មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់នៃក្រសួងពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា នៅថ្ងៃអង្គារនេះបានថ្លែងការពារថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិននឹងផ្តល់ប្រយោជន៍ច្រើនដល់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយកម្ពុជាមិនខាតបង់ទៅប្រទេសចិននោះទេ ខណៈជញ្ជីងពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសទាំងពីរខុសគ្នាដែលការនាំចូលរបស់ចិនមកកម្ពុជាមានទឹកប្រាក់៧ដងច្រើនជាងការនាំចេញរបស់កម្ពុជាទៅប្រទេសចិន។
កាលពីឆ្នាំ២០១៩កម្ពុជានាំចេញទៅចិនប្រមាណ១ពាន់លានដុល្លារ ហើយចិននាំចូលមកកម្ពុជាវិញប្រមាណ៧ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ហើយប្រទេសទាំងពីរគ្រោងបង្កើនទំហំពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីដល់កម្រិត១០ពាន់លានដុល្លារ ត្រឹមឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខ។
កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីទ្វេភាគីកម្ពុជា-ចិនទើបនឹងត្រូវបានបិទបញ្ចប់សព្វគ្រប់នូវដំណាក់ការចរចាតាក់តែងដែលចំណាយពេល៦ខែ ហើយប្រទេសទាំងពីរគ្រោងនឹងចុះហត្ថលេខាជាផ្លូវការ នាខែសីហាខាងមុខនេះ។ នេះបើតាមមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
នៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយនៅព្រឹកថ្ងៃអង្គារនេះ នៅទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី លោកសុខ សុភ័ក្រ្ត រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម ថ្លែងថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះ ជាឱកាសកម្រមួយ ហើយនិងមានប្រយោជន៍ខ្លាំង ដែលនឹងធ្វើឲ្យការវិនិយោគកើនឡើង ហើយប្រជាជនកម្ពុជានឹងមានការងារធ្វើ។ លោកបញ្ជាក់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះមានប្រយោជន៍ដល់កម្ពុជាបន្ថែមអ្វីដែលចិនបានផ្តល់ដល់អាស៊ានក្នុងក្របខណ្ឌកិច្ចព្រមព្រៀងអាស៊ានចិនដែលមានស្រាប់។
«យើងអត់ទៅសុំអ្វីដែលចិនបានឲ្យទៅក្នុងក្របខណ្ឌអាស៊ានចិនហ្នឹងរួចទៅហើយទេ ព្រោះអាហ្នឹងរបស់យើងបានទៅហើយ។ អ៊ីចឹងយើងត្រូវចរចាបន្ថែមពីលើមុខទំនិញដែលយើងអាចនាំចេញបាន»។
លោក សុខ សុភ័ក្ត្រ បានថ្លែងបន្ថែមថា៖ «ព្រោះអានេះជាឱកាសកម្រមានណាស់។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះជាកិច្ចព្រមព្រៀងប្រវត្តិសាស្រ្តទីមួយ ដែលកម្ពុជាបានធ្វើទ្វេភាគី មិនមែនជាកិច្ចព្រមព្រៀងធម្មតាទេ គេហៅថាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីទ្វេភាគីហើយដែលមានលក្ខណៈគ្រប់ជ្រុងជ្រោយហើយបានផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់កម្ពុជាច្រើនណាស់»។
រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងពាណិជ្ជកម្មរូបនេះបានថ្លែងបន្តថា៖ «ផ្អែកទៅលើហ្នឹង យើងមើលទៅប្រទេសចិន ដែលជាប្រទេស[មានទំហំប្រជាជន]ធំបំផុត ក្នុងពិភពលោកទាំងមូល ទោះបីជាមាននយោបាយ និន្នាការនយោបាយខុសគ្នាពីចិនក៏ដោយ តែតែងតែធ្វើសហប្រតិបត្តិការ ហើយនិងលួងលោមដើម្បីឱ្យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនព្រមចរចាបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី»។
បើតាមការបង្ហាញជាបឋមរបស់លោកសុខ សុភ័ក្ត្រ កាលពីព្រឹកថ្ងៃអង្គារ នៅចំពោះមុខអ្នកសារព័ត៌មានរាប់សិបនាក់ កម្ពុជាអាចនាំចេញផលិតផលប្រមាណ៣៤០មុខទំនិញលើសពីផលិតផលចិននិងអាស៊ានធ្លាប់ឯកភាពគ្នា។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ហើយយើងផ្តល់ទៅចិន តែចំនួន៩០ភាគរយនៃមុខទំនិញដែលយើងផ្តល់ទៅចិន។តែចិនបានឲ្យមកយើងវិញ ប្រហែលជា៩៨ភាគរយ ដែលខ្ញុំនិយាយថាលើស៣០០ជាងមុខ។ ហ្នឹង ជាចំណុចសំខាន់គន្លឹះមែនទែន»។
ការចរចាបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិន ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគីដំបូងរបស់កម្ពុជាជាមួយរដ្ឋបរទេសនេះបានចំណាយពេល៦ខែពីខែមករាមកបិទបញ្ចប់នៅខែកក្កដាឆ្នាំ២០២០នេះ។
ទំនិញដែលចុះពន្ធទៅដល់សូន្យនៅពេលកិច្ចព្រមព្រៀងចុះហត្ថលេខា មានដូចជាម្រេច ម្ទេសក្រៀម ផ្លែឈើ បន្លែ ត្រីសាច់ ស្លឹកខ្ទឹម គុជខ្យង សត្វរស់ ផលិតផលធ្វើពីត្រីសាច់ រុក្ខជាតិ ជាគ្រាប់ធញ្ញជាតិ កែច្នៃ គ្រឿងកំប៉ុងជាដើម។ លោកបញ្ជាក់ថា កម្ពុជាអាចផលិតរបស់ទាំងនេះបាន តាមរយៈសិប្បកម្មកែច្នៃនិងសហគ្រាសធុនតូចនិងមធ្យម។
ប្រទេសទាំងពីរត្រូវការរយៈពេលមួយដើម្បីកាត់បន្ថយពន្ធគយដល់សូន្យ ក្នុងរយៈពេលពី៥ទៅ២០ឆ្នាំ។នេះបើតាមលោកសុខ សុភ័ក្រ្ត ដែលបានបន្ថែមថាចិនបានកំណត់កូតានៃការនាំចេញអង្ករ គឺថា ប្រសិនបើកម្ពុជានាំចេញអង្ករលើសពី៤០ម៉ឺនតោន នោះនឹងជាប់ពន្ធមួយចំនួន។ចំណែកការនាំចេញកៅស៊ូ ក៏ដូចគ្នាដែរបើលើសពីកូតាកំណត់នឹងជាប់ពន្ធ។
លោកបន្តថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះមិនប៉ះពាល់សហគ្រាសធុនតូចនិងមធ្យម(SME)នោះទេ ហើយពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះក៏មិនប៉ះពាល់ចំណូលពន្ធរបស់កម្ពុជាដែរ។
លោកសុខ សុភ័ក្រ្តបានថ្លែងបន្តថាបន្ទាប់ពីចុះហត្ថលេខារដ្ឋាភិបាលនឹងបញ្ជូនកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះទៅរដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភាដើម្បីពិនិត្យនិងសម្រេចហើយនឹងមានការប្រកាសឲ្យប្រើប្រាស់ជាច្បាប់ផ្ដល់សច្ចាប័នលើកិច្ចព្រមព្រៀងនេះត្រឹមខែមករាឆ្នាំ២០២១។
កិច្ចព្រមព្រៀងនេះធ្វើឡើងស្របពេលដែលកម្ពុជាប្រឈមនឹងការដកដោយផ្នែកនៃឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA ក្នុងការនាំទំនិញទៅកាន់សហភាពអឺរ៉ុប នៅថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ ខាងមុខ ដែលមានការប៉ាន់ប្រមាណថា នឹងនាំឲ្យកម្ពុជាខាតបង់ទឹកប្រាក់ជាង១ពាន់លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ ហើយកម្មកររាប់ម៉ឺននាក់ប្រឈមនឹងការបាត់បង់ការងារ។
ការឈានទៅដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBAនេះ ធ្វើឡើងដោយសារសហភាពអឺរ៉ុបរកឃើញការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាប្រព័ន្ធ និងការធ្លាក់ចុះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
ទាក់ទងនឹងការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនិងការចាប់ផ្តើមចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិននេះលោក សុខ សុភ័ក្រ្ត ថ្លែងថា៖ «ឥឡូវសួរថា ស្របពេលគ្នាហ្នឹង មហាមិត្តចិនជួយយើងដើម្បីស្រង់EBAឬក៏អត់ អានេះទុកកាត់សេចក្តីខ្លួនឯងទៅ!»
ការនាំចេញសំខាន់របស់កម្ពុជា ទៅទីផ្សារអឺរ៉ុបគឺផលិតផលវាយនភ័ណ្ឌពីវិស័យកាត់ដេរ។ មន្ត្រីនានាមិនបានបញ្ជាក់ទេ ថា ប្រទេសចិនដែលជាប្រទេសផលិតសម្លៀកបំពាក់ដែរនោះនឹងជួយកុម្ម៉ង់ទិញប៉ះប៉ូវទំហំដែលធ្លាក់ចុះពីទីផ្សារអឺរ៉ុបឬយ៉ាងណានោះទេ។
លោកបណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ អ្នកជំនាញខាងកសិកម្មនិងជាប្រធានគណៈកម្មាធិការនាយកនៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន មានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជាត្រូវមើលសក្តានុពលនៃផលិតផលអ្វីដែលនាំចេញទៅប្រទេសចិនបាននៅពេលនេះ ហើយផលិតផលទាំងនោះមានច្រើន ដូចជាអង្ករ ស្វាយចន្ទី និងដំឡូងមីជាដើម។
ប៉ុន្តែអ្នកនយោបាយដែលមានជំនាញខាងសេដ្ឋកិច្ចកសិកម្មរូបនេះ បានចោទសួរថា តើប្រទេសចិនអនុញ្ញាតឲ្យនាំចេញដោយសេរី មិនយកពន្ធគយ ឬកំណត់ជាកូតាសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។
«ឥឡូវខ្ញុំសួរសំណួរសំខាន់មួយថាតើចិនហ៊ានបើកឲ្យខ្មែរនាំចេញអង្ករដោយសេរីអត់ទៅចិន?ក្នុងពាណិជ្ជកម្មសេរីមានចែងអំពីអាហ្នឹងអត់?ឬក៏នៅកំណត់កូតាដដែល? តើខ្មែរអាចនាំស្វាយចន្ទីទៅចិនដោយសេរីបានអត់? ខ្មែរអាចនាំម្រេចជាសេរីទៅចិនបានអត់? របស់ណាដែលខ្មែរមាន ដែលខ្មែរសំបូរ ហើយចិនអត់។ ការចរចាពាណិជ្ជកម្មសេរី វាមិនមែនជាឱសថទិព្វអី ដែលដោះស្រាយបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចខ្មែរទេ។វាអាចជាថ្នាំពុលដែរ។វាអាចជាឱសថផង ជាថ្នាំពុលផង។តែសំខាន់លើយើងទេ ថា យើងខ្លួនយើងមានស្អី ដែលយើងគិតថាទាមទារឲ្យយើងនាំចូលស្រុកគេដោយសេរី។ អាហ្នឹងមាននៅឬគ្រាន់តែជាផែនការទេ?»
បើតាមលោក យ៉ង សាំងកុមារ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋដែលធ្វើកសិកម្មតូចតាច អាចទទួលបានប្រយោជន៍ពីកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីថ្មោងនេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវណែនាំបណ្តុះបណ្តាល និងចង់បណ្តាញពួកគេ ដើម្បីធានាថា ផលិតផលរបស់ពួកគេតិចតួចត្រូវបានប្រមូល ហើយយកទៅលក់ទៅក្រៅប្រទេសបាន តាមស្តង់ដារដែលត្រូវការ។
លោកបណ្ឌិត Jayant Menon អ្នកស្រាវជ្រាវនៅវិទ្យាស្ថានសិក្សាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ Yusof Ishak បានលើកឡើងថា បរិស្ថានបើកចំហនៃសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ដែលមានរនាំងពន្ធគយទាប បានបើកសេរីសម្រាប់ទំនិញចិនរួចមកហើយ ម៉្លោះហើយកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីកម្ពុជាចិននេះនឹងបើកទ្វារកាន់តែធំសម្រាប់ទំនិញកម្ពុជាអាចចូលទៅកាន់ទីផ្សារចិន។ លោកថ្លែងថា៖ «វាក៏អាចជួយពង្រឹងពូនជ្រុំទំនាក់ទំនងការទូតនិងនយោបាយទ្វេភាគីផងដែរ»។
សេដ្ឋវិទូរូបនេះបានបន្ថែមប្រាប់VOAតាមសារអេឡិចត្រូនិកថា៖
«យ៉ាងណាក្ដី ខ្លឹមសារលម្អិតនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីណាក៏ដោយ គួរតែត្រូវបានសិក្សាដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ព្រោះវាក៏អាចបម្រើមុខងារណាមួយដែលមិនមានទាក់ទងនឹងសេដ្ឋកិច្ច។ កម្ពុជាគួរសម្លឹងបន្តធ្វើពិពិធកម្ម(បង្កើនចំនួនជម្រើស)នូវលំហូរពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគរបស់ខ្លួន ដើម្បីធានាថា សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសមិនពឹងពាក់ជ្រុលលើដៃគូពាណិជ្ជកម្មតែមួយឬតែមួយចំនួនតូចនោះទេ»៕