គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) អនុញ្ញាតឲ្យអ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិជិត៨ម៉ឺននាក់ និងអ្នកសង្កេតការណ៍របស់គណបក្សនយោបាយជិត៨ម៉ឺននាក់ផ្សេងទៀត ចូលរួមសង្កេតការណ៍សម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិ ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨នេះ។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានចេញដោយគ.ជ.ប. កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ បង្ហាញថា គិតដល់ថ្ងៃចុងក្រោយនៃការបិទការទទួលពាក្យសុំចុះឈ្មោះអ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិ គ.ជ.ប.បានសម្រេចអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិនៃសមាគម អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលប្រមាណជាជិត៨ម៉ឺននាក់មកពី១០៧ស្ថាប័ន ចូលរួមសង្កេតការណ៍ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តអាណត្តិទី៦នេះ។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាននោះបញ្ជាក់ក្នុងន័យដើមថា៖
«អ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិគឺជាសាក្សីនៃការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ និងត្រូវផ្តល់របាយការណ៍ជាលាយលក្ខណ៍អក្សរស្តីពីការសង្កេតឃើញ និងសេចក្តីសន្និដ្ឋានរបស់ខ្លួននៅក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោត ជូនគ.ជ.ប. បន្ទាប់ពីដំណើរការបោះឆ្នោតចប់សព្វគ្រប់»។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានដាច់ដោយឡែកមួយទៀតរបស់គ.ជ.ប.ចេញនៅថ្ងៃទី១៧ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៨ បង្ហាញថា ភ្នាក់ងារគណបក្សនយោបាយជិត៨ម៉ឺននាក់ត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យចូលរួមសង្កេតមើលការបោះឆ្នោតផងដែរ។ ក្នុងចំណោមគណបក្សនយោបាយចំនួន២០ ដែលបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងនោះ មានគណបក្សចំនួន១៤តែប៉ុណ្ណោះ បានដាក់ភ្នាក់ងារសង្កេតការណ៍របស់ខ្លួន ក្នុងនោះគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍ទាំងពេញសិទ្ធិ និងបម្រុងជិត៤៦០០០នាក់។
រូបឯកសារ៖ លោក ហង្ស ពុទ្ធា អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ផ្តល់សម្ភាសន៍ដល់អ្នកសារព័ត៌មានក្រោយបញ្ចប់កិច្ចប្រជុំជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធនៅទីស្តីការ គ.ជ.ប នាថ្ងៃទី២៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។ (កាន់ វិច្ឆិកា/VOA)
លោក ហង្ស ពុទ្ធា អ្នកនាំពាក្យ គ.ជ.ប. ប្រាប់ VOA នារសៀលថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថា អ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិក្នុងអាណត្តិនេះមានចំនួនច្រើនជាងអាណត្តិមុនទ្វេដង។ លោកថា ចំនួនអ្នកសង្កេតការណ៍សម្រាប់ការបោះឆ្នោតច្រើនបែបនេះ បង្ហាញពីដំណើរការនៃការវិវត្តទៅមុខនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
លោកបញ្ជាក់ថា៖
«នេះជាការបង្ហាញនូវការរីកចម្រើននៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលក្នុងនោះក្រៅពីប្រជាពលរដ្ឋដែលជាម្ចាស់ឆ្នោត គណបក្សនយោបាយក៏មានចំនួនកើនឡើង ហើយអ្នកសង្កេតការណ៍ក៏មានការយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំង។ អីចឹងក្នុងស្ថានភាពបែបណាក៏ដោយគឺគ.ជ.ប.នឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតតែមួយថ្ងៃទេ គឺនៅថ្ងៃអាទិត្យ ទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨»។
លោក ហង្ស ពុទ្ធា បន្ថែមថា រហូតមកដល់ពេលនេះ អ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិមានចំនួនជាង២០០នាក់។ ទោះយ៉ាងណាលោកមិនបានបញ្ជាក់ថា តើអ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិទាំងនោះមកពីប្រទេសណាខ្លះនោះទេ។
គ.ជ.ប.ក៏បានប្រកាសបិទការទទួលពាក្យសុំចុះឈ្មោះរបស់អ្នកសារព័ត៌មាននៅត្រឹមថ្ងៃទី១៩ ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៨នេះ ដោយបានសម្រេចទទួលស្គាល់ និងផ្តល់បណ្ណឲ្យអ្នកសារព័ត៌មានចំនួន៩២៤នាក់មកពីស្ថាប័នចំនួន៨២។
គ.ជ.ប.បានប្រកាសបិទការសុំចុះឈ្មោះជាអ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិសម្រាប់ការបោះឆ្នោត នៅថ្ងៃទី១៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨នេះ និងត្រៀមបិទការទទួលពាក្យសុំចុះឈ្មោះអ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិនៅថ្ងៃទី២៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខ។
កន្លងមកលោក ហង្ស ពុទ្ធា បានអះអាងថា អ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិមួយចំនួន ដែលគ.ជ.ប.បានទទួលស្គាល់គឺមកពីតំណាងស្ថានទូតប្រទេសចិន មីយ៉ាន់ម៉ា និងសិង្ហបុរី។ ចំណែកក្នុងចំណោមអង្គការសមាគមដែលបានចុះឈ្មោះជាអ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិ សម្រាប់ការបោះឆ្នោតនាចុងខែកក្កដានេះ គេឃើញថា ភាគច្រើនមិនមែនជាស្ថាប័នដែលមានជំនាញផ្នែកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនោះទេ។
ក្នុងចំណោមអង្គការ សមាគមជាតិទាំងនោះ សហភាពសហព័ន្ធយុវជនកម្ពុជា ហៅកាត់ថា ស.ស.យ.ក.ដែលគ្រប់គ្រងដោយលោក ហ៊ុន ម៉ានី កូនប្រុសពៅរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានចុះឈ្មោះដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍ច្រើនជាងគេ គឺមានចំនួនជាង២ម៉ឺននាក់ នៅទូទាំងប្រទេស។
ខណៈអ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិប្រមាណជា៨ម៉ឺននាក់មកពីអង្គការ សមាគមជាតិជាច្រើន ដែលគ្មានជំនាញពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោតបានចុះឈ្មោះសង្កេតការណ៍នោះ អង្គការធំៗពីរដែលតែងធ្វើការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតជាច្រើនអាណត្តិនៅកម្ពុជាគឺអង្គការខុមហ្វ្រែល និងនិចហ្វិចបានប្រកាសមិនចូលរួមសង្កេតការណ៍ការបោះឆ្នោតនេះ ដោយអះអាងថា ខ្លួនរងសម្ពាធពីរដ្ឋាភិបាលនាពេលកន្លងមក ពាក់ព័ន្ធនឹងការចោទប្រកាន់ថា អង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតមួយចំនួនបានគាំទ្រការធ្វើបដិវត្តន៍ពណ៌ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។ ក្រៅពីអង្គការទាំងពីរ ក៏មានអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជាដែលធ្លាប់បានចូលរួមក្នុងការងារកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោតក្នុងគោលបំណងលើកកម្ពស់សុចរិតភាព និងតម្លាភាពក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោត ក៏បានប្រកាសមិនចូលរួមឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនេះផងដែរ។
សម្រាប់អ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិវិញ ក្នុងអាណត្តិនេះមិនមានអ្នកសង្កេតការណ៍មកពីតំណាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុបដែលជាប្រទេសកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យធំៗលើពិភពលោកនោះទេ។
រូបឯកសារ៖ លោក កន សាវាង្ស អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនៃអង្គការខុមហ្វ្រែលចូលរួមជាវាគ្មិនពិភាក្សាអំពីប្រធានបទ «ដំណើរការបោះឆ្នោតព្រឹទ្ធសភានិងភាពជឿទុកចិត្តបាន» ជាមួយអ្នកសម្របសម្រួលលោក សុខ ខេមរា កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី១៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៨។
លោក កន សាវាង្ស មន្រ្តីសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេតនៃអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ហៅកាត់ថា ខុមហ្វ្រែល (COMFREL) លើកឡើងថា ចំនួនអ្នកសង្កេតការណ៍ច្រើនមិនមែនជាកត្តាកំណត់ថា ការបោះឆ្នោតនោះប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌នោះទេ។ លោកបន្ថែមថា ភាពអព្យាក្រឹត្យរបស់អ្នកសង្កេតការណ៍ និងស្ថាប័នរបស់ពួកគេគឺជាកត្តាសំខាន់ក្នុងការកំណត់ពីដំណើរការនៃការអង្កេត។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«ត្រូវមើលលើឯករាជ្យភាពនៃស្ថាប័នហ្នឹងទៀត ថាតើអង្គការហ្នឹងលោកមាននិន្នាការទេ? លោកអញ្ជើញមកពីណា? ហើយសមាសភាពរបៀបម៉េច? អានេះជារឿងដែលសំខាន់ ដែលយើងឲ្យតម្លៃលើអ្នកសង្កេតការណ៍ គឺយើងមើលពីចំណុចហ្នឹងទៀត ព្រោះចង់មិនចង់ ការវាយតម្លៃអាស្រ័យលើសមាសភាពហ្នឹងទៀត។ វាមិនមែនមានន័យថា ឲ្យតែអ្នកចូលរួមច្រើន ការវាយតម្លៃហ្នឹងមកល្អទាំងអស់ទេ។ វាមិនមែនអីចឹងទេ។ អាហ្នឹងជារឿងមួយដែលត្រូវតាមដាន»។
កម្ពុជានឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តអាណត្តិទី៦ នៅថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៨នេះ ដោយមិនមានវត្តមានរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ស្របពេលដែលស្ថាប័នអន្តរជាតិធំៗមួយចំនួនបង្ហាញក្តីបារម្ភថា ការបោះឆ្នោតដែលមិនមានការចូលរួមពីគណបក្សប្រឆាំងនេះ នឹងក្លាយជាការបោះឆ្នោតដែលមិនមានយុត្តិធម៌ និងមិនអាចទទួលយកបាន។
សហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៧ បានប្រកាសដកខ្លួនឈប់គាំទ្រដំណើរការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ក្រោមហេតុផលថា តុលាការកំពូលបានសម្រេចរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកចាត់ទុកថា ជាដំណើរការមួយធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោតមិនមានភាពស្របច្បាប់។ ក្រៅពីការប្រកាសដកខ្លួនឈប់គាំទ្រការបោះឆ្នោត ក្រុមប្រឹក្សាសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកបានជំរុញឲ្យមានការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច និងផ្ដាច់ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ជាច្រើនមកកម្ពុជាផងដែរ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអះអាងថា ការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិគឺធ្វើឡើងទៅតាមច្បាប់ រីឯគ.ជ.ប. ដែលលែងមានសមាជិកមកពីគណបក្សប្រឆាំង បានអះអាងថា ខ្លួនរៀបចំការបោះឆ្នោតទៅតាមច្បាប់កម្ពុជាដែលមានចែងជាធរមាន។
ទាំងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត និងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន តែងប្រកាសថា ការបោះឆ្នោតនឹងនៅតែប្រព្រឹត្តទៅតាមការគ្រោងទុក បើទោះជាគ្មានការចូលរួមពីគណបក្សប្រឆាំង គ្មានការចូលរួមពីអ្នកសង្កេតការណ៍ និងគ្មានការទទួលស្គាល់លទ្ធផលបោះឆ្នោតដោយបណ្តាប្រទេសកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យធំៗមួយចំនួនក៏ដោយ៕