តំណាងក្រុមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជាយល់ថា ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ GSP មានសារៈសំខាន់សម្រាប់បង្កើតការងារនៅកម្ពុជា ហើយបានសុំឱ្យពង្រីកដល់ផ្នែកផលិតស្បែកជើងទៀត។ ប៉ុន្តែសមាជិកព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងស្នើឱ្យសើរើឡើងវិញនិងអាចឈានទៅកាត់ផ្តាច់ បើកម្ពុជាមិនគោរពតាមបទដ្ឋានសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
លោកខេន លូ អគ្គលេខាធិការនៃសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា(GMAC) បានបញ្ជាក់ប្រាប់វីអូអេថា សមាគមកំពុងតែធ្វើការជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុនច្បាប់ដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូលសភាសហរដ្ឋអាមេរិកឱ្យបញ្ចូលផលិតផលស្បែកជើងនៅក្នុងកម្មវិធីលើកលែងពន្ធGSPដែរ។
សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជាបានធ្វើកិច្ចការនេះតាំងពីឆ្នាំ២០១៧ ហើយលោកខេន លូ យល់ថា បើសិនជាសហរដ្ឋអាមេរិកផ្តល់ឋានៈអនុគ្រោះពន្ធដល់ផ្នែកនេះគឺនឹងកាន់តែធ្វើឱ្យអ្នកវិនិយោគទុនមើលឃើញពីភាពទាក់ទាញហើយវិនិយោគលើវិស័យនេះទៀត។
«ប្រាកដណាស់ប្រសិនបើឋានៈអនុគ្រោះពន្ធត្រូវបានផ្តល់ឱ្យផ្នែកណាមួយ នោះគឺជាផលប្រយោជន៍សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគទុននិងអ្នកកុម្មង់ទិញចង់ផលិតទំនិញនោះ»។
ផលិតផលស្បែកជើងរបស់កម្ពុជាមានចំនួន៧០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗហើយកាលពីឆ្នាំ២០១៧ កម្ពុជាបាននាំចូលសហរដ្ឋអាមេរិកចំនួន២៧១លានដុល្លារដោយបង់ពន្ធធម្មតា។ សមាគមGMAC បានឱ្យដឹងថា ពន្ធនាំចូលលើផលិតផលស្បែកជើងគឺមានចំនួន១០,៨ភាគរយ។
បច្ចុប្បន្ន ផលិតផលកម្ពុជាដែលនាំចូលសហរដ្ឋអាមេរិកក្រោមកម្មវិធី GSP ភាគច្រើនគឺផលិតផលបម្រើដល់ការធ្វើដំណើរដែលមានដូចជា វ៉ាលី កាបូបស្ពាយ កាបូបយួរដៃ និងកាបូបដាក់លុយជាដើម។ កាលពីឆ្នាំ២០១៧ កម្ពុជានាំផលិតផលផ្នែកធ្វើដំណើរនេះចូលសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងបរិមាណ៤០០លានដុល្លារ។ បើគ្មានGSP ទេទំនិញទាំងនេះអាចត្រូវយកពន្ធគយរហូតដល់២០ភាគរយដែលត្រូវជា៨០លានដុល្លារ។
កាលពីសប្តាហ៍មុន សមាជិកព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋអាមេរិកពីរនាក់បានស្នើ«ច្បាប់ពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា» ដើម្បីតម្រូវឱ្យរដ្ឋបាលលោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ ពិនិត្យសើរើឡើងវិញលើឋានៈអនុគ្រោះពន្ធដែលកម្ពុជាទទួលបានហើយអាចនឹងត្រូវព្យួរឬលុបចោលបើសិនជារដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនមិនធ្វើតាមលក្ខខណ្ឌដែលបានតម្រូវក្នុងច្បាប់ពាណិជ្ជកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទេ។
ការស្នើច្បាប់នេះកើតមានឡើងស្របពេលដែលសហភាពអឺរ៉ុបកំពុងតែដំណើរការដកឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ«រាល់មុខទំនិញលើកលែងសព្វាវុធ»(EBA) ពីប្រទេសកម្ពុជាដែរ។ ការរួមគ្នារបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហភាពអឺរ៉ុបកើតមានឡើងក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបង្រ្កាបលើប្រព័ន្ធព័ត៌មានឯករាជ្យ អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងគណបក្សប្រឆាំង។
លោក ខេន លូ បានបញ្ជាក់ថា បើសិនជាពិនិត្យមើលលើហេតុផលនៃការចេញច្បាប់នេះគឺ«មិនសមហេតុផលទេ»។
លោកបានបន្ថែមថា៖
«ប៉ុន្តែអ្វីៗអាស្រ័យលើសមាជិកព្រឹទ្ធសភានិងសមាជិករដ្ឋសភានៅសហរដ្ឋអាមេរិក។ ជាការពិតយោបល់របស់យើងគឺថាសេចក្តីស្នើច្បាប់នេះនឹងមិនត្រូវបានអនុម័តទេដោយសារតែវានឹងមិនយុត្តិធម៌ចំពោះកម្មករកម្ពុជាដែលធ្វើការនៅក្នុងវិស័យនេះទេ»។
លោក ខេន លូ បន្ថែមទៀតថាគឺអ្នកកុម្មង់ទិញអាមេរិកាំងនិងអ្នកប្រើប្រាស់ក៏ទទួលផលពីប្រព័ន្ធ GSP ដែរ៖
«មិនមែនអ្នកផលិតនៅកម្ពុជាទេដែលសន្សំថវិកាបាន គឺក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងដែលនាំទំនិញទាំងនោះចូលសហរដ្ឋអាមេរិកដែលសន្សំលុយបានពិតប្រាកដ។ មិនមែនអ្នកផលិតទេ។ យើងអត់បង់ពន្ធនាំចូលទេ នៅទីបំផុតគឺអ្នកប្រើប្រាស់ដែលជាអ្នកទិញផលិតផលដែលមានតម្លៃថោក»។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាយល់ថាការស្នើច្បាប់នេះគឺជាសេរីភាពរបស់អ្នកនយោបាយសហរដ្ឋអាមេរិកដែលកម្ពុជាមិនជំទាស់ទេប៉ុន្តែកម្ពុជាបានចាប់ផ្តើមរស់នៅ«ដោយឯករាជ្យនិងម្ចាស់ការ»មួយចំនួនធំហើយ។
លោកបន្ថែមថា៖
«ដូច្នេះគ្មានអ្វីដែលយើងព្រឺខ្លាចការស្វែងរកដាក់ទណ្ឌកម្មកម្ពុជាទេពីព្រោះកម្ពុជាជួបទណ្ឌកម្មដ៏អាក្រក់នៃប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់យើង។ ដូចជាទណ្ឌកម្មរត់ចោលកម្ពុជានៅក្នុងសម័យកាលឆ្នាំ៧០ហើយបន្ទាប់មកសម័យកាល៧៩ក៏គេដាក់ទណ្ឌកម្មមកលើកម្ពុជាទាំងសេដ្ឋកិច្ចក៏ដូចជាការងារទូតដោយគេបានគាំទ្រពួកខ្មែរក្រហមដែលជាក្រុមឃាតករនោះឯង»។
ដើម្បីទទួលបានឋានៈអនុគ្រោះពន្ធGSP កម្ពុជាត្រូវគោរពតាមលក្ខខណ្ឌមួយចំនួនដែលរដ្ឋសភាជាតិដាក់ចេញក្នុងនោះមានដូចជាការគោរពសិទ្ធិកម្មករ លុបបំបាត់ពលកម្មកុមារ និងការពារកម្មសិទ្ធិបញ្ញាជាដើម។
លោក ចាន់ សុផល នាយកមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាគោលនយោបាយលើកឡើងថា ស្ថានភាពសិទ្ធិពលករមានការប្រសើរឡើង៖
«កន្លងមក បើតាមការអង្កេតនៅក្នុងស្រុកក៏ដូចជារបាយការណ៍ផ្សេងៗយើងឃើញថាលក្ខខណ្ឌការងាររបស់កម្មកររោងចក្រមានការប្រសើរឡើង ដូចជាប្រាក់បៀវត្សរ៍ចេះតែមានការកើនឡើងល្អក្នុងរយៈពេល៥ឬ៦ឆ្នាំកន្លងមក ហើយក៏មានរបបសន្តិសុខសង្គមមានការកែប្រែមួយចំនួនជាវិជ្ជមាន។ មានចំណុចអវិជ្ជមាននៅតែមានអីចឹង ប៉ុន្តែបើនិយាយពីស្ថានភាពរួមយើងឃើញថាមានការកែលម្អប្រសើរជាងអតីតកាលទៅទៀត»។
លោកចាន់ សុផល បន្ថែមថាក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំទៀតយ៉ាងយូរនៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាចេញផុតពីឋានៈប្រទេសដែលមានការអភិវឌ្ឍន៍តិចគឺអាចនឹងបាត់បង់ឋានៈអនុគ្រោះពន្ធដូចគ្នាគ្រាន់តែថាបើការបាត់បង់នៅពេលនេះគឺមានការប៉ះពាល់ខ្លះ។
លោកបន្ថែមថាកម្ពុជាត្រូវកែទម្រង់ខ្លះ ដោយកាត់បន្ថយរបាំងផ្សេងៗដូចជាការចំណាយក្រោមតុជាដើម។
«អាចថាមានការប៉ះទង្គិចដល់សហគ្រាសមួយចំនួនហើយក៏អាចថាធ្វើឱ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចយើងថមថយចុះខ្លះក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំពីរឆ្នាំ ប៉ុន្តែបើដោះស្រាយបានល្អ វាកាន់តែធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចរឹងប៉ឹងរឹងមាំបានល្អទៅមុខទៀត។ ជារួម ខ្ញុំថាកម្ពុជាអាចបើប្រឹងប្រែងទាំងអស់គ្នាគ្រប់ស្ថាប័នទាំងអស់គ្នាអាចដើរដោយខ្លួនឯងបាន គ្រាន់តែថាដំបូងពិបាកអាចមានការឈឺចាប់ខ្លះ»។
កម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងចំណោមប្រទេសដែលទទួលបានឋានៈអនុគ្រោះពន្ធដែលមានការអភិវឌ្ឍន៍តិចតួចដូចជាភូមា សូម៉ាលី ទីម័រខាងកើត ណេប៉ាល់ រ៉្វាន់ដា កុងហ្កោ និងយ៉េម៉ែន។
កម្ពុជានាំទំនិញចូលទីផ្សារសហរដ្ឋអាមេរិកសរុបចំនួនជាង៣.២៦៥លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ២០១៨។ ភាគច្រើននៃទំនិញនេះគឺសម្លៀកបំពាក់ ខោអាវចាក់ ស្បែកជើង ស្បែក និងប្លាស្ទិក៕