ក្រុមមន្ត្រីពាណិជ្ជកម្មនៃគណៈកម្មការសហភាពអឺរ៉ុប (Department of Trade of European Commission) និងសេវាកិច្ចការបរទេសរបស់អឺរ៉ុប (European External Action Service) ផ្តើមបេសកកម្មស្វែងរកការណ៍ពិតនៅប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្វើឡើងពីថ្ងៃទី៥ ដល់ថ្ងៃទី១១ ខែកក្កដា។ បេសកកម្មនេះធ្វើឡើង ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការដើរថយក្រោយនៃដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ពេលដែលគណបក្សប្រឆាំងធំមួយ ត្រូវបានដកចេញពីការបោះឆ្នោតខាងមុខនេះ។
បេសកកម្មនេះក៏ជាផ្នែកមួយនៃការពិនិត្យលើការគោរពរបស់កម្ពុជាចំពោះបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សដែលបានលើកតម្កើងក្នុងក្របខ័ណ្ឌពាណិជ្ជកម្ម «អ្វីៗក៏បានវៀរលែងតែអាវុធ»(EBA) ដែលជាគម្រោងអនុគ្រោះពន្ធដល់ទំនិញរបស់កម្ពុជា។ នេះបើយោងទៅតាមលិខិតរបស់ក្រុមសមាជិកសភាសហភាពអឺរ៉ុបចំនួន១៨រូប និងការបញ្ជាក់របស់ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហភាពអឺរ៉ុបប្រចាំកម្ពុជា។
លិខិតរបស់ក្រុមសមាជិកសភាសហភាពអឺរ៉ុបចុះថ្ងៃទី៤ ខែកក្កដា ដែលបានផ្ញើជូនអ្នកស្រី Federica Mogherini មេដឹកនាំគោលនយោបាយការបរទេសសហភាពអឺរ៉ុប បានចាត់ទុកថា «បេសកកម្មនេះជាជំហានវិជ្ជមានមួយដើម្បីវាយតម្លៃថា ការតាំងចិត្តនានា ដែលត្រូវបានរាប់បញ្ចូលក្នុងក្របខ័ណ្ឌពាណិជ្ជកម្ម «អ្វីៗក៏បានវៀរលែងតែអាវុធ»នោះ ត្រូវបានអនុវត្តតាម ហើយយើងសង្ឃឹមថា នេះជាការអនុវត្តមួយដើម្បីតាមដានលើកិច្ចព្រមព្រៀងជាច្រើនទៀតដែលជាផ្នែកមួយនៃក្របខ័ណ្ឌនេះ»។
ក្រុមសមាជិកសភាសហភាពអឺរ៉ុបជាង១០នាក់នោះបានសរសេរក្នុងលិខិតរបស់ពួកគេក្នុងន័យដើមថា៖
«ក្នុងនាមជាតំណាងរាស្ត្រ យើងបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងអំពីការវិវត្តខាងនយោបាយ និងការគាបសង្កត់ដែលបានបន្តលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងសង្គមស៊ីវិលក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ យើងជឿថា នឹងមិនមានភាពស្របច្បាប់ នៅក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោតដែលគណបក្សប្រឆាំងសំខាន់ត្រូវបានគេផាត់ចេញតាមតែអំពើចិត្តនោះ ហើយយើងសូមគោរពចំពោះសេចក្តីថ្លែងការណ៍នានារបស់អ្នកនៅក្នុងបញ្ហានេះ ដើម្បីយករឿងដែលគួរឲ្យកង្វល់នេះមកពិចារណាដោយយកចិត្តទុកដាក់»។
ក្រុមសមាជិកសភាសហភាពអឺរ៉ុបទាំង១៨នាក់នោះក៏បានសម្តែងស្វាគមន៍ចំពោះការសម្រេចចិត្តទាន់ពេលវេលារបស់សហភាពអឺរ៉ុប ដើម្បីដកការគាំទ្រសព្វបែបយ៉ាង ពីគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត(គ.ជ.ប.)។ ក្រុមសមាជិកសភាសហភាពអឺរ៉ុបនេះរំពឹងថា ប្រតិភូសហភាពអឺរ៉ុប និងបុគ្គលិករបស់ទូតនៃប្រទេសសមាជិកនានា នឹងមិនចូលរួមសកម្មភាពឃ្លាំមើល ដែលអាចត្រូវបកស្រាយដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថា ជាការធ្វើឲ្យស្របច្បាប់នៃដំណើរការបោះឆ្នោត។
VOA ព្យាយាមសុំការអធិប្បាយពីក្រុមមន្ត្រីនៃអង្គភាពទំនាក់ទំនងសាធារណៈរបស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ តែពុំមានមន្ត្រីរូបណាទទួលទូរស័ព្ទទេ។
លោក George Edgar ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហភាពអឺរ៉ុបប្រចាំកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ប្រាប់ VOA តាមសារអេឡិចត្រូនិក Email ថា បេសកកម្មនេះជាដំណើរទំនាក់ទំនងជាមួយអាជ្ញាធរកម្ពុជានៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌពាណិជ្ជកម្ម«អ្វីៗក៏បានវៀរលែងតែអាវុធ»ឬ(EBA)នេះ។
លោក George Edgar បានសរសេរតាមន័យដើមថា៖
«បេសកកម្មស្វែងរកការណ៍ពិតមួយនឹងធ្វើឡើងនៅដើមខែកក្កដានេះ នៅក្នុងបរិបទដែលទំនាក់ទំនងជាមួយអាជ្ញាធរកម្ពុជាត្រូវបានបង្កើនឡើងក្នុងក្របខ័ណ្ឌ EBA នេះ ហើយដើម្បីសិក្សាបន្ថែមអំពីស្ថានភាព ក្នុងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិការងារនៅប្រទេសកម្ពុជា»។
លោកបានបន្ថែមថា គោលបំណងនៃបេសកកម្មនេះគឺដើម្បីប្រមូលព័ត៌មាន ដើម្បីជាទុនដល់ការពិចារណាបន្ថែម និងការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តនៅក្នុងគណៈកម្មការអឺរ៉ុប និងសេវាកិច្ចការបរទេសរបស់អឺរ៉ុប (European Commission and the European External Action Service)។
VOA ព្យាយាមសុំការអធិប្បាយពីលោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តែទូរស័ព្ទលោករោទិ៍ គ្មានអ្នកទទួល។
លោក អាត់ ធន់ ប្រធានសហភាពការងារកម្ពុជាបានទទួលដំណឹងតិចតួចពីដំណើរទស្សនកិច្ចនៃក្រុមមន្ត្រីទទួលបន្ទុកពាណិជ្ជកម្មរបស់គណៈកម្មការសហសភាពអឺរ៉ុប។ លោកមានក្តីបារម្ភចំពោះលទ្ធភាពនៃការចង់ព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធដល់ទំនិញកាត់ដេរកម្ពុជា។ ដូច្នេះលោកសង្ឃឹមថា ភាគីសហភាពអឺរ៉ុបនឹងធ្វើការថ្លឹងថ្លែងលើជីវិតនយោបាយ និងជីវិតកម្មកររបស់កម្ពុជា។
«ទស្សនៈរបស់សហជីព ក៏ដូចជាកម្មករយើង យើងអត់ចង់ឃើញការផ្តាច់ពាណិជ្ជកម្មនេះទេហើយបើសិនជាមានរឿងនយោបាយរឿងអី ចង់ឲ្យសហគមន៍អឺរ៉ុប ក៏ដូចជារដ្ឋាភិបាល ដោះស្រាយគ្នា ហើយបើសិនជាមានរឿងកើតឡើង មិនគួររឿងហ្នឹងកើតឡើងមុនទេ។ វាគួរតែរឿងផ្សេងៗកើតឡើងមុន។ អាហ្នឹងគួរតែជាវិធានការចុងក្រោយ ព្រោះអានេះ បើធ្វើទៅ វាប៉ះពាល់ទៅដល់កម្មករផ្ទាល់តែម្តង បាទ»។
លោក អាត់ ធន់ មានប្រសាសន៍បន្ថែមថា មកទល់ពេលនេះ គ្មានទីផ្សារណាអាចរ៉ាប់រងទំនិញកាត់ដេរខ្មែរបាននោះឡើយ។
លោកថ្លែងថា៖
«សហគមន៍អឺរ៉ុបនិងសហរដ្ឋអាមេរិកហ្នឹង បើយើងគិតមើលពីទំហំទីផ្សារ វាហៅចូលជាង៧០ភាគរយទៅហើយ។ ហើយទីផ្សារផ្សេងទៀតមានតែកាណាដា និងជប៉ុន ចំណែកចិន គឺមិនមែនទេ។ ចិនគឺជាទីផ្សារដែលប្រកួតប្រជែងពីកម្ពុជាទេ គឺមានន័យថា កម្ពុជាយើងនាំចេញប្រហែល១,៧ភាគរយ តែចិនហ្នឹងនាំចេញ៥៥ភាគរយពីប្រទេសចិនទៅសហគមន៍អឺរ៉ុបដូចគ្នា។ អីចឹងចិនមិនមែនជាប្រទេសដែលយើងនាំឥវ៉ាន់ទៅទេ។ អីចឹង ខ្ញុំគិតថា ចំពោះការនាំចូលទៅប្រទេសចិន យើងដូចជាមិនមានការអី អនុគ្រោះអីទេ»។
នៅក្នុងបញ្ហាក្របខ័ណ្ឌពាណិជ្ជកម្ម«អ្វីៗក៏បានវៀរលែងតែអាវុធ»នេះ ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបានបញ្ជូនលោកសុខ ស៊ីផាណា បេសកជនពិសេសទៅកាន់សហភាពអឺរ៉ុបដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូល និងទប់ស្កាត់វិធានការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ«គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងតែសព្វាវុធ»ពីប្រទេសកម្ពុជា។ នេះបើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា។
ដំណើរទៅកាន់សហភាពអឺរ៉ុបរបស់លោក សុខ ស៊ីផាណា ដែលជាទីប្រឹក្សារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ត្រូវបានធ្វើឡើងទៅតាមការបង្គាប់បញ្ជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ យ៉ាងណាក៏ដោយ មកដល់ពេលនេះមិនទាន់មានសេចក្តីរាយការណ៍ណាមួយពីលទ្ធផលនិងសកម្មភាពនៃទស្សនកិច្ចរបស់បេសកជនកម្ពុជានៅសហភាពអឺរ៉ុបនោះនៅឡើយទេ។
កាលពីពាក់កណ្តាលខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៧ សភាសហភាពអឺរ៉ុបបានបោះឆ្នោតទទួលយកការពិចារណាលើការព្យួរកម្មវិធីអនុគ្រោះពន្ធ ដែលមានឈ្មោះថា EBA នេះ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹង «ការប្រព្រឹត្តអាក្រក់ឡើងវិញនៃរបបផ្តាច់ការនៅកម្ពុជា»។ ការពិចារណាររបស់សហភាពអឺរ៉ុបត្រូវបានធ្វើឡើងក្រោយពីមានការព្រមានដាក់ទណ្ឌកម្មនានារបស់សហរដ្ឋអាមេរិកចំពោះការដើរថយក្រោយនៃលទ្ធិប្រជាធិបេត្យនៅកម្ពុជា៕