អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ (Human Rights Watch) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក នៅសប្តាហ៍នេះ បានអំពាវនាវដល់អាជ្ញាធរកម្ពុជាឲ្យបើកកិច្ចស៊ើបអង្កេតទៅលើការបាត់ខ្លួនសកម្មជនដីធ្លីមួយរូបឈ្មោះ ស៊ុម ម៉ឺន នៅឯខេត្តព្រះវិហារ បន្ទាប់ពីមានការបង្ក្រាបទៅលើជម្លោះដីធ្លីមួយកាលពីខែមករា។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស ក៏បានទាមទារឲ្យអាជ្ញាធរកម្ពុជាបង្ហាញខ្លួនជនឈ្មោះ ស៊ុម ម៉ឺន ដែលបាត់ខ្លួននោះ ក្រោយអាជ្ញាធរបានចាប់ខ្លួនលោក និងកូនប្រុសលោកឈ្មោះ ម៉ឺន មាន។
លោក Brad Adams នាយកអង្គការឃ្លំាមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) ប្រចាំតំបន់អាស៊ី ត្រូវបានស្រង់សម្តីក្នុងសេចក្តីប្រកាសមួយជាភាសាអង់គ្លេស និងត្រូវបានប្រែសម្រួលជាភាសាខ្មែរថា៖
«រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវបង្ហាញខ្លួន ស៊ុម ម៉ឺន នៅតុលាការ ហើយចោទប្រកាន់លោកតាមច្បាប់ឲ្យត្រឹមត្រូវ ឬក៏បញ្ជូនលោកទៅក្រុមគ្រួសាររបស់លោកវិញ»។
លោកបានថ្លែងបន្តថា៖
«វាគួរមានការស៊ើបអង្កេតដោយឯករាជ្យ និងបន្ទាន់មួយទៅលើករណីនេះ ជាមួយការសហការពេញលេញពីកងទ័ព ដែលស្ថិតក្រោមការបញ្ជាដោយឧត្តមសេនីយ៍ហ៊ុន ម៉ាណែត កូនប្រុសលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន»។
សេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) ចុះថ្ងៃទី២០ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០១៩ បានពណ៌នាថា កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៩ នៅម៉ោងប្រមាណជា ៥ និង៣០នាទីល្ងាច ទាហានជាច្រើននាក់មកពីកងវារៈសេនាតូច២៦១ ក្រោមទីបញ្ជាការកងពលតូចអន្តរាគមន៍មួយរបស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធកម្ពុជា បានចាប់ខ្លួនលោក ស៊ុម ម៉ឺន អាយុ៥៤ឆ្នាំ និងកូនប្រុសគាត់លោក ម៉ឺន មាន អាយុ២៦ឆ្នាំ នៅក្នុងឃុំយាង ស្រុកជាំក្សាន្ត។
សេចក្តីប្រកាសបានរៀបរាប់ទៀតថា ទាហានជាច្រើននាក់នោះបានផ្ទេរបុរសទាំងពីរនាក់ទៅស្នាក់ការតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃគូលែន-ព្រហ្មទេព ទីដែលពួកគេត្រូវបានឃុំខ្លួនពេញមួយយប់។ បន្ទាប់មកនៅថ្ងៃទី២១ មានតែលោក ម៉ឺន មាន ទេដែលត្រូវបានយកមកជួបព្រះរាជអាជ្ញាតុលាការខេត្ត។ ទីស្នាក់ការតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃ និយាយថា លោក ស៊ុម ម៉ឺន បានរត់គេចខ្លួននៅព្រឹកថ្ងៃទី២១នោះ។
សាច់ញាតិលោក ស៊ុម ម៉ឺន បាននិយាយថា ពួកគេទទួលដំណឹងថា សង្ស័យទាហានបានវាយដំលោក ស៊ុម ម៉ឺន នឹងស្វ័យកាំភ្លើង ហើយទះកំផ្លៀងលោក ពេលដែលពួកទាហានចាប់ខ្លួនលោក។ រូបដែលថតបានពេលលោកជាប់ក្នុងការឃុំខ្លួននោះ បង្ហាញពីស្នាមរបួសលើផ្ទៃមុខលោក ស៊ុម ម៉ឺន។
អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) បានឲ្យដឹងទៀតថា សហភាពអឺរ៉ុបនៅពេលនេះ មានប្រតិភូរបស់ខ្លួននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីពិនិត្យមើលថាតើកម្ពុជា កំពុងដើរស្របតាមកម្មវិធីរបស់ខ្លួនឈ្មោះ «គ្រប់មុខទំនិញទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ» ឬ EBA ដែលផ្តល់ការលើកទឹកចិត្តខាងពាណិជ្ជកម្មដល់ប្រទេសទាំងឡាយណា ដែលគោរពតាមបទដ្ឋានសិទ្ធិមនុស្សរបស់កម្មវិធីនេះ។
លោក Brad Adams បានថ្លែងបន្តថា៖ «កម្ពុជាមិនដែលមានប្រវត្តិថ្មីៗនៃការបាត់ខ្លួនដោយបង្ខំនោះទេ ប៉ុន្តែការគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សតែមួយ និងការកើនឡើងនៃការដណ្តឹមដីធ្លី បានបង្ហាញពីស្ថានភាពគួរឲ្យបារម្ភ»។
លោកបន្ថែមថា៖
«រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគួរតែបង្ហាញខ្លួន ស៊ុម ម៉ឺន ជាបន្ទាន់ ហើយបង្ហាញថាខ្លួនតាំងចិត្តដោះស្រាយការបារម្ភអំពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនានារបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងរដ្ឋាភិបាលឯទៀត»។
មួយថ្ងៃក្រោយការចេញសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) អង្គការសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុកលីកាដូ (Licadho) កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍បានចេញសេចក្តីប្រកាសមួយថា បើគិតត្រឹមថ្ងៃទី២១ ខែមីនានេះ គឺគម្រប់រយៈពេលពីរខែហើយ ចាប់តាំងពីតំណាងសហគមន៍ដីធ្លីខេត្តព្រះវិហារឈ្មោះស៊ុម ម៉ឺន បានបាត់ខ្លួន។
ការបាត់ខ្លួននេះ បានកើតឡើង ស្របពេលដែលមានការចាប់ខ្លួនប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើននាក់កាលពីពាក់កណ្តាលខែមករា ជាប់ទាក់ទងនឹងទំនាស់ដីសម្បទានផ្តល់ទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនមេត្រីភាពកសិ-ឧស្សាហកម្ម។ ក្រុមហ៊ុននេះ មានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងឧកញ៉ា អាន ម៉ាឌី។
VOA មិនទាន់អាចទាក់ទងឧកញ៉ា អាន ម៉ាឌី ដើម្បីសុំការអធិប្បាយបានទេ នៅថ្ងៃសុក្រនេះ។
លោក អំ សំអាត ប្រធានការិយាល័យបច្ចេកទេសស៊ើបអង្កេតអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃសុក្រនេះថា ករណីបាត់ខ្លួននេះ គឺជាករណីទីពីរហើយ គិតចាប់ពីឆ្នាំ២០១៤មក ដែលពេលនោះ យុវជនម្នាក់ត្រូវបានគេវាយដំឲ្យរបួស រួចក៏បាត់ខ្លួនរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ លោកថា អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចត្រូវធ្វើការឲ្យហ្មត់ចត់ក្នុងការស៊ើបអង្កេតលើករណីនេះ ដើម្បីបញ្ជាក់ថាលោក ស៊ុម ម៉ឺន នៅមានជីវិត ឬក៏កំពុងស្ថិតនៅទីណាឲ្យប្រាកដនោះ។
«ករណីទាំងអស់នេះ វាគួរតែមាន ការស្រាវជ្រាវ និងស៊ើបអង្កេតឲ្យបានដិតដល់ ឲ្យបានហ្មត់ចត់ ដើម្បីជៀសវាងនូវការចោទប្រកាន់ទាំងឡាយទៅលើអាជ្ញាធរដែលពាក់ព័ន្ធហ្នឹង ហើយដើម្បីឲ្យមានតម្លាភាព និងយុត្តិធម៌ ហើយដើម្បីឲ្យដឹងការណ៍ពិតថា តើលោក ស៊ុម ម៉ឺន ហ្នឹងបាត់ខ្លួនហ្នឹង គាត់នៅរស់ ឬក៏គាត់បាត់បង់ជីវិតអីជាដើម អាហ្នឹងយើងត្រូវតែធ្វើយ៉ាងណា អាជ្ញាធរត្រូវតែប្រឹងប្រែង ទាក់ទងនឹងការស៊ើបអង្កេតមួយឲ្យបានហ្មត់ចត់ ពីព្រោះបើមិនចឹងទេ វានៅតែមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធទៅលើការបាត់ខ្លួនរបស់លោក ស៊ុម ម៉ឺន ហ្នឹង»។
មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សជាន់ខ្ពស់រូបនេះ អះអាងថា ភរិយាលោក ស៊ុម ម៉ឺន បានដាក់ញត្តិទៅសាលាខេត្តនិងការិយាល័យតំណាងរាស្ត្រព្រះវិហារ កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា តែមិនមានការឆ្លើយតបណាមួយនៅឡើយ។ យ៉ាងណាក្តី លោកថា អាជ្ញាធរមួយចំនួន បានលើកឡើងកាលពីពេលកន្លងមកថា លោក ស៊ុម ម៉ឺន កំពុងត្រូវបានភាគីពាក់ព័ន្ធចាប់យកទៅលាក់ទុក ហើយដាក់ការស្តីបន្ទោសមកលើអាជ្ញាធរ។
VOA ព្យាយាមសុំការអធិប្បាយពីលោក សួស យ៉ារ៉ា តំណាងរាស្ត្រគណបក្សកាន់អំណាចមណ្ឌលព្រះវិហារ តែមិនទាន់អាចទាក់ទងលោកបានទេ ដោយទូរសព្ទរបស់លោកមិនអាចទទួលការហៅចូលបាន។
លោក យង់ គឹមហឿង នាយករដ្ឋបាលសាលាខេត្តព្រះវិហារ ប្រាប់ VOA ថាសាលាខេត្តបានទទួលញត្តិពីភរិយារបស់លោក ស៊ុម ម៉ឺន ហើយថា ក្រុមមន្ត្រីថ្នាក់ខេត្ត នឹងចុះទៅជួបភរិយាលោក ស៊ុម ម៉ឺន នៅថ្ងៃចន្ទសប្តាហ៍ខាងមុខនេះ។ លោកអះអាងទៀតថា ខាងខេត្តក៏កំពុងស្វែងរកលោក ស៊ុម ម៉ឺន ដែលលោកអះអាងថាតាមព័ត៌មានក្រៅផ្លូវ លោក ស៊ុម ម៉ឺន កំពុងលាក់ខ្លួន។
«ខេត្តគឺតំាងពីបាត់ខ្លួនមក គឺខេត្ត គឺបន្តរុករក ហើយនិងស្រាវជ្រាវរហូត ហើយទាក់ទងជាមួយគ្រួសារគាត់ជាប្រចាំចឹងទៅណ៎ា គឺមានចំណាត់ការតាមដានរឿងហ្នឹងដែរ អាហ្នឹងប៉ុន្តែពាក្យបណ្តឹងខ្ញុំទើបបានពីថ្ងៃ១៩ទេ ដែលបានមកដល់ខេត្ត»។
លោកបញ្ជាក់ទៀតថា សាលាខេត្តបានធ្វើរបាយការណ៍មកក្រសួងមហាផ្ទៃ និងក្រសួងបរិស្ថានដើម្បីបញ្ជាក់ឲ្យដឹងពីការបាត់ខ្លួនលោក ស៊ុម ម៉ឺន ហើយខាងខេត្តក៏កំពុងធ្វើរបាយការណ៍វឌ្ឍនភាពនៃការបាត់ខ្លួនលោក ស៊ុម ម៉ឺន នេះដែរ។
VOA មិនទាន់អាចសុំការអធិប្បាយពីនាយឧត្តមសេនីយ៍ ខៀវ សុភ័គ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃបានទេ ដោយទូរសព្ទរបស់លោករោទិ៍ តែគ្មានអ្នកទទួល។
ក៏ប៉ុន្តែ លោក នេត្រ ភត្រ្តា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន មានប្រសាសន៍ថា ការស៊ើបអង្កេតមួយកំពុងធ្វើឡើង ដើម្បីតាមរកលោក ស៊ុម ម៉ឺន ដែលលោកចាត់ទុកថា ជាជនលើ្មសម្នាក់ដែលត្រូវបានអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួន ក្រោមការចោទប្រកាន់ថា លោក និងប្រជាជនជាច្រើននាក់ទៀតបានចូលកាប់ទន្ទ្រានដីរដ្ឋខុសច្បាប់ក្នុងតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃគូលែន-ព្រហ្មទេព។
លោកថា អាជ្ញាធរក៏ចង់បានការសហការពីក្រុមគ្រួសារលោក ស៊ុម ម៉ឺន ដែរ ក្នុងការតាមរកលោក ស៊ុម ម៉ឺន ដែលកំពុងរត់គេចខ្លួន។
«យើងក៏ស្នើសុំឲ្យក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់ហ្នឹងសហការជាមួយនឹងអាជ្ញាធរដើម្បីផ្តល់ព័ត៌មានពីព្រោះតាមការស៊ើបអង្កេតកន្លងទៅនេះ គឺមានការទាក់ទង ក្រោយពីការរត់គេចខ្លួនហ្នឹងហើយ គឺមានការទាក់ទងគ្នាតាមទូរសព្ទ បញ្ជាក់ថា មានវត្តមាននៅកន្លែងណា នៅកន្លែងណា បាទ ហើយឥឡូវនេះ យើងកំពុងតែប្រមូលនូវឯកសារភស្តុតាងទាំងអស់ហ្នឹង ហើយធ្វើការស៊ើបអង្កេតបន្តទៅទៀត ដើម្បីបញ្ជាក់ថា លោក ស៊ុម ម៉ឺន កំពុងតែរត់គេចខ្លួន ហើយគាត់កំពុងតែស្ថិតនៅទីណានោះបាទ»។
ទោះជាយ៉ាងណាក្តី អង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បានបញ្ជាក់ក្នុងសេចក្តីប្រកាសខ្លួនចុះថ្ងៃទី២១ ខែមីនា ថា ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី២១ ខែមករា អាជ្ញាធរមិនបានផ្តល់ភស្តុតាងដែលសហគមន៍អាចជឿទុកចិត្តបាន ពីទីតាំងរបស់លោក ស៊ុម ម៉ឺន នោះទេ ដោយបានអះអាងផ្សេងៗគ្នាថា លោកបាននឹងកំពុងលាក់ខ្លួននៅទីតាំងអាថ៌កំបាំងមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ឬកំពុងទទួលការព្យាបាលសុខភាពនៅរាជធានីភ្នំពេញ។
អង្គការសិទ្ធិមនុស្សដដែលនេះ បានផ្តល់ការកត់សម្គាល់ទៀតថា ក្រោយមានការចាប់ខ្លួនប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើននាក់ក្នុងខែមករានោះ មនុស្សចំនួន១៤នាក់ត្រូវបានឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្នរង់ចំាសវនាការនៅក្នុងពន្ធនាគារខេត្តព្រះវិហារ ក្នុងនោះរួមមានកូនប្រុសរបស់លោក ស៊ុម ម៉ឺន ឈ្មោះ ម៉ឺន មាន ផងដែរ។
អ្នកទាំងនោះត្រូវបានចោទប្រកាន់តាមមាត្រា៦២ និងមាត្រា៥៤ នៃច្បាប់ស្តីពីតំបន់ការពារធម្មជាតិ (ទាក់ទងនឹងការកាប់គាស់រុករានដីព្រៃ) ហើយអាចប្រឈមនឹងការជាប់ពន្ធនាគារ១០ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់១៥០ លានរៀល។
តាមព័ត៌មានដែលទទួលបាន លោក ស៊ុម ម៉ឺន និងកូនប្រុសលោក ត្រូវបានចាប់ខ្លួន ពេលកំពុងបើកគោយន្តដឹកសម្ភារៈលក់ដូរកាលពីថ្ងៃទី២០ ខែមករាកន្លងទៅនេះ៕