ភ្នំពេញ —
ទោះបីជាការបរបាញ់ និងការជួញដូរសត្វព្រៃជាអំពើល្មើសច្បាប់ និងអាចនាំឱ្យជនល្មើសជាប់ពន្ធនាគារជាច្រើនឆ្នាំក៏ដោយ ក៏គេឃើញថា សកម្មភាពខុសច្បាប់នេះនៅតែបន្តកើតមានក្នុងអត្រាខ្ពស់។ ចំណែកឯភោជនីយដ្ឋានជាច្រើននៅតែបន្តលក់សាច់ព្រៃខុសច្បាប់ទាំងនេះ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ មន្ត្រីជំនាញអះអាងថា ការជួញដូរ និងសេវាលក់ម្ហូបសត្វព្រៃនេះមានការថយចុះច្រើន បើធៀបនឹងប៉ុន្មានឆ្នាំមុន។
ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ដែលជាដែនជម្រកសត្វ ការបរបាញ់ និងការជួញដូរខុសច្បាប់ និងតម្រូវការខ្ពស់នូវផលិតផលសត្វព្រៃ កំពុងតែយារយីសត្វព្រៃកម្ពុជាឱ្យឈានទៅរកការវិនាសបាត់បង់។ នេះបើតាមការអះអាងរបស់អ្នកជំនាញ។
សត្វដែលធ្លាប់តែសម្បូរក្នុងព្រៃដ៏ធំល្វឹងល្វើយរបស់កម្ពុជាកាលពីមុន ដូចជាខ្លា តោ រមាស ដំរី ទន្សោង និងគោព្រៃជាដើម ឥឡូវនេះសឹងតែលែងឃើញមាន ឬខ្លះបានផុតពូជចេញពីផែនទីប្រទេសកម្ពុជាទៅហើយ។ ដោយឡែកសត្វព្រៃ ដែលនៅសេសសល់ ដូចជាជ្រូកព្រៃ ប្រើសឈ្លូសពង្រូល ទន្សាយ អណ្ដើក និងពស់ជាដើម កំពុងតែត្រូវបានធ្វើអាជីវកម្មយ៉ាងអានាធិបតេយ្យ ស្របពេលដែលអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានក៏ហាក់ដូចជាធ្មេចភ្នែកចំពោះសកម្មភាពខុសច្បាប់ទាំងនោះ។
សត្វព្រៃទាំងនោះអាចហៅបរិភោគបានយ៉ាងងាយស្រួលនៅតាមភោជនីយដ្ឋានជាច្រើននៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។
នៅពេលដែលអ្នកយកព័ត៌មានវីអូអេសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិកដើរចូលទៅភោជនីយដ្ឋានមួយកន្លែងនៅក្រុងភ្នំពេញ អ្នកបម្រើតុនៅទីនោះបានណែនាំពីសត្វព្រៃដែលពេញនិយមនៅហាងរបស់ពួកគេ។ សត្វព្រៃនៅទីនោះមានដូចជាឈ្លូស ជ្រូកព្រៃ និងត្រកួតដែលមានតម្លៃចន្លោះពី២ម៉ឺន៥ពាន់ទៅ៣ម៉ឺន៥ពាន់រៀលក្នុងមួយចាន។
VOA៖ មានសត្វអ្វីខ្លះ?
អ្នករត់តុ៖ មានឈ្លូស និងជ្រូកព្រៃ និងត្រកួត។
VOA៖ ភ្ញៀវគេមកគេនិយមហៅអ្វី?
អ្នករត់តុ៖ មុនដំបូងគេហៅគោដុត។ គោដុតហើយបានគេហៅសត្វព្រៃក្រោយ ហើយជ្រូកព្រៃឆាកែង ឆាក្តៅហ្នឹង លក់ដាច់ជាងគេ។
VOA៖ តើសត្វទាំងហ្នឹងយកមកពីណា?
អ្នករត់តុ៖ ខ្ញុំអត់ដឹងយកមកពីណាដែរ ព្រោះថៅកែហាងមានម៉ូយគេយកមកឱ្យដល់កន្លែង។
មិនមែនមានតែក្នុងភោជនីយដ្ឋានមួយនេះទេ ដែលលក់សាច់ព្រៃដោយបើកចំហបែបនេះ។ សេវាកម្មម្ហូបបែបនេះក៏ឃើញមាននៅតាមភោជនីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត ជាពិសេសភោជនីយដ្ឋានដែលស្ថិតក្នុងខេត្តដែលមានព្រៃឈើច្រើន ដូចជាខេត្តមណ្ឌលគីរី និងរតនគីរីជាដើម។ ហើយពេលខ្លះនៅតាមផ្សារ និងនៅតាមផ្លូវ គេក៏ឃើញមានការព្យួរសត្វព្រៃលក់យ៉ាងរណូករណែលផងដែរ។
បុរសម្នាក់ ដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ ថ្លែងថា លោកធ្លាប់ហូបសាច់ឈ្លូសម្ដងកាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុន នៅពេលលោកទៅលេងខេត្តកំពង់ស្ពឺ ព្រោះចង់សាកល្បងមើល។
«ហូបយូរហើយ ប្រហែលជាបីបួនឆ្នាំមុន។ ហូបសាច់ឈ្លូសយើងចង់សាកថារសជាតិវាយ៉ាងម៉េច។ មួយគីឡូក្រាមខ្ទង់៣ម៉ឺនរៀល។ រសជាតិវាឆ្ញាញ់ជាងសាច់គោ ផុយជាងសាច់គោ។ បើទិញបានហូបទៀត»។
លោកខឹម វុទ្ធីរ៉ាវង្ស ប្រធានគម្រោងនៃក្រុមជួយសង្គ្រោះសត្វព្រៃរហ័ស ដែលជាអង្គភាពមួយរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយដែលបានទទួលជំនួយបច្ចេកទេសពីអង្គការ Wildlife Alliance ថ្លែងថា ក្រៅពីត្រូវគេយកទៅធ្វើម្ហូប សត្វព្រៃត្រូវបានយកទៅធ្វើជាសត្វចិញ្ចឹមនិងធ្វើជាឱសថបុរាណ។
«ជាពិសេសអ្នកភ្នំពេញ នៅពេលដែលគេធ្វើដំណើរទៅខេត្ត នៅភាគខាងជើង បំណងរបស់គេគឺចង់សាក ចង់ហូបសត្វព្រៃតែម្តង។ ចង់សាកឱ្យដឹងថាវាឆ្ញាញ់យ៉ាងម៉េច? ហើយអ្នកទាំងអស់ហ្នឹងមកវិញ ទិញផ្ញើពួកម៉ាកថា ខ្លួនបានទៅដល់ទីហ្នឹង ហើយបានសាកសត្វអស់ហ្នឹង។ ទីពីរអ្នកមានលុយមួយចំនួន គេផុតពីការហូបសាច់ធម្មតាហ្នឹង គេហូបដល់ពស់វែក ដោយសារតែមានជំនឿថា ឈាមវាជួយនេះ ជួយនោះអញ្ចឹងទៅ»។
បង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ២០០១ ក្រុមជួយសង្រ្គោះសត្វព្រៃរហ័សនេះមានសមាជិកមកពីកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេសចំនួន៨នាក់ និងមន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើបួននាក់។ ក្រុមការងារចម្រុះនេះធ្វើការបង្ក្រាបលើបទល្មើសសត្វព្រៃខុសច្បាប់នៅទូទាំង២៤ខេត្តក្រុង។ មកទល់ឆ្នាំ២០១៤អង្គភាពនេះបានសង្គ្រោះសត្វព្រៃបានចំនួនជាង៦០០០០ក្បាលពីឈ្មួញបន្ទាប់ពីបានធ្វើការបង្ក្រាបទីតាំងលក់សាច់ព្រៃនៅតាមទីសាធារណៈ តាមដងផ្លូវ និងតាមផ្សារ និងបង្ក្រាបនៅតាមផ្ទះ ឬទីតាំងសង្ស័យ។ សត្វសង្គ្រោះបានដែលមានសុខភាពល្អ ក្រុមការងារនេះលែងចូលក្នុងព្រៃវិញក្នុងតំបន់ព្រៃអភិរក្ស ដូចជានៅកែវសីមា និងព្រៃនៅខេត្តកោះកុងជាដើម។ដោយឡែកសត្វព្រៃដែលស៊ាំហ្នឹងមនុស្ស ឬរងរបួស ត្រូវបានយកទៅសង្គ្រោះនៅសួនសត្វភ្នំតាម៉ៅក្នុងខេត្តតាកែវ និងមជ្ឈមណ្ឌលអង្គរសម្រាប់ការអភិរក្សជីវចម្រុះនៅក្បាលស្ពាននៅខេត្តសៀមរាប។
លោកឈុន ហៀង អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកផ្តល់សេវាកម្មអប់រំនៅមជ្ឈមណ្ឌលអង្គរសម្រាប់ការអភិរក្សជីវចម្រុះ ថ្លែងថា មជ្ឈមណ្ឌលនេះកំពុងទទួលសត្វព្រៃប្រមាណ២០០ក្បាល ឬជាង៤០ប្រភេទពីអង្គការWildlife Alliance យកមកសង្គ្រោះដែលរួមទាំងសត្វព្រៃកម្រជិតផុតពូជដូចជាស្វាព្រាម ត្រដក់ធំ ត្រដក់តូច និងត្រយងយក្សជាដើម។
«កន្លងមកកន្លែងយើងបានទទួលសត្វជាច្រើន។ គ្រាន់តែសត្វមួយចំនួនយើងលែងចូលព្រៃវិញ ហើយមួយចំនួនទៀតដែលយើងលែងមិនបាន យើងទុកនៅកន្លែងយើង។ សត្វដែលយើងលែងមិនបាន ភាគច្រើនជាសត្វដែលស៊ាំនឹងមនុស្ស ឬក៏ជាសត្វដែលពិការជាអចិន្ត្រៃយ៍ អញ្ចឹងយើងត្រូវទុកនៅកន្លែងយើងសិន»។
តាមច្បាប់ព្រៃឈើ សត្វព្រៃចែកចេញជាបីក្រុមគឺក្រុមជិតផុតពូជ ដូចជាខ្លានិងខ្លាឃ្មុំ ក្រុមមានដោយកម្រ ដូចជាពស់វែក និងពង្រូល និងក្រុមមានដោយមធ្យម ដូចជាជ្រូកព្រៃ និងស្វាជាដើម។
ជនល្មើសលើក្រុមសត្វមានដោយមធ្យម និងមានដោយកម្រត្រូវពិន័យជាប្រាក់គុណនឹងបីដងនៃទំហំសត្វព្រៃតាមតម្លៃទីផ្សារ។ ដោយឡែកជនល្មើសលើសត្វព្រៃក្នុងក្រុមជិតផុតពូជអាចជាប់ពន្ធនាគារពីមួយឆ្នាំដល់៥ឆ្នាំនិងពិន័យពី១០លានទៅ១០០លានរៀល។
ប៉ុន្តែតាមការអះអាងរបស់លោកខឹម វុទ្ធីរ៉ាវង្សឲ្យដឹងថា ការអនុវត្តច្បាប់នេះនៅតែមានសភាពធូររលុង ហើយសមត្ថកិច្ចមូលដ្ឋានហាក់ដូចជាមិនបានចាត់វិធានការតឹងតែងតាមផ្លូវច្បាប់នោះឡើយ។
លោកខឹម វុទ្ធីរ៉ាវង្សបន្ថែមថា ទោះបីមានការបង្ក្រាបជាប្រចាំរបស់ក្រុមលោក ក៏ការបរបាញ់ និងការជួញដូរសត្វព្រៃនៅតែមានចំនួនច្រើន ដោយសារប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើននាក់នៅតាមខេត្តដែលសម្បូរព្រៃនៅតែជ្រើសរើសយករបរដែលទទួលបានកម្រៃខ្ពស់មួយនេះ ចំណែកឯការជួញដូរកាន់តែមានភាពងាយស្រួល។
«សត្វព្រៃស្រុកខ្មែរយើងឃើញមានការជួញដូរច្រើន។ ខ្ញុំអាចនិយាយបានថា មានកត្តាច្រើនយ៉ាង។ យើងមានព្រំដែនវែងជាមួយប្រទេសជិតខាង ហើយជាព្រំដែនគោកទៀត ដូច្នេះមានការងាយស្រួលក្នុងការជ្រៀតចេញ ជ្រៀតចូល។ ហើយការជួញដូរក្នុងស្រុកខ្មែរយើងសឹងតែមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធទៅហើយ ព្រោះឈ្មួញអត់បានធ្វើការជួញដូរដោយខ្លួនឯងទេ។ បើធៀបនឹង៤ទៅ៥ឆ្នាំមុន ឈ្មួញធ្វើខ្លួនឯង ដឹងខ្លួនឯង។ ឥឡូវគេគ្រាន់តែយកឥវ៉ាន់ដាក់ហើយហើយចាំឱ្យគ្នាគេចាំទទួលអញ្ចឹងទៅ។ អញ្ចឹងមានការលំបាកក្នុងការទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបដែរ»។
សត្វព្រៃជាទូទៅត្រូវបានផ្គត់ផ្គង់យកទៅលក់នៅទីផ្សារពីរប្រភេទខុសគ្នា។ សត្វស្លាប់ភាគច្រើនផ្គត់ផ្គត់សម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុក ចំណែកឯសត្វនៅរស់ត្រូវជួញដូរបន្តទៅប្រទេសជិតខាង ដូចជាថៃ និងវៀតណាម ដោយសារទីផ្សារក្រៅប្រទេសមានតម្លៃខ្ពស់ជាងជាច្រើនដង។
ដោយឡែកកម្ពុជាក៏បាននាំចូលសត្វព្រៃមួយចំនួនពីប្រទេសជិតខាង ឡាវនិងថៃមកផ្គត់ផ្គង់ទីផ្សារក្នុងស្រុកវិញដែរ ដូចជាសត្វកែស និងអណ្ដើកធំជាដើម។
ប៉ុន្តែដោយសារការចុះបង្ក្រាប និងការថយចុះចំនួនសត្វព្រៃធ្វើឱ្យភោជនីយដ្ឋានដែលធ្លាប់លក់សាច់សត្វព្រៃប្រមាណ៩០ភាគរយបានឈប់លក់សត្វព្រៃទាំងស្រុង។ នេះបើតាមលោកខឹមវុទ្ធីរ៉ាវង្ស។
«ភោជនីយដ្ឋានភាគច្រើនឃើញនៅមានការផ្ញើតាមឡាន និងកុម្ម៉ង់មកផ្គត់ផ្គង់ទីផ្សារនៅក្នុងស្រុក។ ប៉ុន្តែតាមទិន្នន័យរបស់ក្រុមការងារ យើងឃើញថា ថយចុះ។ ហាងភាគច្រើន ដូចនៅព្រែកលាបជាដើម យើងឃើញ ពេលមុនគ្រាន់តែយើងដើរចូលទៅ គេប្រាប់ថា មានសាច់នេះ សាច់នោះ ទើបតែមកថ្មីអញ្ចឹង។ ប៉ុន្តែឥឡូវដោយសារមានវត្តមានរបស់ក្រុមយើង ហាងឥឡូវគេឈប់ លែងខ្វល់ ដោយសារវាមិនស្របច្បាប់ និងមិនចំណេញអ្វីប៉ុន្មានផង។ ដូច្នេះខ្ញុំអាចនិយាយបានថា សឹងតែហាង៩០ភាគរយលែងលក់សាច់ព្រៃ»។
ក្រៅពីជាទីផ្សារជួញដូរ និងនាំចេញ កម្ពុជាក៏ជាប្រទេសឆ្លងកាត់ដ៏សំខាន់មួយនៃជំនួញសត្វព្រៃខុសច្បាប់ផងដែរ ជាពិសេសការជំនួញភ្លុកដំរីពីទ្វីបអាហ្វ្រិកទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាមនិងចិន។
កាលពីខែឧសភា មន្ត្រីគយនៅកំពង់ផែក្រុងព្រះសីហនុចាប់បានភ្លុកដំរីជាង៣ពាន់គីឡូក្រាម ដែលផ្ទុកក្នុងកុងទីន័រចំនួនពីរពីប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ សព្វថ្ងៃភ្លុកដំរីមានតម្លៃជាង២០០០ដុល្លារក្នុងមួយគីឡូក្រាម៕
ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ដែលជាដែនជម្រកសត្វ ការបរបាញ់ និងការជួញដូរខុសច្បាប់ និងតម្រូវការខ្ពស់នូវផលិតផលសត្វព្រៃ កំពុងតែយារយីសត្វព្រៃកម្ពុជាឱ្យឈានទៅរកការវិនាសបាត់បង់។ នេះបើតាមការអះអាងរបស់អ្នកជំនាញ។
សត្វដែលធ្លាប់តែសម្បូរក្នុងព្រៃដ៏ធំល្វឹងល្វើយរបស់កម្ពុជាកាលពីមុន ដូចជាខ្លា តោ រមាស ដំរី ទន្សោង និងគោព្រៃជាដើម ឥឡូវនេះសឹងតែលែងឃើញមាន ឬខ្លះបានផុតពូជចេញពីផែនទីប្រទេសកម្ពុជាទៅហើយ។ ដោយឡែកសត្វព្រៃ ដែលនៅសេសសល់ ដូចជាជ្រូកព្រៃ ប្រើសឈ្លូសពង្រូល ទន្សាយ អណ្ដើក និងពស់ជាដើម កំពុងតែត្រូវបានធ្វើអាជីវកម្មយ៉ាងអានាធិបតេយ្យ ស្របពេលដែលអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានក៏ហាក់ដូចជាធ្មេចភ្នែកចំពោះសកម្មភាពខុសច្បាប់ទាំងនោះ។
សត្វព្រៃទាំងនោះអាចហៅបរិភោគបានយ៉ាងងាយស្រួលនៅតាមភោជនីយដ្ឋានជាច្រើននៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។
នៅពេលដែលអ្នកយកព័ត៌មានវីអូអេសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិកដើរចូលទៅភោជនីយដ្ឋានមួយកន្លែងនៅក្រុងភ្នំពេញ អ្នកបម្រើតុនៅទីនោះបានណែនាំពីសត្វព្រៃដែលពេញនិយមនៅហាងរបស់ពួកគេ។ សត្វព្រៃនៅទីនោះមានដូចជាឈ្លូស ជ្រូកព្រៃ និងត្រកួតដែលមានតម្លៃចន្លោះពី២ម៉ឺន៥ពាន់ទៅ៣ម៉ឺន៥ពាន់រៀលក្នុងមួយចាន។
VOA៖ មានសត្វអ្វីខ្លះ?
អ្នករត់តុ៖ មានឈ្លូស និងជ្រូកព្រៃ និងត្រកួត។
VOA៖ ភ្ញៀវគេមកគេនិយមហៅអ្វី?
អ្នករត់តុ៖ មុនដំបូងគេហៅគោដុត។ គោដុតហើយបានគេហៅសត្វព្រៃក្រោយ ហើយជ្រូកព្រៃឆាកែង ឆាក្តៅហ្នឹង លក់ដាច់ជាងគេ។
VOA៖ តើសត្វទាំងហ្នឹងយកមកពីណា?
អ្នករត់តុ៖ ខ្ញុំអត់ដឹងយកមកពីណាដែរ ព្រោះថៅកែហាងមានម៉ូយគេយកមកឱ្យដល់កន្លែង។
មិនមែនមានតែក្នុងភោជនីយដ្ឋានមួយនេះទេ ដែលលក់សាច់ព្រៃដោយបើកចំហបែបនេះ។ សេវាកម្មម្ហូបបែបនេះក៏ឃើញមាននៅតាមភោជនីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត ជាពិសេសភោជនីយដ្ឋានដែលស្ថិតក្នុងខេត្តដែលមានព្រៃឈើច្រើន ដូចជាខេត្តមណ្ឌលគីរី និងរតនគីរីជាដើម។ ហើយពេលខ្លះនៅតាមផ្សារ និងនៅតាមផ្លូវ គេក៏ឃើញមានការព្យួរសត្វព្រៃលក់យ៉ាងរណូករណែលផងដែរ។
បុរសម្នាក់ ដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ ថ្លែងថា លោកធ្លាប់ហូបសាច់ឈ្លូសម្ដងកាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុន នៅពេលលោកទៅលេងខេត្តកំពង់ស្ពឺ ព្រោះចង់សាកល្បងមើល។
«ហូបយូរហើយ ប្រហែលជាបីបួនឆ្នាំមុន។ ហូបសាច់ឈ្លូសយើងចង់សាកថារសជាតិវាយ៉ាងម៉េច។ មួយគីឡូក្រាមខ្ទង់៣ម៉ឺនរៀល។ រសជាតិវាឆ្ញាញ់ជាងសាច់គោ ផុយជាងសាច់គោ។ បើទិញបានហូបទៀត»។
លោកខឹម វុទ្ធីរ៉ាវង្ស ប្រធានគម្រោងនៃក្រុមជួយសង្គ្រោះសត្វព្រៃរហ័ស ដែលជាអង្គភាពមួយរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយដែលបានទទួលជំនួយបច្ចេកទេសពីអង្គការ Wildlife Alliance ថ្លែងថា ក្រៅពីត្រូវគេយកទៅធ្វើម្ហូប សត្វព្រៃត្រូវបានយកទៅធ្វើជាសត្វចិញ្ចឹមនិងធ្វើជាឱសថបុរាណ។
«ជាពិសេសអ្នកភ្នំពេញ នៅពេលដែលគេធ្វើដំណើរទៅខេត្ត នៅភាគខាងជើង បំណងរបស់គេគឺចង់សាក ចង់ហូបសត្វព្រៃតែម្តង។ ចង់សាកឱ្យដឹងថាវាឆ្ញាញ់យ៉ាងម៉េច? ហើយអ្នកទាំងអស់ហ្នឹងមកវិញ ទិញផ្ញើពួកម៉ាកថា ខ្លួនបានទៅដល់ទីហ្នឹង ហើយបានសាកសត្វអស់ហ្នឹង។ ទីពីរអ្នកមានលុយមួយចំនួន គេផុតពីការហូបសាច់ធម្មតាហ្នឹង គេហូបដល់ពស់វែក ដោយសារតែមានជំនឿថា ឈាមវាជួយនេះ ជួយនោះអញ្ចឹងទៅ»។
បង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ២០០១ ក្រុមជួយសង្រ្គោះសត្វព្រៃរហ័សនេះមានសមាជិកមកពីកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេសចំនួន៨នាក់ និងមន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើបួននាក់។ ក្រុមការងារចម្រុះនេះធ្វើការបង្ក្រាបលើបទល្មើសសត្វព្រៃខុសច្បាប់នៅទូទាំង២៤ខេត្តក្រុង។ មកទល់ឆ្នាំ២០១៤អង្គភាពនេះបានសង្គ្រោះសត្វព្រៃបានចំនួនជាង៦០០០០ក្បាលពីឈ្មួញបន្ទាប់ពីបានធ្វើការបង្ក្រាបទីតាំងលក់សាច់ព្រៃនៅតាមទីសាធារណៈ តាមដងផ្លូវ និងតាមផ្សារ និងបង្ក្រាបនៅតាមផ្ទះ ឬទីតាំងសង្ស័យ។ សត្វសង្គ្រោះបានដែលមានសុខភាពល្អ ក្រុមការងារនេះលែងចូលក្នុងព្រៃវិញក្នុងតំបន់ព្រៃអភិរក្ស ដូចជានៅកែវសីមា និងព្រៃនៅខេត្តកោះកុងជាដើម។ដោយឡែកសត្វព្រៃដែលស៊ាំហ្នឹងមនុស្ស ឬរងរបួស ត្រូវបានយកទៅសង្គ្រោះនៅសួនសត្វភ្នំតាម៉ៅក្នុងខេត្តតាកែវ និងមជ្ឈមណ្ឌលអង្គរសម្រាប់ការអភិរក្សជីវចម្រុះនៅក្បាលស្ពាននៅខេត្តសៀមរាប។
លោកឈុន ហៀង អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកផ្តល់សេវាកម្មអប់រំនៅមជ្ឈមណ្ឌលអង្គរសម្រាប់ការអភិរក្សជីវចម្រុះ ថ្លែងថា មជ្ឈមណ្ឌលនេះកំពុងទទួលសត្វព្រៃប្រមាណ២០០ក្បាល ឬជាង៤០ប្រភេទពីអង្គការWildlife Alliance យកមកសង្គ្រោះដែលរួមទាំងសត្វព្រៃកម្រជិតផុតពូជដូចជាស្វាព្រាម ត្រដក់ធំ ត្រដក់តូច និងត្រយងយក្សជាដើម។
«កន្លងមកកន្លែងយើងបានទទួលសត្វជាច្រើន។ គ្រាន់តែសត្វមួយចំនួនយើងលែងចូលព្រៃវិញ ហើយមួយចំនួនទៀតដែលយើងលែងមិនបាន យើងទុកនៅកន្លែងយើង។ សត្វដែលយើងលែងមិនបាន ភាគច្រើនជាសត្វដែលស៊ាំនឹងមនុស្ស ឬក៏ជាសត្វដែលពិការជាអចិន្ត្រៃយ៍ អញ្ចឹងយើងត្រូវទុកនៅកន្លែងយើងសិន»។
តាមច្បាប់ព្រៃឈើ សត្វព្រៃចែកចេញជាបីក្រុមគឺក្រុមជិតផុតពូជ ដូចជាខ្លានិងខ្លាឃ្មុំ ក្រុមមានដោយកម្រ ដូចជាពស់វែក និងពង្រូល និងក្រុមមានដោយមធ្យម ដូចជាជ្រូកព្រៃ និងស្វាជាដើម។
ជនល្មើសលើក្រុមសត្វមានដោយមធ្យម និងមានដោយកម្រត្រូវពិន័យជាប្រាក់គុណនឹងបីដងនៃទំហំសត្វព្រៃតាមតម្លៃទីផ្សារ។ ដោយឡែកជនល្មើសលើសត្វព្រៃក្នុងក្រុមជិតផុតពូជអាចជាប់ពន្ធនាគារពីមួយឆ្នាំដល់៥ឆ្នាំនិងពិន័យពី១០លានទៅ១០០លានរៀល។
ប៉ុន្តែតាមការអះអាងរបស់លោកខឹម វុទ្ធីរ៉ាវង្សឲ្យដឹងថា ការអនុវត្តច្បាប់នេះនៅតែមានសភាពធូររលុង ហើយសមត្ថកិច្ចមូលដ្ឋានហាក់ដូចជាមិនបានចាត់វិធានការតឹងតែងតាមផ្លូវច្បាប់នោះឡើយ។
លោកខឹម វុទ្ធីរ៉ាវង្សបន្ថែមថា ទោះបីមានការបង្ក្រាបជាប្រចាំរបស់ក្រុមលោក ក៏ការបរបាញ់ និងការជួញដូរសត្វព្រៃនៅតែមានចំនួនច្រើន ដោយសារប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើននាក់នៅតាមខេត្តដែលសម្បូរព្រៃនៅតែជ្រើសរើសយករបរដែលទទួលបានកម្រៃខ្ពស់មួយនេះ ចំណែកឯការជួញដូរកាន់តែមានភាពងាយស្រួល។
«សត្វព្រៃស្រុកខ្មែរយើងឃើញមានការជួញដូរច្រើន។ ខ្ញុំអាចនិយាយបានថា មានកត្តាច្រើនយ៉ាង។ យើងមានព្រំដែនវែងជាមួយប្រទេសជិតខាង ហើយជាព្រំដែនគោកទៀត ដូច្នេះមានការងាយស្រួលក្នុងការជ្រៀតចេញ ជ្រៀតចូល។ ហើយការជួញដូរក្នុងស្រុកខ្មែរយើងសឹងតែមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធទៅហើយ ព្រោះឈ្មួញអត់បានធ្វើការជួញដូរដោយខ្លួនឯងទេ។ បើធៀបនឹង៤ទៅ៥ឆ្នាំមុន ឈ្មួញធ្វើខ្លួនឯង ដឹងខ្លួនឯង។ ឥឡូវគេគ្រាន់តែយកឥវ៉ាន់ដាក់ហើយហើយចាំឱ្យគ្នាគេចាំទទួលអញ្ចឹងទៅ។ អញ្ចឹងមានការលំបាកក្នុងការទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបដែរ»។
សត្វព្រៃជាទូទៅត្រូវបានផ្គត់ផ្គង់យកទៅលក់នៅទីផ្សារពីរប្រភេទខុសគ្នា។ សត្វស្លាប់ភាគច្រើនផ្គត់ផ្គត់សម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុក ចំណែកឯសត្វនៅរស់ត្រូវជួញដូរបន្តទៅប្រទេសជិតខាង ដូចជាថៃ និងវៀតណាម ដោយសារទីផ្សារក្រៅប្រទេសមានតម្លៃខ្ពស់ជាងជាច្រើនដង។
ដោយឡែកកម្ពុជាក៏បាននាំចូលសត្វព្រៃមួយចំនួនពីប្រទេសជិតខាង ឡាវនិងថៃមកផ្គត់ផ្គង់ទីផ្សារក្នុងស្រុកវិញដែរ ដូចជាសត្វកែស និងអណ្ដើកធំជាដើម។
ប៉ុន្តែដោយសារការចុះបង្ក្រាប និងការថយចុះចំនួនសត្វព្រៃធ្វើឱ្យភោជនីយដ្ឋានដែលធ្លាប់លក់សាច់សត្វព្រៃប្រមាណ៩០ភាគរយបានឈប់លក់សត្វព្រៃទាំងស្រុង។ នេះបើតាមលោកខឹមវុទ្ធីរ៉ាវង្ស។
«ភោជនីយដ្ឋានភាគច្រើនឃើញនៅមានការផ្ញើតាមឡាន និងកុម្ម៉ង់មកផ្គត់ផ្គង់ទីផ្សារនៅក្នុងស្រុក។ ប៉ុន្តែតាមទិន្នន័យរបស់ក្រុមការងារ យើងឃើញថា ថយចុះ។ ហាងភាគច្រើន ដូចនៅព្រែកលាបជាដើម យើងឃើញ ពេលមុនគ្រាន់តែយើងដើរចូលទៅ គេប្រាប់ថា មានសាច់នេះ សាច់នោះ ទើបតែមកថ្មីអញ្ចឹង។ ប៉ុន្តែឥឡូវដោយសារមានវត្តមានរបស់ក្រុមយើង ហាងឥឡូវគេឈប់ លែងខ្វល់ ដោយសារវាមិនស្របច្បាប់ និងមិនចំណេញអ្វីប៉ុន្មានផង។ ដូច្នេះខ្ញុំអាចនិយាយបានថា សឹងតែហាង៩០ភាគរយលែងលក់សាច់ព្រៃ»។
ក្រៅពីជាទីផ្សារជួញដូរ និងនាំចេញ កម្ពុជាក៏ជាប្រទេសឆ្លងកាត់ដ៏សំខាន់មួយនៃជំនួញសត្វព្រៃខុសច្បាប់ផងដែរ ជាពិសេសការជំនួញភ្លុកដំរីពីទ្វីបអាហ្វ្រិកទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាមនិងចិន។
កាលពីខែឧសភា មន្ត្រីគយនៅកំពង់ផែក្រុងព្រះសីហនុចាប់បានភ្លុកដំរីជាង៣ពាន់គីឡូក្រាម ដែលផ្ទុកក្នុងកុងទីន័រចំនួនពីរពីប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ សព្វថ្ងៃភ្លុកដំរីមានតម្លៃជាង២០០០ដុល្លារក្នុងមួយគីឡូក្រាម៕