ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួន ១៨ និងអ្នកនយោបាយមួយចំនួនមកពីគណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល ជំរុញឱ្យកម្ពុជាគោរពតាមស្មារតីបង្រួបបង្រួមជាតិនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ ១៩៩១ ខណៈពួកគេថា កម្ពុជាមិនទាន់អនុវត្តពេញលេញនៅឡើយ ចំពោះលក្ខខណ្ឌមួយចំនួននៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះ រួមមានអង្គការលីកាដូ សមាគមអាដហុក ខុមហ្រ្វែល សង់ត្រាល់ ព្រមទាំង សមាគម សហជីព និងសហគមន៍ដីធ្លីជាដើម។
ក្នុងពិធីប្រារព្ធកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស លើកទី ៣៣ នៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ កាលពីថ្ងៃទី ២០ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០២៤ មានអ្នកចូលរួមប្រមាណ ១.០០០នាក់ ហើយមានគោលបំណងពង្រឹងការយល់ដឹងជាសាធារណៈស្តីពីកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ដោយផ្តោតលើគោលការណ៍នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស និងដើម្បីបញ្ចេញមតិលើកកម្ពស់គោលការណ៍ពហុបក្ស និងផ្សះផ្សាជាតិផ្អែកលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ នេះបើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា។
នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត ប្រាប់វីអូអេថា ការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសនៅកម្ពុជាមិនទាន់មានភាពពេញលេញនៅឡើយ ដោយលោកថាបញ្ហានៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា និងសិទ្ធិមនុស្សនៅតែមានភាពចម្រូងចម្រាស បើទោះបីជាកិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានបញ្ចូលទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាក៏ដោយ។
លោកបន្ថែមថា ដើម្បីទទួលបាននូវការអនុវត្តពេញលេញនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនេះ ត្រូវមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ពិសេសគឺរដ្ឋាភិបាល។
លោកថ្លែងថា៖ «អ្នកដែលអាចអនុវត្តទៅលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនេះ ឱ្យបានពេញលេញគឺ ភាគីរដ្ឋ បានន័យថា រាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវអនុវត្តតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញឱ្យបានល្អទាក់ទងនឹងបញ្ហាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ បញ្ហាការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងការបង្រួបបង្រួមជាតិជាដើម ដើម្បីឱ្យប្រទេសកម្ពុជាយើង មានប្រជាធិបតេយ្យនិងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សពេញលេញ»។
រូបឯកសារ៖ ទិដ្ឋភាពទូទៅនៅសន្និសីទស្តីពីសន្តិភាពនៅកម្ពុជាដែលប្រព្រឹត្តធ្វើនៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង កាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១។
ទីប្រឹក្សាគណៈបក្សកម្លាំងជាតិលោក រ៉ុង ឈុន លើកឡើងថា កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនៅតែសំខាន់ ដោយលោកថា ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ បាននាំឱ្យមានប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស មានការប្រកួតប្រជែងយកអំណាចតាមរយៈការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា។
លោកថ្លែងថា៖ «ស្មារតីនៅថ្ងៃទី ២៣ ខែតុលានេះ ហាក់បីដូចជាកម្ពុជាយើងដើរងាកចេញពីកន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ហើយងាកចេញពីស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសនេះ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យមានការធ្លាក់ចុះមានន័យថា ហាក់បីដូចជាមិនបានអនុវត្តឱ្យបានពេញលេញទៅតាមអ្វីដែលមានចែងនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីសហ្នឹង។ បន្ទាប់បន្តមកទៀតយើងឃើញថា នៅឆ្នាំ ២០២៣ ខែកក្កដា រដ្ឋាភិបាលបានរារាំងមិនឱ្យគណបក្សភ្លើងទៀនចូលរួមការបោះឆ្នោតលើកទី ២ បន្ទាប់ពីបានរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមកនៅពេលដែលគណបក្សភ្លើងទៀនរៀបចំចូលរួមនយោបាយ មិនបានចូលរួមបោះឆ្នោត»។
លោកបានបន្តថា កម្ពុជានឹងទទួលរងផលប៉ះពាល់ច្រើន ប្រសិនមិនគោរពច្បាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការគោរពសិទ្ធមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យឱ្យពេញលេញ នោះក៏អាចជាបញ្ហាធ្វើឱ្យរាំងស្ទះដល់សេដ្ឋកិច្ចជាតិផងដែរ។
ទោះយ៉ាងណា អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ប៉ែន បូណា យល់ថា ស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនៅតែត្រូវបានអនុវត្ត និងមានតម្លៃសម្រាប់កម្ពុជា ហើយក៏បានដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជារួចហើយសម្រាប់ដឹកនាំប្រទេស។
លោកថ្លែងថា៖ «សូមបញ្ជាក់ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះត្រូវបានរាជរដ្ឋាភិបាល ចាត់ទុកជាគោលក្នុងការដឹកនាំប្រទេស។ ត្រង់ណាដែលថារាជរដ្ឋាភិបាលតាមស្មារតីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស។ ខ្ញុំឧទារហណ៍ សន្តិភាពគឺជាស្នាដៃខិតខំកសាងឡើងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដែលមានសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ជាអតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តី ឥឡូវសម្តេចធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត បន្តវេន។ រដ្ឋាភិបាលគឺជាអ្នកខិតខំពុះពារលះបង់គ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីបានសន្តិភាព ហើយឥឡូវកំពុងឈរការពារសន្តិភាពយ៉ាងរឹងមាំ»។
គួរបញ្ជាក់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងបារីស (Paris Peace Agreement) ដែលបានធ្វើឱ្យខ្មែរ ៤ ភាគី ឈប់បាញ់គ្នា នាំឲ្យមានសន្តិភាព ធានាបូរណភាពដែនដី អធិបតេយ្យភាពជាតិ ការអភិវឌ្ឍជាដើមផងនោះ គឺជាស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ សម្តេចឪព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ដែលជាអ្នកផ្តួចផ្តើម។ ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០២០ មក រដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចលុបចោលថ្ងៃ ២៣តុលា សម្រាប់ការឈប់សម្រាកជាសាធារណៈ តែសង្គមស៊ីវិលនិងអ្នកនយោបាយជំទាស់មួយចំនួននៅបន្តរំឭកនិងនិយាយដល់ពីសារសំខាន់កិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយជាលក្ខណៈប្រវត្តិសាស្ត្រមួយនេះ៕