទ្ធាចារ្យ ឈន ទត ហៅពេជ្រ ទុំក្រវិលដែលបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតដោយរោគាពាធ។
លោកព្រឹទ្ធាចារ្យ ឈន ទត ហៅ ពេជ្រទុំ ក្រវិល ជាទីប្រឹក្សាក្រសួងវប្បធម៌បានទទួលមរណភាពនៅវេលាម៉ោង១១និង៣១នាទីថ្ងៃសុក្រនៅក្នុងអាយុ៧២ឆ្នាំ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់ក្រុមគ្រួសារ។
លោកឈន សំអាត ប្អូនប្រុសពៅរបស់លោកពេជ្រ ទុំក្រវិលបានបញ្ជាក់ប្រាប់ VOA ថាលោកបានលែងដឹងខ្លួនជាយូរមកហើយមុននឹងក្រុមគ្រួសារសម្រេចសុំពេទ្យចាកចេញយកគាត់មកលំនៅដ្ឋានវិញ៖
«បេះដូងគាត់ខ្សោយតង់ស្យុងនៅសល់បួនជាងប្រាំវាអស់ហើយប៉ុន្តែខ្ញុំចេះតែមើលគាត់រហូតចឹងទៅ។ ខ្ញុំមើលចុងក្រោយប្រហែលជាបីខែនៅក្នុងពេទ្យ...ពីមុនមកគាត់ដឹងខ្លួនម្តង ម្តងទៅបាត់គឺ រស់ដោយសារអុកស៊ីសែន»។
លោកពេជ្រ ទុំក្រវិល បានបង្កើតស្នាដៃជាច្រើនដោយរួមមានការចងក្រងនិងសម្តែងរឿងល្ខោន«ទុំទាវ»ដ៏ល្បីល្បាញរបស់ខ្មែរដោយលោកដើរតួជានេនទុំដោយខ្លួនឯង។ លោកបានសរសេរសម្រួលជាល្ខោនយីកេរឿង«ម៉ាក់ថឺង» និពន្ធសៀវភៅកំណាព្យ រឿងល្ខោននិងរបាំខ្មែរជាច្រើនមានដូចជារឿងដំណើរជាតិកម្ពុជា និងលោហិតជាតិកម្ពុជាជាដើម។
មិត្តភក្តិនិងសហការីរបស់លោកជាច្រើនយល់ថាការបាត់បង់អ្នកដែលមានជំនាញវប្បធម៌កំពូលនេះគឺជាគួរឱ្យសោកស្តាយនិងជាការបាត់បង់ដ៏ធំមួយលើវិស័យវប្បធម៌ខ្មែរ។
លោកសាស្រ្តាចារ្យ ព្រឿង ឈៀង ទីប្រឹក្សាក្រសួងវប្បធម៌និងជាអ្នកដែលបានស្គាល់លោកពេជ្រ ទុំ ក្រវិល តាំងពីទសវត្សរ៍១៩៦០បានបញ្ជាក់ថា៖
«គាត់មានស្នាដៃច្រើនហើយគាត់មិនចេះចប់ទេ។ គាត់នៅ តែជួយមើលប្អូនៗដូចជាខ្ញុំហ្នឹងជាអ្នកដំឡើងបង្កើតស្នាដៃថ្មីគាត់ឱ្យយោបល់។ គាត់បានជួយឱ្យជាមតិខ្លះនិងជួយចូលរួមការងារគ្រប់យ៉ាងជាមួយគ្នា។ មួយជីវិតគាត់គាត់ចង់តែនៅសរសេរសៀវភៅហ្នឹង»។
លោកពេជ្រ ទុំក្រវិលត្រូវបានគេផ្តល់រហ័សនាមថាជា«តាឥសី»ដោយសារតែចរឹកសណ្តោសរបស់លោកចំពោះសហការីបើទោះបីជាលោកខឹងយ៉ាងណាក៏ដោយគឺ លោកតែងតែញញឹមជានិច្ច។ នេះបើតាមការរំលឹកឡើងវិញរបស់លោកព្រឿង ឈៀង។
លោកបានបន្ថែមទៀតថា៖
«គាត់មានមោទនភាពណាស់។ គាត់អត់ចង់បានអ្វីទេគាត់ប្រាប់ខ្ញុំថាធ្វើម៉េចឈៀងឯងកុំឱ្យកូនខ្មែរយើងបាត់ឯកសារចាស់ៗ។ គាត់ជាមនុស្សមួយដែលពួកយើងឱ្យតម្លៃណាស់ ជាមនុស្សឆ្នើម។ ជាសិល្បករឆ្នើមដែលមានមនសិការនៅលើសិល្បៈវប្បធម៌ជាពិសេសស្នេហ៍ជាតិ»។
លោកក៏បានចូលរួមរៀបចំ ឯកសារដើម្បី បញ្ចូលល្ខោនស្បែកធំរបស់ខ្មែរជាបេតិកភណ្ឌរូបិយ៍នៅក្នុងអង្គការយូណេស្កូផងដែរ។
ក្រៅពី ចំណេះដឹងដែលលោកមានគឺការលះបង់របស់លោកលើការងារសិល្បៈនិងវប្បធម៌ដែលធ្វើឱ្យអ្នកសិល្បៈជំនាន់ក្រោយចងចាំលោកជានិច្ច។
លោកសួន ប៊ុនរិទ្ធនាយកអង្គការអម្រិតាសិល្បៈដែលធ្លាប់ធ្វើការជួយបោះពុម្ភផ្សាយស្នាដៃមួយចំនួនរបស់លោកពេជ្រទុំ ក្រវិលបានលើកឡើងថា៖
«ខ្ញុំគិតថាជាការបាត់បង់ធ្ងន់សម្រាប់ជាតិទាំងមូលព្រោះលោកមានគុណខ្លាំងណាស់នៅក្នុងវិស័យវប្បធម៌សិល្បៈខ្មែរហ្នឹង។លោកបានបន្សល់ទុកស្នាដៃច្រើនមែនទែនហើយសំណាងមិនល្អសុខភាពលោកមានបញ្ហាហើយធ្វើឱ្យមានការបាត់បង់ដ៏ធំធេង។ ខ្ញុំមិនដឹងថាតើអ្នកណាគេអាចនឹងស្នងតំណែងឬក៏បានទទួលនូវមរតកចំណេះដឹងដែលលោកគ្រូគាត់មានហើយអាចលះបង់ដូចលោកគ្រូពេជ្រទុំ ក្រវិល គឺខ្ញុំរកអ្នកណាមកប្រៀបធៀបមិនបានក្រៅពីលោកតាឆេងផុននិងព្រឹទ្ធាចារ្យពេជ្រទុំ ក្រវិលនេះគឺពីរអង្គនេះសំខាន់មែនទែនសម្រាប់ខ្មែរយើង»។
លោកសួន ប៊ុនរិទ្ធធ្លាប់បានធ្វើការជាមួយនឹងលោកពេជ្រទុំ ក្រវិលលើការរៀបចំរឿងល្ខោនជាច្រើនដូចជារឿងសមោទ័យ និងកំណាព្យរឿងមហាភារតយុទ្ធដ៏ល្បី និងជួយបោះពុម្ភផ្សាយបណ្តាស្នាដៃចុងក្រោយរបស់គាត់ដូចជាកំណាព្យរឿងចង្រិតដែកជាដើម។
សាកសពរបស់លោកពេជ្រ ទុំក្រវិលកំពុងដាក់ដម្កល់ធ្វើបុណ្យនៅ សង្កាត់ទួលសង្កែមុននឹងត្រូវដង្ហែរទៅបញ្ចុះនៅព្រែកក្តាមនៅថ្ងៃច័ន្ទ៕
