វៀតណាម​ធ្វើ​សមយុទ្ធ​រួម​ក្នុង​សមុទ្រ​ចិន​ខាង​ត្បូង​ដើម្បី​ពង្រឹង​ការ​ទាមទារ​ទឹកដី

ទាហាន​វៀត​ណាម​គោរព​ទង់ជាតិ​វៀតណាមនៅរដ្ឋធានីម៉ានីល កាលពីថ្ងៃទី​៥ សីហា ឆ្នាំ២០២៤។0(JAM STA ROSA / AFP)

សមយុទ្ធ​រួម​គ្នា​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ហាណូយ​ជាមួយ​ប្រទេស​ហ្វីលីពីន​នៅ​ក្នុង​សមុទ្រ​ខាង​ត្បូង​ហើយ​នឹង​ការ​ខំ​ប្រឹងប្រែង​ដើម្បី​កំណត់​និង​ពង្រឹងព្រំដែន​ទឹកដី​ជាមួយ​ប្រទេសជិត​ខាង​នានា​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ជា​ការ​ខំ​ប្រឹងប្រែង​ដើម្បី​ទប់ទល់​ភាព​គឃ្លើន​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ប៉េកាំង​នៅ​ក្នុង​ដែន​ទឹក​ដែល​មាន​ការប្រកួត​ប្រជែង​ដ៏​ក្តៅ​គគុក។ នេះ​បើ​តាម​ពួក​អ្នកវិភាគ។

នាវា​ឆ្មាំ​ការពារ​មួយ​គ្រឿង​របស់​វៀតណាម​បាន​ទៅដល់​រដ្ឋធានី​ម៉ានីល​កាលពី​ថ្ងៃ​ទី៥ ខែ​សីហា​ដើម្បី​បំពេញ​ទស្សនកិច្ច​សុឆន្ទៈ​ល្អ​ដែល​មាន​រយៈពេល៤ថ្ងៃ​ហើយ​នឹង​ដើម្បី​ធ្វើ​សមយុទ្ធ​រួមគ្នា​នៅ​ក្នុង​សមុទ្រ​ចិន​ខាង​ត្បូង។ ថ្វីបើ​ប្រទេស​ទាំង​២មាន​ជម្លោះ​ទឹកដី​ផ្ទាល់​ខ្លួនក៏​ដោយ​នៅ​ក្នុង​សមុទ្រ​ចិន​ខាង​ត្បូង​ដែល​ផ្លូវ​ពាណិជ្ជកម្ម​និង​ផ្លូវ​សន្តិសុខ​ដ៏​សំខាន់​មួយ វាស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ផលប្រយោជន៍​របស់​ប្រទេស​ទាំង២ដើម្បី​ធ្វើការ​ជាមួយ​គ្នា។ នេះ​បើ​តាម​លោក Ray Powell នាយក​នៃ​មជ្ឈមណ្ឌល Gordian Knotសម្រាប់​នវានុវត្តន៍​សន្តិសុខ​នៃ​សាកលវិទ្យាល័យ Stanford សហរដ្ឋ​អាមេរិក។

លោក​បាន​សរសេរ​ទៅកាន់​វីអូអេ​នៅ​លើ​សារ​តាម App កាលពី​ថ្ងៃ​ទី១១ ខែ​សីហា​ថា៖​«ទាំង​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ហាណូយ​និង​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ម៉ានីល​ទទួលស្គាល់​ថា​ ខណៈ​ដែល​ការ​ទាមទារ​តំបន់​ត្រួតស៊ី​គ្នា​ជា​បញ្ហា​មួយ មាន​តែ​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ប៉េកាំង​តែ​មួយ​មាន​បំណង​ច្បាស់លាស់​ដើម្បី​ពង្រឹង​ការ​ទាមទារ​ផ្ទាល់​របស់​ខ្លួន។ ពួកគេ​បាន​ធ្វើការ​សម្រេច​ដ៏​ឈ្លាសវៃ​ដើម្បី​រៀបចំ​ចាត់ចែង​ជម្លោះ​ទ្វេភាគី​របស់​ខ្លួន​ប្រកប​ដោយ​មេត្រីភាព ដូច្នេះ ពួកគេ​អាច​ផ្តោត​លើ​ការ​គំរាមកំហែង​ធំ​ជាង​នេះ​ ដែល​បណ្តាល​មកពី​ចិន។

គណៈប្រតិភូ​ឆ្មាំ​ការពារ​ដែន​សមុទ្រ​នាំមុខ​មួយ​របស់​វៀតណាម​ប្រចាំ​នៅ​រដ្ឋធានី​ម៉ានីល លោក​វរសេនីយ៍ឯក Hoang Quoc Dat បាន​និយាយ​ក្នុង​អំឡុង​នៃ​សុន្ទរកថា​មួយ​ថា​ កំពង់ផែ​ឈប់​សំចត​ជា​មធ្យោបាយ​មួយ​ដើម្បី​ពង្រឹង​«ទំនាក់​ទំនង​សម្រាប់​ផលប្រយោជន៍​ទៅវិញ​ទៅមក»​របស់​ប្រទេសទាំង​ពីរ ហើយ​នឹង​ជួយ​«ថែរក្សា​និង​ការពារ​សន្តិសុខ​និង​សុវត្ថិភាព​ផ្លូវ​នាវាចរណ៍​របស់​តំបន់»។

ចិន​ទាមទារ​ផ្នែក​ភាគ​ច្រើន​នៃ​សមុទ្រ​ចិន​ខាង​ត្បូង​ដោយ​ប្រើស​ខ្សែ​បន្ទាត់​៩ឆ្នូត​របស់​ខ្លួន ជា​ផែនទី​មាន​ជម្លោះ​មួយ​ដោយ​មិន​មាន​មូលដ្ឋាន​ផ្លូវ​ច្បាប់។ កាលពី​ខែ​មេសា ឆ្មាំ​ការពារ​ដែន​សមុទ្រ​ចិន​បាន​បាញ់​កាណុង​ទឹក​ដាក់​នាវា​ហ្វីលីពីន​មួយ​គ្រឿង​នៅ​ពេល​ដែល​នាវា​នោះ​ធ្វើការ​យាមល្បាត​នៅ​ជិត​កោះ​ថ្ម Scarborough Shoal ដែល​ត្រួតត្រា​ដោយ​ចិន ដែល​ស្ថិត​នៅ​ប្រហែល​ចម្ងាយ​១៣០​ម៉ៃរ៍​ភាគ​ខាង​លិច​កោះ Luzon របស់​ហ្វីលីពីន។

ច្បាប់​អន្តរជាតិ​ចែង​ថា​ តំបន់​សេដ្ឋកិច្ច​ផ្តាច់​មុខ​របស់​ប្រទេស​មួយ​ឬ EEZ លាត​សន្ធឹង​ចម្ងាយ​២០០ម៉ៃរ៍​ពី​ឆ្នេរ​សមុទ្រ​របស់​ខ្លួន។

លោក Powell បាន​និយាយ​ថា៖ «ខណៈ​ដែល​ការ​គឃ្លើន​កាល​ពី​ពេល​ថ្មីៗនេះ​ភាគ​ច្រើន​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ប៉េកាំង​បាន​ផ្តោត​លើ​ហ្វីលីពីន ខ្លួន​បាន​រក​ឃើញ​មធ្យោបាយដើម្បី​ធ្វើ​ឱ្យ​រំខាន​ដល់​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ហាណូយ​តាមរយៈ​ការ​យាមល្បាត​របស់​ឆ្មាំ​ការពារ​ដែន​សមុទ្រ​និង​ការសិក្សា​អំពី​សមុទ្រ​ដ៏​គឃ្លើន​ដែល​បញ្ជូន​សារ​នូវ​ការ​ទាមទារ​បូរណភាព​ទឹកដី​របស់​ខ្លួន​ដល់​ផ្នែក​ភាគច្រើន​នៃ​តំបន់​សេដ្ឋកិច្ច​ផ្តាច់មុខ​របស់​វៀតណាម»។

កាលពី​ថ្ងៃ​ទី១៩ ខែ​កក្កដា នាវា​ឆ្មាំ​ការពារ​ដែន​សមុទ្រ​ចិន​លេខ​៥៣០២​បាន​ធ្វើ​ការ​យាមល្បាត​នៅ​វាល​ប្រេង​និង​ឧស្ម័ន​របស់​វៀតណាម​នៅ​ឯ​តំបន់ Vanguard Bank។ នេះ​បើ​តាម​លោក Powell។ លោក​បាន​និយាយ​ទៀត​ថា ​ខណៈ​ដែល​សមយុទ្ធ​រួម​គ្នា​របស់​វៀតណាម​ជាមួយ​ហ្វីលីពីនអាច​មាន​ផលប្រយោជន៍​ខាង​យោធា​មាន​កម្រិត​ក៏​ដោយ វា​ជា​អំណាច​ខ្លាំងខាង​និមិត្តរូប។

លោក​និយាយ​ទៀត​ថា​ការណ៍​នេះ​បញ្ជូន​«សារ​ថា​តើ​ប្រទេស​ដែល​មាន​ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​សហការ​គ្នា​និង​រៀបចំ​ចាត់ចែង​ជម្លោះ​ផ្លូវ​នាវាចណ៍រ​ដោយ​សន្តិវិធី​យ៉ាង​ដូច​ម្តេច»។

ការ​ដោះស្រាយ​ជម្លោះ

លោក Nguyen Khac Giang អ្នក​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​ជាន់​ខ្ពស់​នៅ​ឯ​វិទ្យាស្ថាន ISEAS-Yusof Ishak បាន​និយាយ​ថា ​ដើម្បី​ឱ្យ​មាន​មូលដ្ឋាន​ខ្លាំង​ដើម្បី​តទល់​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ប៉េកាំង វា​ជា​ការ​សំខាន់​សម្រាប់​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ហាណូយ​ដោះស្រាយ​ដែន​សមុទ្រ​របស់​ខ្លួន​ជាមួយ​ប្រទេស​ជាតិ​នានា​នៅ​តំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍។

លោក​បាន​ប្រាប់​វីអូអេ​នៅ​ក្នុង​ការ​ហៅ​ទូរស័ព្ទ​កាលពី​ថ្ងៃ​ទី១០ ខែ​កក្កដា​ថា៖ «ប្រសិនបើ ពួកគេ​មិន​ដោះស្រាយ​ការ​ខ្វែង​គំនិត​ក្នុង​ចំណោម​ពួកគេ​ទេ ពួកគេ​មិន​អាច​ស្ថាបនា​ជំហរ​រួម​និង​កាន់តែ​រួបរួម​គ្នា​ឡើង​ដើម្បី​ចរចា​ជាមួយ​ចិន​ជា​អង្គភាព​តែ​មួយ​ទេ»។

កាលពី​ខែ​មិថុនា បណ្តាញ​ផ្សាយ​ព័ត៌មាន​រដ្ឋ​វៀតណាម​បាន​រាយការណ៍​ថា ​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ហាណូយ​បាន​ត្រៀមខ្លួន​រួចហើយ ​ដើម្បី​ធ្វើ​ការ​ចរចា​ជាមួយ​ហ្វីលីពីន​ដើម្បី​ដោះស្រាយ​ការ​ទាមទារ​ក្រោម​សមុទ្រ​ត្រួត​ស៊ីគ្នា​នៅ​លើ​ខ្ពង់រាប​បាត​សមុទ្រ (continental shelf) នៅក្នុង​សមុទ្រ​ចិន​ខាង​ត្បូង។

វា​មិន​មែន​ជា​ការខំ​ប្រឹងប្រែង​លើក​ទី១​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ហាណូយ​ដើម្បី​ពង្រឹង​នូវ​ព្រំដែន​ទឹកដី​របស់​ខ្លួន​ជាមួយ​ប្រទេស​ជិត​ខាង​ទេ។ នៅ​ខែ​ធ្នូ ឆ្នាំ២០២២ អតីត​ប្រធានាធិបតី​វៀតណាម​លោក Nguyen Xuan Phuc បាន​ជួប​ជាមួយ​ប្រធានាធិបតី​ឥណ្ឌូណេស៊ី​លោក Joko Widodo។ ក្នុង​អំឡុង​នៃ​ដំណើរ​ទស្សនកិច្ច​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌូណេស៊ី មេដឹកនាំ​ទាំង២បាន​ប្រកាស​កិច្ចព្រមព្រៀង​ស្តីពី​ព្រំដែន​របស់​ប្រទេស​ទាំង២​នៃ«តំបន់​សេដ្ឋកិច្ច​ផ្តាច់មុខ​របស់​ប្រទេស​ទាំង២ បន្ទាប់ពី​ការ​ចរចា​អស់​ជា​ច្រើន​ឆ្នាំ​មក»។

លោក Gregory Poling នាយក​នៃ​កម្មវិធី​កិច្ច​ផ្ដួចផ្ដើម​តម្លាភាព​ផ្លូវ​នាវាចរណ៍​អាស៊ី​នៅ​ឯ​មជ្ឈមណ្ឌល​សម្រាប់​ការសិក្សា​យុទ្ធសាស្ត្រ​និង​អន្តរជាតិ​ក្នុង​រដ្ឋធានី​វ៉ាស៊ីនតោន​បាន​ប្រាប់​វីអូអេ​ថា ​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ហាណូយ​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​ការ​រីក​ចម្រើន​ជា​ដុំ​កំភួន។

លោក​បាន​និយាយតាម Zoom កាលពី​ថ្ងៃ​ទី៩ ខែ​កក្កដា​ថា៖ «វៀតណាម​បាន​ស្ថិត​នៅ​លើ​មាគ៌ា​ដែល​ឥត​ឈប់​នៃ​ការចរចា​ព្រំដែន​នាវាចរណ៍​និង​កិច្ចព្រមព្រៀង​នេសាទ»។

ការ​នេសាទ​ខុស​ច្បាប់

ថ្វីបើ រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ហាណូយសម្រេច​បាន​ខ្លះ​នៅ​ក្នុង​ការ​ចូលរួម​ជាមួយ​បណ្តា​ប្រទេស​ជិត​ខាង​នៅ​ក្នុង​ការ​ដោះស្រាយជម្លោះ​សមុទ្រ ការ​នេសាទ​ខុស​ច្បាប់​ជា​ចំណុចនៃ​ការ​បែកបាក់​ហើយ​មាន​ផល​ប៉ះពាល់​អវិជ្ជមាន​លើ​សេដ្ឋកិច្ច​សមុទ្រ។ នេះ​បើ​តាម​អ្នក​វិភាគ។

លោក Giang បាន​និយាយ​ទៀត​ថា ​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ហាណូយ​បាន​ធ្វើ​«ការ​ខំ​ប្រឹងប្រែង​ដ៏​ខ្លាំង»​ដើម្បី​ត្រួតត្រា​ឧស្សាហកម្ម​នេសាទ ក៏ប៉ុន្តែ​ឧបសគ្គ​ការិយាធិបតេយ្យ សោហ៊ុយ ការ​ធ្លាក់​ចុះ​ប្រព័ន្ធ​អេកូសមុទ្រ ហើយ​ការសិក្សា​អប់រំ​ជា​ឧបសគ្គ​សម្រាប់​ពួក​អាជ្ញាធរ​ដែល​ប៉ុនប៉ង​ត្រួតត្រា​អ្នក​នេសាទ​រាប់​លាន​នាក់​នៅ​ទូទាំង​ខេត្ត​២៨​តាម​ឆ្នេរ​សមុទ្រ។

ក្នុង​ឆ្នាំ២០១៧ គណៈកម្មការ​អឺរ៉ុប​បាន​ដាក់​ការព្រមាន​ជា​សាធារណៈ​អំពី​ម្ហូបអាហារ​សមុទ្រ​វៀតណាម ពីព្រោះ​អត្រា​នៃ​ការ​នេសាទ​ខុស​ច្បាប់ មិន​រាយការណ៍​និង​គ្មាន​បទបញ្ញត្តិ​ដោយ​អ្នក​នេសាទ​វៀតណាម។

លោក Collin Koh Swee Lean ជា​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ជាន់​ខ្ពស់​នៅ​ឯ​វិទ្យាស្ថាន​សម្រាប់​ការសិក្សា​ការពារ​ជាតិ​និង​យុទ្ធសាស្ត្រ​នៅ​ឯ​សាកលវិទ្យាល័យ​បច្ចេកវិទ្យា Nanyang ប្រទេស​សិង្ហបុរី​បាន​ប្រាប់​វីអូអេ​ថា​ ថ្វីបើ​មាន​កិច្ចព្រមព្រៀង​ឆ្នាំ២០២២​របស់​វៀតណាម​ជាមួយ​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ក៏ដោយ ក៏​អ្នក​នេសាទ​វៀតណាម​ជារឿយៗ​នៅតែ​នេសាទ​ខុស​ច្បាប់​នៅ​ក្នុង​ផ្ទៃ​ទឹក​ឥណ្ឌូណេស៊ី។

អ្នក​នេសាទ​ជំនាន់​ទី៣​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​ជាប់​ឆ្នេរ​សមុទ្រ Binh Thuan បាន​ប្រាប់​វីអូអេ​ថា ​វា​ជា​ការ​ងាយស្រួល​ដើម្បី​បង្កើន​ប្រាក់​ចំណេញ​នៅ​ក្រៅ​ដែន​ទឹក​វៀតណាម។

លោក Giang បាន​និយាយ​ទៀត​ថា​ មួយ​ផ្នែក​នៃ​ហេតុផល​សម្រាប់​ពួក​អ្នក​នេសាទ​វៀតណាម​ដើម្បី​រំកិល​ចូល​ផ្នែក​ខាង​ត្បូង​កាន់​តែ​ជ្រៅចេញ​ពី​ផ្ទៃ​ទឹក​វៀតណាម គឺ​ដើម្បី​បញ្ចៀស​ភាព​គ្រោះថ្នាក់​នៃ​យោធូបនីយកម្ម​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ប៉េកាំង​នៅ​ក្នុង​សមុទ្រ​ចិន​ខាងត្បូង។

លោក​បាន​និយាយ​ទៀត​ថា៖ «មាន​ករណី​មួយ​ចំនួន​ដែល​នាវា​ចិន​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​របួស​ឬ​ថែម​ទាំង​សម្លាប់​អ្នក​នេសាទ​វៀតណាម​ទៀត​ផង៕

ប្រែសម្រួល​ដោយ​លោក ជឹង ប៉ូជីន