ឧប្បត្តិហេតុក្រឡាប់ទូកនេសាទវៀតណាមមួយគ្រឿង ដែលរដ្ឋាភិបាលក្រុងហាណូយ អះអាងថាត្រូវបានកប៉ាល់ចិនបុកនៅក្នុងដែនទឹកមានជម្លោះនោះ គឺជាហេតុការណ៍ថ្មីចុងក្រោយបំផុតមួយ នៅក្នុងអ្វីដែលក្រុមអ្នកជំនាញហៅថាជម្លោះដែនទឹករវាងភាគីនៃប្រទេសទាំងពីរ ដែលជារឿយៗមិនត្រូវបានគេរាយការណ៍ ទោះណាជាមានកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងពីសំណាក់ក្រុមមន្ត្រី ដើម្បីពង្រឹងទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរក៏ដោយ។
ទូកនេសាទដែលមានផ្ទុកមនុស្ស ៥ នាក់ បានក្រឡាប់ កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែមីនា នៅក្បែរកោះ Paracel ដែលជាប្រជុំកោះនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលទាមទារដោយប្រទេសទាំងពីរ ប៉ុន្តែត្រូវបានកាន់កាប់ដោយប្រទេសចិន។
គណៈកម្មាធិការជាតិទទួលបន្ទុកការឆ្លើយតប ស្វែងរក និងជួយសង្គ្រោះ ពេលមានគ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ ដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងទីក្រុងហាណូយ បាននិយាយថា កប៉ាល់ចិនបានបុកទូកនេសាទនៅក្បែរថ្មប៉ប្រះទឹក Discovery Reef នៅភាគខាងលិចប្រទេសវៀតណាម និងភាគនិរតីទីក្រុងហុងកុង។ នេះបើយោងតាមគេហទំព័រសារព័ត៌មាន VnExpress International។ របាយការណ៍នេះបានឲ្យដឹងទៀតថា ទូកនេសាទវៀតណាមមួយទៀតត្រូវបានក្រុមជួយសង្គ្រោះជួយ។ ក៏ប៉ុន្តែប្រទេសចិនបានបដិសេធចំពោះការចោទប្រកាន់ទាំងនេះ។
បើទោះបីជាឧប្បត្តិហេតុក្រឡាប់ទូកនេសាទនេះ ជាឧប្បត្តិហេតុលើផ្ទៃសមុទ្រធំបំផុតមួយ ដែលត្រូវផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈចាប់តាំងពីមានឧប្បត្តិហេតុដេញបុកទូកដ៏ធំមួយកាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ ២០១៤ ក៏ដោយ ក៏ក្រុមអ្នកជំនាញដែនសមុទ្រនៅអាស៊ីបានហៅឧប្បត្តិហេតុនេះថា បានកើតឡើងបន្តបន្ទាប់គ្នា។
លោក Huang Kwei-bo ព្រឹទ្ធបុរសរងនៃមហាវិទ្យាល័យកិច្ចការអន្តរជាតិនៅឯសាកលវិទ្យាល័យ National Chengchi University នៅទីក្រុងតៃប៉ិ បាននិយាយថា «បញ្ហានេះមិនមែនជាបញ្ហាពិសេសអ្វីនោះទេ»។ លោកបានបន្ថែមថា ភាគីសងខាងបានត្រៀមលក្ខណៈទប់ទល់ដាក់គ្នារួចទៅហើយ ហើយចុងក្រោយគឺអ្នកនេសាទទេដែលជាអ្នករងគ្រោះ។
លោក Huang បាននិយាយទៀតថា «រឿងរ៉ាវទាំងនេះធ្លាប់បានកើតឡើងពីមុនរួចហើយ។ ជាធម្មតាពេលនៅមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយគ្នាឧប្បត្តិហេតុបែបនេះ នឹងត្រូវគេបិទបាំងមិនឲ្យខ្ចរខ្ចាយ ប៉ុន្តែពេលទំនាក់ទំនងមានបញ្ហា នោះឧប្បត្តិហេតុនេះនឹងត្រូវគេបំប៉ោងឲ្យកាន់តែធំ។
ការប៉ះទង្គិចលើដែនសមុទ្រ និងការសម្របសម្រួលផ្នែកការទូត
ចិន និងវៀតណាមគឺជាគូប្រជែងគ្នាខ្លាំងបំផុតទាមទារធ្វើជាម្ចាស់ដែនទឹកនៃសមុទ្រដែលមានទំហំ៣,៥លាន គ.ម.ការ៉េ ដែលលាតសន្ធឹងទៅចុងខាងត្បូងនៃកោះ Borneo។ ប្រទេសកុម្មុយនិស្តទាំងពីរក៏បានប្រជែងគ្នានៅក្នុងសង្គ្រាមព្រំដែនគោកកាលពីទសវត្សរ៍ ១៩៧០ ដែលបណ្តាលឲ្យរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងពីរមានការមិនទុកចិត្តគ្នារយៈពេលយ៉ាងយូរ។
ចិន និងវៀតណាមមានការប៉ះទង្គិចក្នុងដែនទឹក ដែលបណ្តាលឲ្យមានមនុស្សស្លាប់ចំនួនពីរដង គឺនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៤ និងឆ្នាំ ១៩៨៨ ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការគ្រប់គ្រងដែនសមុទ្រ ដែលសម្បូរទៅដោយធនធានត្រី និងប្រេង។ ការដេញបុកទូកនេសាទក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ កើតឡើងបន្ទាប់ពីមានការដំឡើងម៉ាស៊ីនបូមប្រេងរបស់ចិនមួយនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោក Jay Batongbacal សាស្ត្រាចារ្យកិច្ចការដែនសមុទ្រអន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យហ្វីលីពីន (University of the Philippines ) បាននិយាយថា ការប៉ះទង្គិចតូចៗជាងនេះធ្លាប់បានកើតឡើងដោយមិនបានបង្កឲ្យមានចលាចលធំដុំទេ។
ជាឧទាហរណ៍ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១១ កប៉ាល់ល្បាតចិនមួយគ្រឿង «ត្រូវបានគេរាយការណ៍ថា បានកាត់ផ្តាច់បណ្តាញរុករករបស់កប៉ាល់ស្វែងរកអណ្តូងប្រេងរបស់វៀតណាមនៅក្នុងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសនៃដែនសមុទ្ររបស់វៀតណាម នេះបើយោងតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវមួយនៅឆ្នាំ២០១៨ ដោយវិទ្យាស្ថាន ISEAS Yusof Ishak ក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី។
ការសម្របសម្រួលផ្នែកការទូត
បេសកជនរបស់គណបក្សកុម្មុយនិស្តជារឿយៗជួបប្រជុំគ្នា បន្ទាប់ពីមានឧប្បត្តិហេតុនៅលើដែនសមុទ្រ ដើម្បីសម្រួលឲ្យភាពស្ងប់ស្ងាត់។ ភាគីទាំងសងខាងត្រូវការពឹងផ្អែកគ្នាទៅវិញទៅមកដើម្បីផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច។ ចិនចាត់ទុកវៀតណាមជាកន្លែងលក់វត្ថុធាតុដើមសម្រាប់ការផលិត ខណៈវៀតណាមចាត់ទុកចិនជាទីផ្សារនាំចេញដ៏ធំរបស់ខ្លួន។
លោក Trung Nguyen ព្រឹទ្ធបុរសផ្នែកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម និងមនុស្សសាស្ត្រហូជីមិញ (Ho Chi Minh University of Social Sciences and Humanities) បាននិយាយថា ផ្ទុយទៅវិញដើម្បីបង្ហាញពីការទាមទារអធិបតេយ្យភាពដែនសមុទ្ររបស់ខ្លួន អាជ្ញាធរវៀតណាមជួនកាលបើកឲ្យកប៉ាល់នេសាទជនជាតិខ្លួនចូលទៅនេសាទនៅដែនទឹកដែលរំលោភលើបម្រាមឯកតោភាគីរបស់ចិនស្តីពីការនេសាទនៅក្នុងដែនទឹកដែលមានជម្លោះ។
ការប្រឆាំងនឹងចិនបានកើនឡើងកាន់តែខ្លាំងក្នុងចំណោមពលរដ្ឋវៀតណាមទូទៅផងដែរ ហើយរដ្ឋាភិបាលអាចបង្កើតឲ្យមានការប្រឆាំងបែបនោះ នៅពេលណាខ្លួនត្រូវការការគាំទ្រពីសាធារណជន។
លោក Nguyen និយាយថា សារព័ត៌មានវៀតណាមពីដំបូងមិនបានផ្សព្វផ្សាយថា ចិនជាអ្នកបង្កឧប្បត្តិហេតុកាលពីថ្ងៃទី៦ ខែមីនានោះទេ។ លោកសង្ស័យថា គណបក្សកុម្មុយនិស្តបានផ្តល់ «ភ្លើងខៀវ» ដល់សារព័ត៌មាន។
លោក Nguyen បាននិយាយថា «ខ្ញុំគិតថា ទំនាក់ទំនងរវាងបក្ស និងបក្ស ត្រូវតែស្វែងរកវិធីដោះស្រាយចំពោះបញ្ហានេះ បើមិនដូច្នោះទេ ឧប្បត្តិហេតុស្រដៀងៗគ្នានេះអាចនឹងកើតឡើងក្នុងពេលអនាគតទៀត»។
លោក Huang បាននិយាយថា ទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរ «មិនមានបញ្ហា» អ្វីនោះទេនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ដោយលោកបានកត់សម្គាល់ពីការបញ្ចូលវៀតណាមទៅក្នុងគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្លូវក្រវ៉ាត់ពាណិជ្ជកម្មរបស់ចិននៅអាស៊ីនាពេលថ្មីៗនេះ។
ក្រមប្រតិបត្តិ
អ្នកវិភាគជឿថា ឧប្បត្តិហេតុកាលពីថ្ងៃទី៦ ខែមីនា អាចនឹងក្លាយជាចំណុចដែលត្រូវលើកមកពិភាក្សារវាងចិន និងប្រទេសអាស៊ានទាំង១០ នៅពេលប្រទេសទាំងនេះចរចាពីក្រមប្រតិបត្តិដែនសមុទ្រនៅត្រឹមឆ្នាំ២០២១។ ប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានផ្សេងទៀតដូចជា ប្រទេសព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី និងហ្វីលីពីន ក៏បានប្រជែងជាមួយនឹងចិនទាមទារកាន់កាប់ដែនសមុទ្រជាន់គ្នានេះផងដែរ។
លោក Huang បាននិយាយថា ក្រមប្រតិបត្តិអាចនឹងចែងពីប្រតិបត្តការរបស់នាវាល្បាត និងនាវាចម្បាំង រួមទាំងយន្តហោះគ្មានមនុស្សបើក (drone) ដើម្បីជៀសវាងកុំឲ្យកើតមានឧប្បត្តិហេតុបែបនេះទៀត ប៉ុន្តែវាមិនច្បាស់ទេ ថាតើក្រមនេះអាចមានវិសាលភាពលើនាវាឯកជនឬយ៉ាងណា។ ចិន និងប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានបានពិភាក្សាគ្នាអំពីក្រមប្រតិបត្តិនេះចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០២មក ដោយចិនបានព្យាយាមពន្យារពេលក្នុងការសម្រេចក្រមប្រតិបត្តិនេះ។ រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងមានអំណាចយោធាខ្លាំងបំផុត នៅក្នុងចំណោមប្រទេសនានាដែលទាមទារដែនសមុទ្រដែលមានជម្លោះនេះ។
លោក Batongbacal និយាយថា ប្រទេសផ្សេងទៀតអាចនឹងពិចារណាគាំទ្រក្រមប្រតិបត្តិនេះ ដើម្បីបញ្ឈប់ឧប្បត្តិហេតុដូចថ្ងៃទី៦ ខែមីនាកន្លងទៅ។
លោកបាននិយាយថា «ខ្ញុំច្បាស់ណាស់ថា ឧប្បត្តិហេតុនេះនឹងត្រូវបានប្រទេសដទៃទៀតពិចារណា នៅពេលពិភាក្សាលើក្រមប្រតិបត្តិ ដូច្នេះខ្ញុំជឿថា សំណើរបស់វៀតណាមនឹងមានទម្ងន់ខ្លះលើបញ្ហានេះ»៕
ប្រែសម្រួលដោយ ប៊ុន ប៉េងហ៊ុយ