អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ដែលប្រទេសថៃត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាកន្លែងរត់ពន្ធដ៏សំខាន់ ក៏ដូចជាចំណុចគោលដៅនៃការជួញដូរសត្វព្រៃខុសច្បាប់ តាំងពីការនាំសត្វខ្លាចូលពីទ្វីបអាហ្វ្រិក និងការដាក់អន្ទាក់ចាប់សត្វខ្លាពូជឥណ្ឌូចិនក្នុងប្រទេសថៃដោយផ្ទាល់។
នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៧ ប្រទេសថៃបានអនុម័តទទួលយកសេចក្ដីសម្រេចនៃអនុសញ្ញាស្តីអំពីពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិទៅលើពូជសត្វព្រៃ និងរុក្ខជាតិជិតផុតពូជ ឬហៅកាត់ជាភាសាអង់គ្លេសថា ស៊ីតេស (CITES)។ សេចក្ដីសម្រេចនេះអំពាវនាវឲ្យបញ្ឈប់ការបង្កាត់ពូជសត្វខ្លាសម្រាប់គោលបំណងពាណិជ្ជកម្មដែលកំពុងតែកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំង។
ប៉ុន្តែលោក Edwin Wiek ស្ថាបនិកនៃមូលនិធិមិត្តសត្វព្រៃ ឬ Wildlife Friends Foundation បានមានប្រសាសន៍ថា ចំនួនសត្វខ្លានៅតាមកសិដ្ឋាន និងសួនសត្វ បានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងពីចំនួន៦៦០ក្បាលក្នុងឆ្នាំ២០០៧ ទៅដល់១៥០០ក្បាលក្នុងឆ្នាំ២០១៦ នៅតាមកសិដ្ឋានប្រមាណតែ៣០ប៉ុណ្ណោះក្នុងប្រទេសថៃ។
លោក Wiek ថ្លែងថា ប្រទេសថៃក៏ដូចជាប្រទេសឡាវ ប្រទេសវៀតណាម និងប្រទេសចិនដែរ មិនបានរក្សាការសន្យារបស់ខ្លួនក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនៃអនុសញ្ញាស៊ីតេស (CITES) នេះទេ។
ឆ្អឹង និងលិង្គសត្វខ្លាគឺត្រូវនឹងតម្រូវការទីផ្សារយ៉ាងខ្លាំងក្នុងតំបន់ភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសចិន និងប្រទេសវៀតណាម ដើម្បីយកទៅប្រើជាឱសថបុរាណ។ ឆ្អឹងក៏ត្រូវបានគេយកទៅធ្វើជាប្រភេទថ្នាំគ្រាប់ ហើយលក់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងតម្លៃរហូតទៅដល់៣០០ដុល្លារ។
ការចាប់អារម្មណ៍សារជាថ្មីទៅលើកសិដ្ឋានចិញ្ចឹមខ្លា និងផលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានពីការជួញដូរសត្វខុសច្បាប់ ដើម្បីទទួលបានលាភសក្ការៈច្រើននេះ គឺធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីមានការចុះបង្ក្រាបនៅវត្តពុទ្ធសាសនាមួយដែលល្បីឈ្មោះខាងចិញ្ចឹមសត្វខ្លា កាលពីចុងខែឧសភាកន្លងទៅនេះ។ វត្តនេះមានឈ្មោះថា វត្តប៉ាលួងមហាបួ (Wat Pa Luang Maha Bua) នៅក្នុងខេត្តកញ្ចនាបុរី (Kanchanaburi) ភាគខាងលិចនៃប្រទេសថៃ។
សត្វខ្លាជាង១៤០ក្បាលត្រូវបានឃុំទុកក្នុងបរិវេណវត្ត និងតាមសួនសត្វ ដែលក្នុងចំណោមនោះ សត្វខ្លា និងកូនខ្លាសរុបចំនួន១៥ក្បាលត្រូវបានដាក់ឲ្យមានទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកទស្សនាសម្រាប់ការថតរូប និងលេងកម្សាន្តជារៀងរាល់ថ្ងៃ។
រឿងអាស្រូវអំពីការចិញ្ចឹមសត្វខ្លានៅវត្តនេះត្រូវបានបែកធ្លាយនៅពេលដែលមន្ត្រីនៃក្រសួងឧទ្យានជាតិថៃបានរកឃើញសាកសពកូនខ្លា និងគ្រឿងគ្រៅខ្លាដែលត្រូវបានគេបង្កកដាក់ក្នុងដបចំនួន៦០ដប និងកន្លែងលាក់គ្រឿងគ្រៅសត្វជិតផុតពូជមួយចំនួនផ្សេងទៀត ព្រមជាមួយនឹងស្បែកខ្លាដែលរកឃើញនៅក្នុងកុដិរបស់ចៅអធិការវត្ត ខណៈពេលដែលមន្ត្រីនាយកដ្ឋានឧទ្យានជាតិកំពុងដឹកជញ្ជូនសត្វខ្លាទៅមណ្ឌលថ្មីបណ្ដោះអាសន្ន។
លោក Wiek បន្តថា៖
«រូបភាពនៃកូនខ្លាដែលស្លាប់ទាំងនោះ និងចំនួនរបស់ពួកវាគឺពិតជាគួរឲ្យស្លុតចិត្តខ្លាំងណាស់ ជាង៦០ក្បាលគឺជាចំនួនមួយដ៏រន្ធត់។ ប៉ុន្តែការបង្កាត់ពូជខ្លាដោយប្រើពូជតែមួយគឺពិតជាការបង្កាត់ដោយគ្មានការទទួលខុសត្រូវ។ ការបង្កាត់ដោយប្រើពូជតែមួយ ពី១ជំនាន់ទៅ១ជំនាន់បែបនោះ វានឹងបង្កើតបានពូជសត្វមួយដែលមានកម្លាំងខ្សោយ។ ដូច្នេះកូនសត្វភាគច្រើនពិតជាមិនអាចរស់រានមានជីវិតឡើយ»។
សត្វខ្លាដែលនៅមានជីវិតផ្សេងទៀតត្រូវបានគេរកឃើញនៅក្នុងបរិវេណដោយឡែកមួយទៀត ដែលហ៊ុមព័ទ្ធដោយរបង នៅចម្ងាយជាង៥០គីឡូម៉ែត្រពីវត្តប៉ាលួងមហាបួ ដែលប៉ូលិសចោទប្រកាន់ថា ជាកន្លែងទុកខ្លា មុនពេលយកទៅសម្លាប់ដើម្បីយកស្បែក សាច់ និងឆ្អឹង។
លោក Wiek បន្ថែមថា៖
«វាច្បាស់ណាស់ថា មានមនុស្សមួយក្តាប់តូចដែលជាប់ទាក់ទិននឹងការជួញដូរសត្វព្រៃខុសច្បាប់ពីវត្តនេះ។ វាច្បាស់ណាស់ ក៏ប៉ុន្តែវាក៏មិនមែនអាក្រក់ខ្លាំងរហូតដល់ថ្នាក់មានការសមគំនិតទាំងអស់គ្នា ដូចដែលមនុស្សម្នានិយាយនោះទេ។ ខ្ញុំមិនជឿថា អញ្ចឹងទេ»។
គេក៏បានរកឃើញវត្ថុមន្តអាគមន៍រាប់រយធ្វើពីគ្រឿងគ្រៅសត្វខ្លា ត្រសេក សាកសពកូនខ្លា គ្រោងឆ្អឹង និងសត្វខ្លាឃ្មុំ។
អ្នកនាង Tanya Erzinlioglu ដែលជាអ្នកស្ម័គ្រចិត្ត និងធ្លាប់ធ្វើការនៅវត្តនេះអស់រយៈពេល៦ឆ្នាំនោះ បាននិយាយថា ខណៈពេលដែលអ្នកនាងមានការសង្ស័យនោះ អាទិភាពរបស់អ្នកនាងគឺការថែទាំសុខភាពរបស់ខ្លាដែលស្ថិតនៅក្រោមការគាំពាររបស់អ្នកនាង។ ប៉ុន្តែការសង្ស័យរបស់អ្នកនាង Erzinlioglu នោះក៏បានក្លាយជាការពិតនៅពេលដែលសត្វខ្លា៣ក្បាលបានបាត់កាលពីឆ្នាំ២០១៤។
អ្នកនាងថ្លែងថា៖
«មុនពេលបាត់ខ្លាបីក្បាលនោះ ខ្ញុំមិនដែលមានកូនចិត្តបារម្ភអំពីរឿងហ្នឹងទាល់តែសោះ។ តែការបាត់ខ្លាបីក្បាលបាត់ភ្លាមៗនោះ គឺជាភស្តុតាងច្បាស់លាស់មួយដែលបញ្ជាក់ថា វាច្បាស់ជាមានរឿងអីមួយកើតឡើង គ្រាន់តែខ្ញុំមិនទាន់បានឃើញផ្ទាល់ភ្នែក»។
វត្តនេះគឺជាកន្លែងទេសចរណ៍មួយដ៏ពេញនិយម ដែលរកបានប្រាក់ចំណូលប្រចាំឆ្នាំប្រមាណជាង៣លានដុល្លារ។
ការស៊ើបអង្កេតក៏កំពុងតែត្រៀមដាក់ឲ្យចុះប្រតិបត្តិនៅតាមសួនសត្វ និងមណ្ឌលរក្សាសត្វខ្លាដទៃទៀតនៅក្នុងប្រទេសថៃផងដែរ។ ក្រុមការពារសត្វព្រៃនិយាយថា គោលនយោបាយនៃការអនុញ្ញាតឲ្យបើកសួនសត្វនៅក្នុងប្រទេសថៃ ដែលអនុញ្ញាតឲ្យមានការបង្កាត់ពូជសត្វខ្លាផងនោះ បានជំរុញឲ្យមានការជួញដូរខុសច្បាប់កាន់តែច្រើន ជាជាងការទប់ស្កាត់។
លោក Jeremy Douglas អ្នកតំណាងនៃការិយាល័យអង្គការសហប្រជាជាតិផ្នែកគ្រឿងញៀន និងឧក្រិដ្ឋកម្ម ប្រចាំតំបន់អាស៊ី បាននិយាយថា ដើម្បីទប់ស្កាត់ការជួញដូរសត្វព្រៃខុសច្បាប់ ចាំបាច់ត្រូវការការអនុវត្តច្បាប់ឲ្យបានតឹងរ៉ឹង។ អ្នកវិភាគតែងតែទម្លាក់កំហុសទៅលើការអនុវត្តច្បាប់ធូររលុង ឬក៏អំពើពុករលួយដែលបណ្ដាលឲ្យការជួញដូរខុសច្បាប់នេះនៅតែបន្តទៅបាន។
លោក Douglas បានប្រាប់ VOA ថា៖
«ការព្រួយបារម្ភដែលពួកយើងកំពុងផ្ដោតជាសំខាន់នោះគឺការបំបែកខ្សែសង្វាក់ទីផ្សារ»។
លោកបន្តថា៖
«វាចាំបាច់ណាស់ក្នុងការអនុវត្តច្បាប់តឹងរ៉ឹង និងការដាក់ទោសទៅលើបទឧក្រិដ្ឋនានាតាមផ្លូវតុលាការ ដើម្បីកំណត់ថា នេះគឺជាបទឧក្រិដ្ឋ ដើម្បីធ្វើការស៊ើបអង្កេតទៅលើបណ្ដាញដែលពាក់ព័ន្ធក្នុងខ្សែសង្វាក់បទឧក្រិដ្ឋ និងទីបំផុតគឺបំបែកខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់ទៅដល់ទីផ្សារ»។
ក្រុមសុខុមាលភាពសត្វព្រៃបានសម្ដែងការស្វាគមន៍ចំពោះវិធានការរបស់រដ្ឋាភិបាលថៃក្នុងការពង្រឹងច្បាប់ដើម្បីការពាររាល់ប្រភេទសត្វព្រៃទាំងអស់ រួមមានការផ្ដន្ទាទោសឲ្យធ្ងន់ជាងមុន ដែលក្នុងនោះបង្កើនការដាក់ពន្ធនាគារយ៉ាងតិច៤ឆ្នាំចំពោះការជួញដូរខុសច្បាប់ និងឲ្យមានការចូលរួមដោយផ្ទាល់ ច្រើនជាងមុនពីសំណាក់ក្រុមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលក្នុងការជួយថែទាំសត្វព្រៃដែលត្រូវបានរឹបអូសរួចហើយ៕
ប្រែសម្រួលដោយ ហឿន សុភ័ក្ត្រ