ការចាប់ខ្លួនតាមតែអំពើចិត្ត ឬការឃុំខ្លួនដោយបំពានចំពោះអ្នកទោសនយោបាយ បានបន្តកើតឡើងនៅប្រទេសកម្ពុជា ទីដែលមានបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរជាច្រើនកំពុងកើតមាននៅក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការ។ នេះជាការវាយតម្លៃនៅក្នុងរបាយការណ៍សិទ្ធិមនុស្សប្រចាំឆ្នាំ២០២៣នៃក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកដែលត្រូវបានចេញផ្សាយជាសាធារណៈនាពេលថ្មីៗនេះ។
របាយការណ៍បានបង្ហាញថា គិតត្រឹមខែតុលាការឆ្នាំ២០២៣ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុកមួយបានកត់ត្រាការចាប់ខ្លួនតាមតែអំពើចិត្តចំនួន៤០ករណីទៅសកម្មជននយោបាយ២៨នាក់ ក្នុងនោះមាន១១នាក់ត្រូវបានដកហូតដីធ្លី ហើយម្នាក់ជាសមាជិកសហជីព។ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុកមួយផ្សេងទៀត បានកត់ត្រាទុកការចាប់ខ្លួនខុសច្បាប់ពីរករណី និងការឃុំខ្លួនដោយខុសច្បាប់៥ករណី។
បើតាមរបាយការណ៍ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលធ្វើការក្នុងវិស័យសិទ្ធិមនុស្ស បានប៉ាន់ស្មានថា ចំនួននៃការចាប់ខ្លួន និងការឃុំខ្លួនតាមតែអំពើចិត្ត មានចំនួនច្រើនជាងនេះ ប៉ុន្តែដោយសារមានការភ័យខ្លាចចំពោះការសងសឹក ជនរងគ្រោះ និងគ្រួសាររបស់ពួកគេមិនរាយការណ៍អំពីឧប្បត្តិហេតុនោះ។
របាយការណ៍ឱ្យដឹងទៀតថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបន្តចោទប្រកាន់បុគ្គលតាមអំពើចិត្តក្រោមបទចោទ«ញុះញង់» ដោយប្រើច្បាប់ដើម្បីកាត់ទោសបទឧក្រិដ្ឋប្រឆាំងនឹងមេដឹកនាំគណបក្សនយោបាយប្រឆាំងនយោបាយ និងអ្នកគាំទ្រ សកម្មជនសង្គម និងបរិស្ថាន និងអ្នកដែលបញ្ចេញមតិដែលចាត់ទុកថាជាការជំទាស់ផ្នែកនយោបាយ។ របាយការណ៍ក៏បានរកឃើញ ភាពមិនប្រសើរឡើងផ្សេងទៀតដូចជា ភាពចង្អៀតណែនក្នុងពន្ធនាគារ និងគំរាមកំហែងដល់អាយុជីវិតការគាបសង្កត់ឆ្លងដែនប្រឆាំងនឹងបុគ្គលនៅក្នុងប្រទេសមួយផ្សេងទៀត ហើយនិង ការជ្រៀតជ្រែកដោយបំពាន ឬខុសច្បាប់ជាមួយឯកជនភាព ការដាក់ទោស ឬគាបសង្កត់សមាជិកគ្រួសារចំពោះបទល្មើសដែលត្រូវបានសង្ស័យថាប្រព្រឹត្តដោយសាច់ញាតិ។
នៅត្រង់បញ្ហាប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន និងសេរីភាពសារព័ត៌មាន របាយការណ៍ឱ្យដឹងពី ការរឹតត្បិតយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរលើសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ និងសេរីភាពសារព័ត៌មាន រួមទាំងការគំរាមកំហែងនៃអំពើហិង្សាលើអ្នកសារព័ត៌មាន ការចាប់ខ្លួនអ្នកសារព័ត៌មានដោយអយុត្តិធម៌ ការចាប់ពិរុទ្ធ និងការអនុវត្តច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌដើម្បីកំណត់ការបញ្ចេញមតិ ការរឹតបន្តឹងធ្ងន់ធ្ងរលើសេរីភាពអ៊ីនធឺណិត ការជ្រៀតជ្រែកយ៉ាងសំខាន់ចំពោះសេរីភាពនៃការជួបប្រជុំដោយសន្តិវិធី និងសេរីភាពនៃសមាគម។
ជាងនេះទៀត ក៏មានការរឹតត្បិតលើសេរីភាពនៃការធ្វើដំណើរ និងការស្នាក់នៅ និងសិទ្ធិចាកចេញពីប្រទេស មិនអាចធ្វើទៅរួចរបស់ពលរដ្ឋក្នុងការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋាភិបាលដោយសន្តិវិធីតាមរយៈការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌។ ការរឹតបន្តឹងធ្ងន់ធ្ងរ និងមិនសមហេតុផលលើការចូលរួមនយោបាយ អំពើពុករលួយធ្ងន់ធ្ងររបស់រដ្ឋាភិបាល ការរឹតត្បិតធ្ងន់ធ្ងររបស់រដ្ឋាភិបាលលើការយាយីដល់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិក៏ត្រូវបានរកឃើញថាបានកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
និយាយដោយសង្ខេប របាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំ២០២៣ ស្តីពីការអនុវត្តសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជារបស់ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកបានវាយតម្លៃថា មិនមានការផ្លាស់ប្តូរជាវិជ្ជមានគួរឱ្យកត់សម្គាល់ណាមួយឡើយ នៅក្នុងស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំ២០២៣។
ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកលើកឡើងក្នុងរបាយការណ៍ថា៖ «រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនបានចាត់វិធានការ ឬចំណាត់ការគួរឱ្យទុកចិត្តក្នុងការកំណត់អត្តសញ្ញាណ និងដាក់ពិន័យមន្ត្រីដែលអាចប្រព្រឹត្តការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សឡើយ»។
នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត ប្រាប់វីអូអេថា របាយការណ៍សិទ្ធិមនុស្សរបស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកនេះ បានបង្ហាញពីការមិនប្រែប្រួលច្រើនក្នុងការអនុវត្តសិទ្ធិមនុស្ស បើធៀបទៅនឹងរបាយការណ៍មុនៗ របស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិក។
លោក អំ សំអាត នាយករងទទួលបន្ទុកកម្មវិធីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់វីអូអេកាលពីថ្ងៃទី៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។ (ស៊ុន ណារិន/វីអូអេ)
លោកបន្ថែមថា ក្រសួងការបទេសអាមេរិកតែងតែសម្តែងការព្រួយបារម្ភរបស់ខ្លួនចំពោះការរឹតត្បិតសេរីភាពបញ្ចេញមតិទាំងនៅទីសាធារណៈ និងនៅក្នុងបណ្តាញអ៊ីនធឺណិត ហើយលម្ហសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលក៏រងការរឹតត្បិត។
ពាក់ព័ន្ធនឹងការឃាត់ខ្លួនអ្នកនយោបាយ និងសកម្មជនសង្គមតាមតែអំពើចិត្តដែលត្រូវបានកត់ចំណាំដោយក្រសួងការបរទេសអាមេរិកនោះ លោក អំ សំអាត លើកឡើងថា ជារឿយៗ មានការបកស្រាយផ្ទុយគ្នារវាងសហគមន៍អន្តរជាតិ ក៏ដូចជាភាគីសកម្មជនដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងភាគីរដ្ឋាភិបាល។
បើតាមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ រដ្ឋាភិបាលតែងតែច្រានចោលការបកស្រាយរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ ឬសកម្មជនទាំងនោះ ដោយថារាល់ការចាប់ខ្លួនសកម្មជន ឬអ្នកនយោបាយគឺធ្វើឡើងតាមច្បាប់ប៉ុណ្ណោះ។
លោកថ្លែងថា៖ «របាយការណ៍របស់សហគមន៍អន្តរជាតិគឺគេលើកឡើងថាការចាប់ខ្លួនហ្នឹង វាបំពានទៅលើសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋដោយគ្រាន់តែការអនុវត្តនៃសិទ្ធិ និងសេរីភាពរបស់ខ្លួនដោយធានាដោយបទដ្ឋានអន្តរជាតិដែលកម្ពុជាបានទទួលស្គាល់ ក៏ដូចជាចែងនៅរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ អ៊ីចឹង គេចាត់ទុកថាការចាប់ខ្លួនទាំងអស់ហ្នឹងជាការរំលោភបំពានទៅលើសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ ប៉ុន្តែកម្ពុជាបានបកស្រាយថាការចាប់ខ្លួនទាំងអស់ហ្នឹងគឺអនុវត្តតាមច្បាប់កម្ពុជា ចំណុចនេះជាចំណុចចម្រូងចម្រាសដែល»។
លោកប៉ា ប៉ុណ្ណារ៉ាដា អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាដែលជាស្ថាប័នរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ប្រាប់វីអូអេតាមប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនងតេឡេក្រាមថា ការអនុវត្តសិទ្ធិជាមូលដ្ឋាននៅកម្ពុជាត្រូវបានអនុវត្តពេញលេញ ទូលំទូលាយ និងធានាដោយច្បាប់ ពោលគឺគ្មានការបំពានលើបុគ្គលណាម្នាក់ឡើយ។
លោកថ្លែងថា៖«ក្នុងនាមជាប្រទេសនីតិរដ្ឋយើងត្រូវអនុវត្តនូវអ្វីដែលមានចែងក្នុងច្បាប់ជាធរមាន។ គណៈកម្មារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាបានធ្វើការអប់រំប្រើប្រាស់យន្តការក្នុងការចុះផ្សព្វផ្សាយអប់រំបង្រៀនដល់ប្រជាពលរដ្ឋក៏ដូចជាអាជ្ញាធរអំពីសិទ្ធិក៏ដូចជាសេរីភាពដើម្បីលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងរបស់ប្រព័ន្ធ»។
ជុំវិញការគាបសង្កត់លើអ្នកនយោបាយជំទាស់ ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកបានកត់ត្រាករណី លោក គង់ គាំ ទីប្រឹក្សានាំមុខនៃអតីតគណបក្សភ្លើងទៀន ដែលត្រូវបានបង្ខំឱ្យប្រគល់ផ្ទះទៅរដ្ឋាភិបាល ដែលផ្ទះរបស់គាត់មានអាយុកាលរហូតទៅ៤០ឆ្នាំ ទោះបីជាលោកត្រូវគេរាយការណ៍មានប្លង់កម្មសិទ្ធិកាន់កាប់ដីនោះក៏ដោយ។
រូបថតផ្គុំបង្ហាញលោក គង់ គាំ (ឆ្វេង) អ្នកនយោបាយជើងចាស់ខ្មែរមួយរូបនិងទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សភ្លើងទៀន និងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន (ស្តាំ)។
លោក គង់ គាំ ត្រូវបានគេគំរាមកំហែងជាមួយនឹង «ការដាក់ទណ្ឌកម្ម» បន្ថែមទៀតប្រសិនបើគាត់មិនចាកចេញពីផ្ទះរបស់គាត់ដែលនាំឱ្យគាត់ផ្ទេរដីដែលមានតម្លៃប្រមាណស្មាន 20 លានដុល្លារទៅឱ្យរដ្ឋាភិបាល បន្ទាប់មកសកម្មភាពផ្លូវច្បាប់ទាំងអស់ត្រូវបានទម្លាក់។ នេះបើតាមរបាយការណ៍របស់ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក។
លោក គង់ គាំ អតីតសមាជិកព្រឹទ្ធសភាមកពីគណបក្សសម រង្ស៊ី ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃអង្គារនេះថា លោកមិនមានអ្វីបកស្រាយទៀតទេ ជុំវិញករណីផ្ទះរបស់លោក ដោយលោកចាត់ទុកថា រឿងនេះបានស្ងប់ស្ងាត់ហើយ។
លោកថ្លែងថា៖«ខ្ញុំចាត់ទុកថា ផ្ទះហ្នឹងជាសម្បត្តិក្រសួងការបរទេស ដូច្នេះខ្ញុំសម្រេចប្រគល់សងទៅក្រសួងការបរទេសរុញទៅរដ្ឋវិញហើយបាទ! ដោយស្ម័គ្រចិត្តបាទ»។
ក្រៅពីកត់ត្រាទុកការរឹតត្បិតសិទ្ធិនយោបាយ និងសេរីភាពលើពលរដ្ឋកម្ពុជា របាយការណ៍ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកបញ្ជាក់ផងដែរថា ជាងបីឆ្នាំបន្ទាប់ពីការចាប់ពង្រត់របស់សកម្មជនថៃដ៏ល្បីឈ្មោះ Wanchalearm Satsaksit នៅកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ២០២០ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនបានផ្តល់ព័ត៌មានថ្មីៗអំពីការស៊ើបអង្កេតរបស់ខ្លួននោះទេ បើទោះបីជាមានការអំពាវនាវឥតឈប់ឈរពីក្រុមគ្រួសាររបស់សកម្មជនរូបនោះ និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សក្នុងតំបន់ក៏ដោយ៕