អតីតប្រធានគណបក្សជំទាស់លោក សម រង្ស៊ី លើកឡើងថា ការរារាំងគណបក្សភ្លើងទៀនមិនឱ្យចូលរួមការបោះឆ្នោតជាតិនាពេលខាងមុខ បង្ហាញថា កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ ១៩៩១ មានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់នៅពេលនេះ ហើយសហគមន៍អន្តរជាតិត្រូវកែសម្រួលឡើងវិញនូវការទទួលស្គាល់របស់ខ្លួនចំពោះរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
គណបក្សភ្លើងទៀន ដែលជាគណបក្សជំទាស់សំខាន់មួយ ហើយដែលទទួលបានសំឡេងគាំទ្រជាង ១លាន ៦សែននាក់ កាលពីពេលបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ ២០២២នោះ ត្រូវបានគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) និងក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញច្រានចោលមិនឱ្យចូលរួមឈរឈ្មោះបោះឆ្នោត ព្រោះគណបក្សនេះខ្វះឯកសារដើមបញ្ជាក់ពីការចុះបញ្ជីគណបក្សផ្លូវការនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ។
លោក សម រង្ស៊ី បានអត្ថាធិប្បាយក្នុងអត្ថបទបញ្ចេញយោបល់មួយដែលបង្ហោះលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោក កាលពីថ្ងៃទី ១៤ ខែមិថុនា ថា ចំណុចសំខាន់ៗពីរនៃកិច្ចព្រមព្រៀងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយនេះ ដែលរួមមានការរៀបចំប្រព័ន្ធនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស តាមរយៈការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ និងនយោបាយក្រៅប្រទេសដែលត្រូវឈរលើឯករាជ្យភាព និងអព្យាក្រឹតភាពរបស់កម្ពុជានោះ ត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន រំលោភយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ហើយវាដល់ពេលដែលសហគមន៍អន្តរជាតិត្រូវមានវិធានការជាបន្ទាន់។
នៅត្រង់បញ្ហាប្រជាធិបតេយ្យ លោក សម រង្ស៊ី រៀបរាប់ថា ជំហានជាបន្តបន្ទាប់ធ្វើឡើងដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីរារាំងមិនឱ្យគណបក្សភ្លើងទៀន ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងចូលរួមការបោះឆ្នោតជាតិនៅខែកក្កដានោះ បង្ហាញថា ការពិនិត្យកិច្ចព្រមព្រៀងនៅឆ្នាំ ១៩៩១ ឡើងវិញ គឺសំខាន់ជាងពេលណាៗទាំងអស់សម្រាប់អនាគតរបស់ប្រទេស។
លោកបានផ្តល់ការកត់ចំណាំបន្ថែមថា ទោះបីប្រទេសកម្ពុជាមិនបានវិលត្រឡប់ទៅសង្គ្រាមក្តី ប៉ុន្តែគិតចាប់តាំងពីមានការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងនោះមក ការព្យាយាមបង្កើតដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពហុបក្សនោះ ទទួលបរាជ័យទាំងស្រុង។
លោកលើកឡើងថា៖ «កម្ពុជាថ្ងៃនេះគឺជារដ្ឋឯកបក្ស ដែលមានភាពឈ្លាសវៃក្នុងការសម្រេចបានការទទួលស្គាល់របស់អន្តរជាតិ មិនដូចរបបខ្មែរក្រហម ដែលមានលោកហ៊ុន សែន ជាមេបញ្ជាការមួយរូប»។
លោកបន្ថែមថា ប៉ុន្តែកម្ពុជាក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺនៅងាកទៅរកអំពើហិង្សាបើចាំបាច់ ហើយប្រជាធិបតេយ្យក៏មិនមានច្រើនជាងក្រោមការដឹកនាំរបស់ប៉ុល ពត ដែរ។
ទាក់ទិនការចុះបញ្ជីឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតរបស់គណបក្សភ្លើងទៀន លោក សម រង្ស៊ី លើកឡើងថា គណបក្សភ្លើងទៀន ដែលមានលោកជាស្ថាបនិក ត្រូវបានរារាំងជាផ្លូវការមិនចូលរួមការបោះឆ្នោតជាតិដែលគ្រោងធ្វើ នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែកក្កដា ដោយសារតែគណបក្សមិនអាចបញ្ជាក់បានលិខិតចម្លងផ្លូវការនៃឯកសារដើមសម្រាប់ការចុះបញ្ជីគណបក្ស កាលពីឆ្នាំ ១៩៩៨។ លោកអះអាងថា ឯកសារនេះត្រូវបានរឹបអូសដោយរដ្ឋាភិបាលនៅពេលកម្លាំងរដ្ឋាភិបាលចូលលុកលុយទីស្នាក់ការកណ្តាលអតីតគណបក្សប្រឆាំង គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កាលពីឆ្នាំ ២០១៧។
ចំពោះគោលនយោបាយក្រៅប្រទេសរបស់កម្ពុជា លោក សម រង្ស៊ី ថា ចំណងទាក់ទងរវាងកម្ពុជា និងចិនកាន់តែមានលក្ខណៈជ្រាលជ្រៅ និងស្មុគស្មាញ ហើយអាចបង្កផលវិបាកជាច្រើនផងដែរ។
រូបឯកសារ៖ រូបភាពទិដ្ឋភាពទូទៅនៅសន្និសីទស្តីពីសន្តិភាពនៅកម្ពុជាដែលប្រព្រឹត្តធ្វើនៅទីក្រុងប៉ារីសប្រទេសបារាំងកាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១។
ទោះជាមានការបកស្រាយបែបនេះក្តី អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន យល់ឃើញថា អវត្តមានរបស់គណបក្សភ្លើងទៀន នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិខែកក្កដា មិនជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងសេចក្តីត្រូវការឱ្យពិនិត្យខ្លឹមសារកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសឡើងវិញនោះទេ ព្រោះអ្វីដែលកំពុងកើតឡើងមិនមែនជាវិបត្តិ ដែលបង្កឱ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខជាតិនោះឡើយ។
លោកប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថា៖ «អវត្តមានរបស់គណបក្សភ្លើងទៀនមិនមែនជាវិបត្តិនយោបាយរបស់កម្ពុជា ឬសន្តិសុខរបស់កម្ពុជាទេ គឺជាលទ្ធផលនៃការមិនឆ្លើយតបពីនីត្យានុកូលភាពតម្រូវការរបស់ គ.ជ.ប ក៏ដូចជាសេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋធម្មនុញ្ញដែរ»។
អ្នកនាំពាក្យរូបនេះបន្ថែមថា កម្ពុជាគឺជាប្រទេសស្ថិតនៅក្នុងរបបប្រជាធិបតេយ្យ ហើយក៏មិនមានជំហរទន់ទោរទៅរកប្រទេសណាមួយដែរ មិនថា ប្រទេសចិន ឬក៏ប្រទេសវៀតណាមនោះឡើយ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អះអាងទៀតថា អ្វីដែលលោក សម រង្ស៊ី បានលើកឡើងខាងលើនោះ គឺប្រាសចាកពីការណ៍ពិត ហើយមិនអាចទទួលយកបានទេ។
អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា កញ្ញា Stephanie Arzate ប្រាប់វីអូអេតាមសារអេឡិចត្រូនិចអ៊ីមែលថា ក្នុងនាមជាប្រទេសហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស សហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែរក្សាជំហររបស់ខ្លួន ក្នុងការគោរពលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។
កញ្ញាបានសរសេរជាភាសាអង់គ្លេសដែលត្រូវប្រែសម្រួលជាភាសាខ្មែរថា៖ «ក្នុងនាមជាប្រទេសហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស សហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែបន្តឈរជាមួយប្រជាជនកម្ពុជា ដើម្បីបញ្ជាក់ឡើងវិញនូវគោលការណ៍របស់ខ្លួន រួមទាំងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស និងសិទ្ធិមនុស្ស»។
វីអូអេព្យាយាមទាក់ទងទៅស្ថានទូតចិនប្រចាំកម្ពុជាតាមសារអេឡិចត្រូនិចអ៊ីមែល សុំការបកស្រាយអំពីទំនាក់ទំនងនយោបាយកម្ពុជា-ចិន ប៉ុន្តែមិនទាន់មានការឆ្លើយតបទេ គិតត្រឹមរសៀលថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ កាលពីថ្ងៃទី ១២ ខែឧសភា ព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋអាមេរិកបានអនុម័តជាឯកច្ឆន្ទនូវសេចក្តីសម្រេចចិត្តក្នុងការរំឭកកិច្ចព្រមព្រៀងជាប្រវត្តិសាស្ត្រនោះ ដែលបានបញ្ចប់សង្គ្រាមរយៈពេលរាប់ទសវត្សរ៍ និងក្នុងការធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតនៅលើផ្លូវនៃសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងវិបុលភាព។
កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងបារីស ដែលបានរួមចំណែកធ្វើឱ្យខ្មែរបួនភាគីឈប់បាញ់គ្នា នាំឲ្យមានសន្តិភាព ធានាបូរណភាពដែនដី អធិបតេយ្យភាពជាតិ ការអភិវឌ្ឍជាដើមផងនោះ គឺជាស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ សម្តេចឪព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ដែលជាអ្នកផ្តួចផ្តើម។
សកម្មជនកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសលោក ស៊ុន ស្រ៊ន ប្រាប់វីអូអេថា ប្រទេសកម្ពុជាបានដើរឆ្ងាយចេញពីស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ដែលបាននាំឱ្យប្រទេសជាហត្ថលេខីក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិនេះ ដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុបមានការព្រួយបារម្ភនឹងដំណើរការផ្សះផ្សាខាងនយោបាយនៅកម្ពុជា។
លោកថ្លែងថា៖ «នេះជាដំណាក់កាលមួយដែលកិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីសនេះដើរតួនាទីសំខាន់ទាំងការផ្សះផ្សាផ្ទៃក្នុងជាតិខ្មែរ ហើយនឹងការមិនឱ្យមានការលូកដៃផ្ទៃក្នុងពីបរទេសជាដើម។ អ៊ីចឹងកិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីសគឺត្រូវតែយកមកប្រើប្រាស់ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិខ្មែរបច្ចុប្បន្ននេះ ទើបទាន់ពេលវេលា មិនអាចបណ្តោយឱ្យបានទៀតទេ»។
សកម្មជនកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសនេះបន្ថែមថា ការពិនិត្យកិច្ចព្រមព្រៀងនេះឡើងវិញអាចធ្វើទៅបានតាមរយៈវិធីសាស្ត្រផ្សេងៗ ដូចជាការកោះហៅភាគីជម្លោះ ដោយមានការចូលរួមពីម្ចាស់ហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ឬក៏ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដាក់សំណើទៅប្រទេសហេត្ថលេខីដែលមានស្ថានបេសកកម្មការទូតប្រចាំនៅកម្ពុជា៕