រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូណេស៊ីបានឲ្យដឹងថា ខ្លួននឹងបន្ថែមការយាមល្បាតនៅក្នុងដែនទឹកនៅជុំវិញបណ្ដុំកោះតូចៗ ដើម្បីបណ្ដេញនាវានេសាទចិនចេញពីតំបន់នោះ។ ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា ការធ្វើដូច្នេះ ធ្វើឲ្យទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីជាមួយប្រទេសចិនប្រឈមនឹងហានិភ័យ ប៉ុន្តែធ្វើឲ្យប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីទទួលបានផលប្រយោជន៍នៅក្នុងជម្លោះនោះ ដោយមានផលអវិជ្ជមានបន្តិចបន្តួចតែប៉ុណ្ណោះ។
ប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ីលោក Joko Widodo ដែលគេស្គាល់ជាទូទៅថាឈ្មោះ Jokowi នោះ បានថ្លែងកាលពីខែតុលាកន្លងទៅថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនឹងមិនសម្របសម្រួលលើការទាមទារនៅជុំវិញប្រជុំកោះ Natuna នោះទេ ដែលប្រជុំកោះនេះមានកោះតូចៗចំនួន ២៧២ កោះ ស្ថិតនៅភាគពាយព្យនៃកោះ Borneo ដែលនាវានេសាទចិននានាធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់នៅក្នុងដែនទឹកនៅក្បែរនោះ។ លោកបានទៅទស្សនាកោះតូចៗទាំងនោះ ក្នុងអំឡុងពេលប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីធ្វើសមយុទ្ធយោធាកាលពីខែកញ្ញា និងខែតុលា កន្លងទៅនេះ។
លោក David McRae អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៅវិទ្យាស្ថានអាស៊ីនៃសាកលវិទ្យាល័យ Melbourne ប្រទេសអូស្ត្រាលី និយាយថា៖ «មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូណេស៊ីភាគច្រើនមានអាម្មណ៍មុតមាំថា ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីអាចទាមទារសិទ្ធិកាន់កាប់លើតំបន់ ដែលខ្លួនអះអាងថាជាតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្ដាច់មុខរបស់ខ្លួននៅជុំវិញប្រជុំកោះ Natunas និងស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែរ ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីក៏អាចបង្កើតទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំជាមួយប្រទេសចិនផងដែរ»។
កាលពីឆ្នាំ ២០១៥ លោកប្រធានាធិបតី Widodo ក៏បានអំពាវនាវឲ្យភាគីទាំងពីរបង្កើនពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគី ដែលមានទឹកប្រាក់រហូតដល់ ១៥០ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ឲ្យបានត្រឹមឆ្នាំ ២០២០។ ប្រទេសចិនគឺជាប្រភពនាំចូលខ្ពស់ជាងគេរបស់ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីរួចស្រាប់ទៅហើយ ហើយក៏ជាគោលដៅនាំចេញធំបំផុតទីពីរសម្រាប់ផលិតផលមួយចំនួនរបស់ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ដូចជារ៉ែ និងប្រេងដូងជាដើម។
ប៉ុន្តែគណៈរដ្ឋមន្ត្រីឥណ្ឌូណេស៊ីបានបង្កើតយុទ្ធសាស្ត្រមួយ ដែលអ្នកជំនាញនានាហៅថាយុទ្ធសាស្ត្រមានហានិភ័យទាប ក្នុងការប្រកាន់ជំហរទាមទារតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្ដាច់មុខរបស់ខ្លួន ដែលមានប្រវែង ៣៧០ គីឡូម៉ែត្រ នៅក្នុងដែនទឹកជុំវិញប្រជុំកោះ Natunas។ ប្រទេសចិនបានពឹងផ្អែកលើកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រ ហើយបានអះអាងថា នាវារបស់ខ្លួនបាននេសាទក្នុងដែនទឹកនោះអស់រយៈពេលជាយូរមកហើយ។
ការព្រួយបារម្ភនៅក្នុងប្រទេស
ប្រជាពលរដ្ឋឥណ្ឌូណេស៊ី ជាពិសេសអ្នកនេសាទ មានការខឹងសម្បានឹងការនេសាទខុសច្បាប់ ដែលសកម្មភាពនេះបានក្លាយទៅជាបញ្ហាមួយ ដោយសារតែការខ្វះការអនុវត្តច្បាប់ពីមុនមកនៅជុំវិញកោះទាំង ១ សែន ៣ ពាន់ នៅទូទាំងប្រទេស។
ប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ីបាននិយាយថា ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីខ្លួនឯងគួរតែប្រមូលផលត្រី និងឧស្ម័នធម្មជាតិនៅជិតប្រជុំកោះ Natunas នោះ។
ប្រទេសចិនទាមទារដែនទឹកចំនួន ៩៥ ភាគរយ នៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលមានផ្ទៃទឹកសរុបចំនួន ៣ លាន ៥ សែន គីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ ដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះលាតសន្ធឹងពីកោះតៃវ៉ាន់រហូតដល់ប្រទេសសិង្ហបុរី និងបូករួមបញ្ចូលទាំងដែនទឹកនៅជិតប្រជុំកោះ Natunas ទៀតផង។
ការទាមទាររបស់ប្រទេសចិន ក៏រំលោភផងដែរទៅលើតំបន់ដែនសមុទ្រផ្ដាច់មុខ ដែលបង្កើតឡើងដោយប្រទេសប្រ៊ុយណេ ម៉ាឡេស៊ី វៀតណាម និងហ្វីលីពីន។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១០ មក ប្រទេសចិនបានបន្ថែមការទាមទាររបស់ខ្លួនដោយការចាក់ដីបំពេញលើកោះតូចៗនៅក្នុងប្រជុំកោះ Paracel និង Spratly ការបញ្ចូនសម្ភារយោធាទៅកាន់តំបន់នោះ និងការបោះទីតាំងអណ្តូងប្រេងនៅក្នុងតំបន់នោះ។ តៃវ៉ាន់ក៏ទាមទារផងដែរលើតំបន់ភាគច្រើននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលការទាមទារនេះជាចំណុចស្នូលនៃជម្លោះអធិបតេយ្យភាពដ៏ខ្លាំងក្លាបំផុតនៅក្នុងទ្វីបអាស៊ី។
ក្នុងរយៈពេល ៤ ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីបានបង្កើនការល្បាតស្វែងរកនាវានេសាទចិន ក៏ដូចជានាវានេសាទមកពីប្រទេសផ្សេងៗទៀត ដូចជាប្រទេសវៀតណាមជាដើម។
ការទាមទារនានានៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ ២០១៦ នេះ ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី និងប្រទេសចិនបានឈានដល់ការប្រឈមមុខដាក់គ្នា នៅពេលដែលអាជ្ញាធរឥណ្ឌូណេស៊ីព្យាយាមចាប់នាវានេសាទ ប៉ុន្តែនាវាល្បាតសមុទ្ររបស់ចិនបានជួយអន្តរាគមន៍។ នៅក្នុងខែមីនានោះដែរ រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូណេស៊ីបានឲ្យដឹងថា ប្រទេសចិនបានដាក់បញ្ជូលជាផ្លូវការនូវដែនទឹកនៅជិតប្រជុំកោះ Natunas នៅក្នុងផែនទីទឹកដីរបស់ចិន ដែលសកម្មភាពនេះ ត្រូវបានលោក Fahru Zaini ដែលជាប្រធានផ្នែកបញ្ជាការប្រតិបត្តិទទួលបន្ទុកសន្តិសុខដែនអាកាសនៃក្រសួងការពារប្រទេស ប្រាប់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងស្រុកថា ជាការបង្កើតឲ្យមាន «ផលប៉ះពាល់ដ៏ធំលើផ្នែកសន្តិសុខ» នៅក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង។
កាលពីខែឧសភា ទាហានជើងទឹកឥណ្ឌូណេស៊ីចាប់បាននាវានេសាទចិនមួយគ្រឿង បើទោះជានាវានេសាទនោះមានការគាំទ្រដោយឆ្មាំសមុទ្ររបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងក៏ដោយ។ មួយខែក្រោយមក ទាហានជើងទឹកឥណ្ឌូណេស៊ីបានបាញ់ប្រហារលើនាវារបស់ចិនមួយគ្រឿងទៀត ដែលអាចធ្វើឲ្យអ្នកបើកនាវានោះរងរបួស មុនពេលពួកគេសណ្ដោងយកនាវានោះ និងចាប់នាវិកទាំង ៧ នាក់ដាក់ពន្ធនាគារ។
ប្រទេសចិនមិនបានវាយបកទៅលើប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ឬគំរាមសងសឹកដោយផ្លូវសេដ្ឋកិច្ច ដូចដែលប្រទេសនេះធ្លាប់ធ្វើលើប្រទេសផ្សេងទៀត ដូចជាប្រទេសជប៉ុន និងហ្វីលីពីន ជាដើម ពេលដែលប្រទេសទាំងនោះសាកល្បងអនុវត្តការទាមទាររបស់ពួកគេ។
លោក McRae បាននិយាយថា៖ «នៅខណៈនេះ ប្រទេសទាំងពីរហាក់បីដូចជាអាចបែងចែកព្រឹត្តិការណ៍ទាំងនោះឲ្យនៅដាច់ពីទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច បើទោះជាជាក់ស្តែង វាអាចមានផលប៉ះពាល់លើការព្រួយបារម្ភចំពោះភាពគឃ្លើនរបស់ប្រទេសចិន ដែលចេះតែកើនឡើងក៏ដោយ»។
លោកបានបញ្ជាក់បន្ថែមថា ភាគច្រើននៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីជុំវិញប្រជុំកោះ Natuna ធ្វើឡើងក្នុងន័យការពារ ជាងជាងការតបត។ ក្រុមមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូណេស៊ីក៏បានជៀសវាងមិនរំឭកដល់មន្ត្រីចិនជាសាធារណៈអំពីព្រឹត្តិការណ៍ ដែលបានកន្លងផុតទៅ ឬក៏មិនបានចេញការព្រមាន ដូចដែលប្រទេសហ្វីលីពីនធ្លាប់បានធ្វើក្នុងអាណត្តិប្រធានាធិបតីរបស់គេនៅចន្លោះឆ្នាំ ២០១០ និងពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ២០១៦ នោះឡើយ។ ប្រទេសចិនបានកាត់បន្ថយទំនាក់ទំនងផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម និងទេសចរណ៍ជាមួយប្រទេសហ្វីលីពីននៅក្នុងឆ្នាំ ២០១២។
ការពឹងគ្នាទៅវិញទៅមក
អ្នកវិភាគនានានិយាយថា ប្រទេសចិនត្រូវការប្រទេសឥណ្ដូណេស៊ី ដូចដែលឥណ្ឌូណេសីត្រូវការចិនដូចគ្នាដែរ។
កាលពីឆ្នាំមុន ប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ីលោក Widodo និងប្រធានាធិបតីចិនលោក Xi Jinpingបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀមចំនួន ៨ ដែលគោលបំណងមួយផ្នែកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងនេះ គឺការអនុញ្ញាឲ្យប្រទេសចិនសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី។ នៅក្នុងទីក្រុងហ្សាកាតានាឆ្នាំនេះ ក្រុមមន្ត្រីជាន់ទាបនៃប្រទេសទាំងពីរបានឯកភាពគ្នាក្នុងការធ្វើការរួមគ្នាលើផ្នែកថាមពល កសិកម្ម និងការសាងសង់ឧទ្យានឧស្សាហកម្ម។
ប្រធានាធិបតីចិន Xi Jinping ចាប់ដៃជាមួយប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណស៊ី Joko Widodo កាលពីជំនួបកំពូល G20 នៅទីក្រុង Hangzhou ប្រទេសចិន កាលពីខែកញ្ញា ២០១៦។
អ្នកស្រី Natalie Sambhi អ្នកស្រាវជ្រាវនៅមជ្ឈមណ្ឌល Perth USAsia ក្នុងប្រទេសអូស្ត្រាលីបាននិយាយយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «ខ្ញុំគិតថាពិតជាមានសកម្មភាពដែលមានតុល្យភាពសម្រាប់រដ្ឋបាលរបស់លោក Jokowi។ ប៉ុន្តែទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី និងប្រទេសចិន គឺជាសកម្មភាពសំខាន់មួយសម្រាប់ប្រទេសទាំងពីរ ហើយវាមានភាពខុសគ្នាគ្រប់គ្រាន់ ដែលមិនអាចបង្អាក់ដល់លំហូរវិនិយោគទុនចូលក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីឡើយ ប្រសិនបើរដ្ឋបាលលោក Jokowi ដោះស្រាយហេតុការណ៍ និងការប្រឈមមុខដាក់គ្នាទាំងនេះ ដោយប្រើប្រាស់ការទូតតាមតែអាចធ្វើទៅបាននោះ»។
ក្រុមហ៊ុនចិនត្រូវការទីផ្សារថ្មីៗសម្រាប់ផ្នែកការសាងសង់ ខណៈដែលទីផ្សារសំណង់ក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួនបានឈានដល់ចំណុចកំពូលនឹងថ្កល់ ឬមានការប្រកួតប្រជែងខ្លាំងក្លាពេក។ រដ្ឋាភិបាលចិនបានសម្លឹងឃើញប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ថាជាផ្នែកមួយនៃគំនិតផ្ដួចផ្ដើម «វិថីសូត្រតាមផ្លូវសមុទ្រ» របស់ខ្លួន ដើម្បីជំរុញការវិនិយោគនៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសនៃទ្វីបអាស៊ី និងទ្វីបអឺរ៉ុប។
អ្នកស្រី Sambhi បានបន្ថែមថា៖ «ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីគឺជាកត្តារួមផ្សំដ៏សំខាន់មួយនៃវិធីសាស្ត្រ ដែលប្រទេសចិនសម្លឹងឃើញនៅលើទិដ្ឋភាពយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ខ្លួននៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ជាពិសេសជារដ្ឋសំខាន់មួយនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ប្រទេសចិនអាចទទួលបានផលប្រយោជន៍នៅក្នុងការរក្សាទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ដោយផ្អែកមូលដ្ឋាននៃការចង់អនុវត្តនូវគម្រោងការមួយចំនួនរបស់ខ្លួនដូចជា វិថីសូត្រតាមផ្លូវសមុទ្រ និងគំនិតផ្តួចផ្តើមខ្សែក្រវ៉ាត់មួយវិថីមួយជាដើម»។
ប៉ុន្តែប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ដែលជាប្រទេសនាំចេញទំនិញផ្សេងៗទៅកាន់ទីផ្សារពិភពលោក និងជាប្រទេសដែលមានទីផ្សារក្នុងស្រុកដ៏ទូលំទូលាយ ដែលមានចំនួនប្រជាជនសរុបចំនួន ២៥០ លាននាក់នោះ ពឹងផ្អែកតិចតួចលើការគាំទ្រផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចពីប្រទេសចិនជាងប្រទេសផ្សេងទៀតនៅក្នុងទ្វីបអាស៊ី។
ប្រទេសចិនគឺដៃគូពាណិជ្ជកម្មសំខាន់បំផុតទីពីររបស់ប្រទេសជប៉ុន ដែលទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មនេះមានតម្លៃចំនួន ១២៥ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក នៅឆ្នាំ ២០១៤។ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ីចាត់ទុកប្រទេសចិនថាជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មកំពូល និងជាប្រភពនៃវិនិយោគទុនបរទេសដោយផ្ទាល់របស់ខ្លួន។
លោក Carl Baker ប្រធានកម្មវិធីនៃវេទិកាក្រុមអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ Pacific Forum នៃមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រ និងអន្តរជាតិ CSIS នៅទីក្រុង Honolulu រដ្ឋ Hawaii សហរដ្ឋអាមេរិក បាននិយាយថា៖ «ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីមិនសូវខ្វល់ខ្វាយអំពីការឆ្លើយតបរបស់ប្រទេសចិនទេ ដោយហេតុថាប្រទេសនេះពឹងផ្អែកតិចតួចលើការវិនិយោគ និងការអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធមកពីប្រទេសចិន តិចជាងប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍមួយចំនួននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ទៅទៀត»៕
ប្រែសម្រួលដោយ នៀម ឆេង