មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់អាមេរិក នៅថ្ងៃអង្គារនេះ បានអំពាវនាវឲ្យដោះលែងជាបន្ទាន់សកម្មជន ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ នេះជាលើកដំបូងនៃការបង្ហាញក្តីព្រួយបារម្ភលើការចាប់ខ្លួនមនុស្សជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ។ ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជាមិនទាន់ចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ផ្លូវការណាមួយ ទាក់ទងនឹងការចាប់ខ្លួនមនុស្សនៅកម្ពុជានោះទេ។
ឧបការីរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក ទទួលបន្ទុកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសិទ្ធិមនុស្សនិងការងារ គឺលោក Robert A. Destro បានសរសេរសារនៅលើទំព័រ Twitter របស់លោកក្នុងន័យដើមយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងសិទ្ធិសេរីភាពនៃការចងក្រងគ្នាជាក្រុម ជាសមាគមត្រូវបានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសកម្ពុជា។ សហរដ្ឋអាមេរិកមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង ចំពោះការចាប់ខ្លួនអ្នកដែលអនុវត្តសេរីភាពទាំងនេះ ហើយយើងទទូចឲ្យរដ្ឋាភិបាលដោះលែងពួកគេជាបន្ទាន់ និងអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេអាចបញ្ចេញមតិបាន»។
បន្ទាប់ពីមានការចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំសហជីព លោក រ៉ុង ឈុន ពីបទញុះញង់ឲ្យមានភាពវឹកវរក្នុងសង្គមទាក់ទងបញ្ហាបោះបង្គោលព្រំដែនជាមួយប្រទេសវៀតណាម កាលពីចុងខែកក្កដា យ៉ាងហោចណាស់សកម្មជនជាង ២០ នាក់ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនដែលការណ៍នេះនាំឲ្យមានការរិះគន់ពីអង្គការជាតិ អន្តរជាតិ និងសហគមន៍អន្តរជាតិមួយចំនួន។
បើទោះបីជាស្ថានទូតអាមេរិកមិនទាន់ចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ផ្លូវការណាមួយ ថ្កោលទោសចំពោះការចាប់ខ្លួនសកម្មជននៅប៉ុន្មានសប្តាហ៍ចុងក្រោយនេះក៏ដោយ ក៏លោក Arend Zwartjes អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា ប្រាប់វីអូអេ នៅថ្ងៃអង្គារនេះថា សហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងតាមដានយ៉ាងដិតដល់នូវការបន្តឃុំខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន មេដឹកនាំសហជីព។
លោកបន្តថា៖ «យើងបានលើកឡើងនូវក្តីកង្វល់ជាទៀងទាត់ជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការបោះជំហានដែលប្រកបដោយអត្ថន័យ ដើម្បីបើកឡើងវិញនូវលំហសិទ្ធិនយោបាយនិងសិទ្ធិពលរដ្ឋ»។
ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិករូបនោះពុំបានបញ្ជាក់លម្អិតអំពីវិធានការនានា ក្នុងការចរចាឲ្យមានការបើកឡើងវិញនូវលំហសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជានោះទេ។
សហរដ្ឋអាមេរិកក្លាយជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំជាងគេមួយនៅកម្ពុជា។ ក្រុមអ្នកជំនាញនិយាយថា ការអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មនៅក្រោមកម្មវិធីនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះទូទៅ ឬ Generalized System of Preferences (GSP) ដែលជាការធ្វើឲ្យកម្ពុជាអាចនាំចេញទៅកាន់អាមេរិក ដោយមិនបង់ពន្ធគយនូវទំនិញជាង ៥ ពាន់មុខនោះ មានសារៈសំខាន់យ៉ាងខ្លាំង ក្នុងការជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
បើតាមស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា ក្រោមកម្មវិធី GSP នេះ កម្ពុជាបាននាំទំនិញសម្រាប់ការធ្វើដំណើរ ដែលមានតម្លៃជិត ១ ពាន់លានដុល្លារ ទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩។
សហភាពអឺរ៉ុបទើបនឹងបានបន្ថយការអនុគ្រោះពន្ធផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម «គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងសព្វាវុធឬ Everything But Arms (EBA)» ដោយចាប់ផ្ដើមយកពន្ធចំនួន ២០ ភាគរយ លើទំនិញកម្ពុជាជាការឆ្លើយតបនឹងការ «រំលោភបំពានជាប្រព័ន្ធនិងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ» លើសិទ្ធិពលរដ្ឋនិងសិទ្ធិនយោបាយ ក្រោយការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា និងការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
លោក អំ សំអាត នាយករងទទួលបន្ទុកឃ្លាំមើលនិងការពារសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូ បារម្ភអំពីការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ GSP នេះនៅពេលខាងមុខ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «សហរដ្ឋអាមេរិកក៏គាត់មាន GSP ដែរសម្រាប់កម្ពុជាយើងហ្នឹង។ អ៊ីចឹងបើស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សវាកាន់តែធ្លាក់ចុះ អាហ្នឹងយើងបារម្ភខ្លាចមានផលប៉ះពាល់ទៅថ្ងៃអនាគតខ្លី ឬរយៈពេលវែងខាងមុខដែរ»។
លោក អំ សំអាត យល់ថា សហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែប្រកាន់គោលជំហរទាញកម្ពុជាឲ្យដើរតាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្ស បើទោះបីជាមិនទាន់មានការចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ណាមួយនៅឡើយ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំនៅតែគិតថា សហរដ្ឋអាមេរិកគេនៅតែតាមឃ្លាំមើលជានិច្ច បើទោះបីជាគេមិនទាន់ចេញអ្វីជាផ្ញើសារ ឬចេញជាប្រតិកម្មអីធំដុំនៅឡើយ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតថា បើសិនជាកម្ពុជាយើងមិនមានការកែប្រែ ឬលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សទៀតទេ ខ្ញុំជឿថា សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងអាចមានប្រតិកម្មនៅថ្ងៃខាងក្រោយ»។
រូបឯកសារ៖ អ្នកគាំទ្រជាង២០នាក់ បានសុំឲ្យស្ថានទូតអូស្ត្រាលីប្រចាំនៅកម្ពុជាធ្វើអន្តរាគមន៍ឲ្យមានការដោះលែងលោក រ៉ុង ឈុន មេដឹកនាំសហជីព និងសកម្មជនផ្សេងទៀត នៅរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី ៣០ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០។
ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ប្រទេសលោកខាងលិចបានដាក់សម្ពាធឲ្យកម្ពុជាគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ការណ៍នេះបានធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជាងាកទៅកាន់ប្រទេសចិន។
លោក មឿន តុលា នាយកប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារនិងសិទ្ធិមនុស្ស (ហៅកាត់ថាសង់ត្រាល់) និយាយថា ប្រទេសដែលកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅលោកខាងលិចយល់អំពីការធ្លាក់ចុះសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ហើយពួកគេក៏ឃើញផងដែរ អំពីឥទ្ធិពលរបស់ចិនមកលើកម្ពុជា។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ពេលខ្លះគេប្រើសារខ្លាំងពេលខ្លះគេប្រើភាសាទន់ ឬភាសាការទូតឲ្យបានច្រើនអីអ៊ីចឹង»។
កាលពីថ្ងៃសុក្រសប្តាហ៍មុន មន្រ្តីអង្គការសហប្រជាជាតិបានបង្ហាញពីការបារម្ភអំពីការចាប់ខ្លួនមនុស្សជាបន្តបន្ទាប់។ អ្នកនាំពាក្យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សលោកស្រីRavina Shamdasani និយាយថា៖
«ស្ថានភាពនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះបង្ហាញពីការមិនអត់ឱនរបស់រដ្ឋាភិបាល ចំពោះអ្នកប្រឆាំងនិងការគាបសង្កត់លើសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ ការជួបជុំដោយសន្តិវិធី និងសមាគម។ វាផ្តោតសំខាន់ទៅលើអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស អ្នកការពារបរិស្ថាន និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស»។
លោកស្រីបន្តថា៖ «មនុស្សជាច្រើនក៏បានរាយការណ៍អំពីការទទួលការគំរាមកំហែងតាមទូរស័ព្ទ ដែលរួមទាំងការគំរាមសម្លាប់ផងដែរ ប្រសិនបើពួកគេមិនបញ្ឈប់សកម្មភាពសិទ្ធិមនុស្សរបស់ពួកគេ។ពួកគេបានរាយការណ៍ថា ពួកគេកំពុងត្រូវបានគេតាមដាន ហើយបច្ចុប្បន្ននេះ មនុស្សជាច្រើនកំពុងលាក់ខ្លួនដោយភ័យខ្លាចការចាប់ខ្លួន»។
ទាក់ទងនឹងការរិះគន់លើការចាប់ខ្លួនសកម្មជននិងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលគោរពនិងផ្តល់តម្លៃចំពោះសេរីភាពបញ្ចេញមតិ បង្កើតសមាគម និងការប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី ប៉ុន្តែបញ្ជាក់ថា វាត្រូវអនុវត្តទៅតាមច្បាប់។
គួរបញ្ជាក់ថា កាលពីឆ្នាំមុនតំណាងរាស្ត្រសហរដ្ឋអាមេរិកពីររូប គឺលោក អាឡាំង ឡូវឹនសល (Alan Lowenthal) និងលោក ស្ទីវ ឆាបុត (Steve Chabot) បានស្នើច្បាប់ថ្មីមួយដែលទាមទារឲ្យលោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ (Donald Trump) ថ្លឹងថ្លែងរវាងការខូចខាតលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងការណ៍ដែលកម្ពុជាបន្តទទួលបានឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ GSP នៅចំពេលមានការបន្តរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេស៕