អ្នកធ្វើការលើផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សលើកឡើងថា អ្នករាយការណ៍ពិសេសថ្មីរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិដែលនឹងជំនួសលោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) នឹងប្រឈមការលំបាកកាន់តែខ្លាំងក្នុងការបំពេញការងារ ខណៈមិនមានភាពល្អប្រសើរនៃស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
លោកសាស្ត្រាចារ្យ Vitit Muntarbhorn ដែលជាជនជាតិថៃ ត្រូវបានស្នើដោយក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ ឲ្យកាន់តំណែងជាអ្នករាយការណ៍ពិសេសស្តីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ជំនួសលោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ដែលទទួលតំណែងនេះ តាំងពីឆ្នាំ ២០១៥ មក។ ការប្រកាសសុពលភាពសម្រាប់អ្នករាយការណ៍ពិសេសថ្មីនេះ នឹងត្រូវធ្វើឡើងក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២១។
លោកស្រី ចក់ សុភាព នាយិកាមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR) មានប្រសាសន៍ថា អ្នករាយការណ៍ពិសេសថ្មីនេះ ត្រូវបានគេស្គាល់ក្នុងវិស័យការងារសិទ្ធិមនុស្សនិងនីតិរដ្ឋ ហើយលោកបានប្រឡូកក្នុងការអប់រំនិងតស៊ូមតិជាច្រើនផងដែរ។ លោកស្រីបន្តថា លោក Vitit Muntarbhorn ធ្លាប់បានទទួលជ័យលាភីផ្នែកការអប់រំពីអង្គការយូណេស្កូ (UNESCO) ក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ ផងដែរ។
លោកស្រី ចក់ សុភាព បន្តថា ដោយសារអ្នករាយការណ៍ពិសេសជាជនជាតិថៃ ដូច្នេះលោកយល់ដឹងអំពីបញ្ហាក្នុងតំបន់ច្រើន ដែលលោកស្រីថា លោកអាចបំពេញការងារនេះមានប្រសិទ្ធភាពច្រើន។
លោកស្រីប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃសុក្រនេះថា៖ «លោកយល់ពីបរិបទ ហើយលោកអាចដឹងនូវវិធីសាស្រ្តផ្សេងៗ»។
ទាក់ទងនឹងភាពចម្រូងចម្រាសនៃការចេញរបាយការណ៍ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោកស្រី ចក់ សុភាព មានប្រសាសន៍ថា ការប៉ះទង្គិចពាក្យសម្តីជាច្រើននិងការមិនចង់សហការ តែងតែមានសម្រាប់អ្នករាយការណ៍ពិសេសមុនៗ។ ប៉ុន្តែលោកស្រីជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលពិចារណារបាយការណ៍របស់តំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិទាំងនោះ។
លោកស្រីបន្ថែមថា៖ «ចំណោទគឺនៅលើរដ្ឋាភិបាល សាមីរដ្ឋាភិបាលទេ ថាតើលោកនឹងទទួលយកនូវអនុសាសន៍ទាំងឡាយរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេស តួយ៉ាងដូចជាអ្នករាយការណ៍ពិសេសថ្មីដែលនឹងចូលមកកាន់តំណែងនេះ ឬមួយអ្នករាយការណ៍ផ្សេងៗទៀត»។
កន្លងទៅ ស្ថានបេសកកម្មអចិន្រ្តៃយ៍របស់កម្ពុជាប្រចាំអង្គការសហប្រជាជាតិនៅទីក្រុងហ្សឺណែវ ប្រទេសស្វីស តែងតែប្រតិកម្មនឹងអ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិលោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ដោយជំរុញឲ្យលោកស្រីគោរពឲ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួននូវក្រមសីលធម៌។ ប្រតិកម្មនេះកើតឡើង ខណៈលោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បង្ហាញកង្វល់ចំពោះការចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថាន និងសិទ្ធិមនុស្សកាលពីឆ្នាំមុន។
រូបឯកសារ៖ អ្នកស្រី ព្រំ ចាន់ថា ភរិយាលោក កាក់ កុម្ភារ អតីតសមាជិកក្រុមប្រឹក្សារាជធានីភ្នំពេញ និយាយជាមួយអ្នកសារព័ត៌មាននៅខាងក្រៅសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែមករា ឆ្នាំ២០២១។ (ទុំ ម្លិះ/វីអូអេ)
រូបឯកសារ៖ អ្នកគាំទ្រលោក រ៉ុង ឈុន នាំគ្នាតវ៉ានៅមុខសាលាឧទ្ធរណ៍ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ឲ្យដោះលែងលោក ថ្ងៃទី២៦ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០។ (អូន ឆេងប៉រ/វីអូអេ)
លោក យង់ គិមអេង ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍និងសន្តិភាព មានប្រសាសន៍ថា សឹងតែគ្រប់អ្នករាយការណ៍ពិសេសលើស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស មិនសូវមានការងារស៊ីសង្វាក់ជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានោះទេ។
លោកថ្លែងថា៖ «តួនាទីរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសនៅកម្ពុជាហ្នឹង គឺមិនមែនជារឿងធម្មតា ហើយមិនងាយស្រួលទេបាទ។ ហើយស្ថានភាពនៃអ្នករាយការណ៍ពិសេសណាមួយ ក៏ប្រហាក់ប្រហែលគ្នាដែរ គឺតែងតែមិនសូវមានការស៊ីសង្វាក់គ្នាជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលដែរ»។
ប៉ុន្តែលោកថា របាយការណ៍របស់អ្នករាយការណ៍ពិសេស ត្រូវបានធ្វើឡើង «ដោយប្រយ័ត្នប្រយែងនិងយកចិត្តទុកដាក់» បើទោះមានការច្រានចោលពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏ដោយ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ការដែលមានការខ្វែងគំនិតគ្នាជាមួយរដ្ឋាភិបាល អាហ្នឹងជារឿងធម្មតា មានមកតាំងពីយូរយាមកហើយ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ យើងឃើញថារដ្ឋាភិបាលពុំធ្លាប់ទទួលស្គាល់របាយការណ៍របស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសដែរ»។
លោក អំ សំអាត នាយករងទទួលបន្ទុកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការលីកាដូ មានប្រសាសន៍ថា លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ហាក់ដូចជាមានភាពងាយស្រួលជាងអ្នករាយការណ៍ពិសេសមុនៗ ក្នុងការជួបជាមួយមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាល។ ប៉ុន្តែលោកថា ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាធ្លាក់ចុះខ្លាំងជាងគេ ក្នុងអាណត្តិរបស់លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត។
ការធ្លាក់ចុះខ្លាំងនោះ លោកសំដៅទៅលើការរំលាយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៧។ លោកបន្តថាអ្នករាយការណ៍ពិសេសថ្មីត្រូវទទួលការងារបន្តរបស់លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ដែលលោកថាជាការលំបាកមួយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំគិតថានៅក្នុងស្ថានភាពនេះ ប្រហែលជានៅតែជាការលំបាកមួយសម្រាប់អ្នកថ្មីដែរ ពីព្រោះយើងឃើញថា ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាយើងហ្នឹង មិនទាន់មានការកែលម្អណាមួយដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់នៅឡើយ»។
រូបឯកសារ៖ កងសន្ដិសុខរឹបអូសឧបករណ៍បំពងសំឡេងពីបាតុករម្នាក់ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការធ្វើបាតុកម្មមួយដើម្បីប្រារព្ធខួបទី២៩ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្ដិភាពទីក្រុងប៉ារីសនៅមុខស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក រាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២០។
រូបឯកសារ៖ កងសន្តិសុខខណ្ឌ៧មករា ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ចាប់អូសទាញអ្នកតវ៉ាចេញពីច្រកទ្វារសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០។ (ហ៊ុល រស្មី/វីអូអេ)
លោក អំ សំអាត បន្តថាបើទោះលោក Vitit Muntarbhorn ជាជនជាតិថៃ ប៉ុន្តែការងាររបស់លោក គឺតំណាងឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយរបាយការណ៍របស់លោកមានសារៈសំខាន់សម្រាប់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ។
លោកបន្ថែមថា៖ «អញ្ចឹងខ្ញុំគិតថាភាពងាយស្រួល មិនងាយស្រួលប៉ុន្មានទេ។ ក៏ប៉ុន្តែយើងនៅតែសង្ឃឹមថា លោកដែលមានបទពិសោធន៍ ចំណេះដឹងគ្រប់គ្រាន់ទាក់ទងនឹងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សហ្នឹង នឹងអាចជួយជំរុញធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានការស្តាឡើងវិញនូវសិទ្ធិមនុស្ស ក៏ដូចជាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា»។
លោក ជិន ម៉ាលីន ដែលជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌និងជាអនុប្រធានគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាប្រាប់វីអូអេថា កម្ពុជាត្រៀមខ្លួនរួចជាស្រេចក្នុងការធ្វើការជាមួយអ្នករាយការណ៍ពិសេសថ្មី ហើយចូលរួមគ្រប់យន្តការទាក់ទងនឹងសិទ្ធិមនុស្ស។ ប៉ុន្តែលោកថា អ្វីៗក៏ដោយត្រូវគោរពតាមគោលការណ៍អធិបតេយ្យ និងមិនជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុង។
លោកបន្តថា លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ធ្វើការ «បានល្អប្រសើរ» ជាងអ្នករាយការណ៍ពិសេសមុនៗ ហើយអាចធ្វើការជាមួយភាគីរដ្ឋាភិបាលបាន។ ប៉ុន្តែលោកថា របាយការណ៍របស់លោកស្រីធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលមិនសប្បាយចិត្ត។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ហើយយើងឃើញថារបាយការណ៍របស់គាត់ផ្អែកទៅលើគោលការណ៍ជាទិដ្ឋភាពរួម ជាទ្រឹស្តីច្រើន មិនសូវជាផ្អែកទៅលើស្ថានភាពជាក់ស្តែងប៉ុន្មាននោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែគាត់បានធ្វើការឆ្លុះបញ្ចាំងទាំងទិដ្ឋភាពវិជ្ជមាននិងអវិជ្ជមានរបស់កម្ពុជា រួមទាំងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលផងដែរ។ អញ្ចឹងហើយបានជាយើងសង្កេតឃើញថាចំណុចមួយចំនួនរដ្ឋាភិបាលក៏មិនសប្បាយចិត្ត ក៏មិនអាចទទួលយករបាយការណ៍របស់គាត់ ហើយចំណុចមួយចំនួនក៏យើងទទួលយកបាននិងស្វាគមន៍»។
នៅក្នុងសេចក្តីសង្ខេបមួយស្តីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សឆ្នាំ ២០២០ ដែលចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី៦ ខែកុម្ភៈ គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាលើកឡើងថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣ កម្ពុជាជាប្រទេសតែមួយគត់ក្នុងតំបន់អាស៊ាន ដែលបានស្វាគមន៍ទាំងវត្តមានរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេស ព្រមទាំងការិយាល័យឧត្តមស្នងការទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស។
គណៈកម្មាធិការដែលជាស្ថាប័នរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បញ្ជាក់ថា កម្ពុជាមិនដែលបដិសេធដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសម្តងឡើយ។ ស្ថាប័ននោះបន្តថា ការវាយតម្លៃស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា គឺជាការចោទប្រកាន់ដោយលម្អៀងនិងគ្មានមូលដ្ឋានរបស់ក្រុមនិងអង្គការស្ថាប័នមួយចំនួន និងមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិតនៅកម្ពុជានោះទេ។
លោក ជិន ម៉ាលីន មានប្រសាសន៍ថា លោកសង្ឃឹមថា អ្នករាយការណ៍ពិសេសថ្មីនឹងបន្ត «កិច្ចសហប្រតិបត្តិការល្អ» ហើយលោកសាស្ត្រាចារ្យ Vitit Muntarbhorn នឹងធ្វើរបាយការណ៍មួយដោយមាន «លក្ខណៈគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ» និងផ្អែកលើទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងនិងបរិបទរបស់កម្ពុជា៕