ការ​ត្រួត​ពិនិត្យ​មុន​ផ្សាយ​នឹង​បន្ធូរ​បន្ថយ​លើ​វិស័យ​ភាពយន្ត​ថៃ

រូបឯកសារ៖ សិស្សនិស្សិតថៃ​ដែល​គាំទ្រ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​​ប្រមូល​ផ្តុំគ្នា​ធ្វើ​បាតុកម្ម​ប្រឆាំង​នឹងច្បាប់​រឹតត្បិត​ក្រោម​រដ្ឋាភិបាល​យោធា​ នៅមហាវិទ្យាល័យ​ ​Thammasat ក្បែរ​ទីក្រុង​បាងកក ប្រទេស​ថៃ កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០។

ការ​គំរាមកំហែង​ត្រួតពិនិត្យ​ខ្លឹមសារ​ជាមុននៅ​ក្នុង​ឧស្សាហកម្ម​ភាពយន្ត​ថៃ អាច​នឹង​ត្រូវ​បាន​ដកចេញនា​ពេល​ឆាប់ៗ​ខាង​មុខ​នេះ ខណៈ​ដែល​រដ្ឋាភិបាល​ថ្មី​កំពុង​យក​ចិត្ត​ទុកដាក់​ទៅ​លើ​ «អំណាច​ទន់» ​ដើម្បី​លើក​តម្កើង​សក្ដានុពល​របស់​ព្រះរាជាណាចក្រ​មួយ​នេះ​ឲ្យ​ទៅ​ជា​មជ្ឈមណ្ឌល​នៃ​គំនិត​ច្នៃ​ប្រឌិត។

ប្រទេស​ថៃ​បានស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រង​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ដែល​មាន​ចរិត​អភិរក្ស​និយម​ខ្លាំង អស់​រយៈ​ពេល ៩ ឆ្នាំ ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​អតីត​មេ​បញ្ជាការ​កងទ័ព លោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា (Prayuth Chan-ocha) ដែល​បាន​ឆក់​យក​អំណាច​តាម​រយៈ​រដ្ឋប្រហារ​ឆ្នាំ ២០១៤ និង​ជា​អ្នក​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​ចំពោះ​អ្វី​ដែល​ក្រុម​អ្នក​ការពារ​សិទ្ធិ​មនុស្ស​ហៅ​ថា​ ការ​ដួលរលំ​នៃ​សេរីភាព និង​ការ​រឹតត្បិត​ទៅ​លើ​ឧស្សាហកម្ម​គំនិត​ច្នៃប្រឌិត។

តារា​ចម្រៀង​រ៉ែប និង អ្នក​ចម្រៀង​ដែល​ប្រឆាំង​រដ្ឋាភិបាល បាន​រង​ការ​ចោទ​ប្រកាន់​ដោយ​បទ​ចោទ​ជា​ច្រើន​ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង​ការ​បះបោរ និង ការ​ប្រមាថព្រះ​មហាក្សត្រ ខណៈ​ដែល​អ្នក​ផលិត​ខ្សែ​ភាពយន្ត និង​សិល្បករ​វិញ បាន​ស្ថិត​ក្រោម​ការ​ឃ្លាំមើល​ និង​បៀតបៀន​ ពី​សំណាក់​អាជ្ញាធរ ឬ ត្រូវ​រឹត​ត្បិត​ខ្លួន​ឯង។​

រដ្ឋាភិបាល​ស៊ីវិល​ថ្មី ដឹកនាំ​ដោយ​គណបក្ស​ភឿថៃ និយាយ​ថា ខ្លួន​ចង់​ជំរុញ​ឲ្យ​សង្គម​ថៃ​មាន​ភាព​បើក​ចំហ​ជាង​មុន ដែល​ជំរុញ​ឲ្យ​អង្គការ​ធ្វើ​ការពាក់​ព័ន្ធ​នឹង​ភាព​ច្នៃប្រឌិត រួម​មាន​ក្រុមហ៊ុន​ផលិត​ភាពយន្ត អាច​រីក​លូតលាស់។

អ្នកស្រី Paetongtarn Shinawatra ប្រធាន​គណៈកម្មាធិការ​ជាតិ​ស្ដី​ពី​ការ​អភិវឌ្ឍ​អំណាច​ទន់ បាន​ថ្លែង​កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី ៤ ខែមករា​កន្លង​ទៅ​ថា៖ «គណបក្ស​ភឿថៃ និងគណបក្ស​សម្ព័ន្ធ​ត្រៀម​ខ្លួន​រួចរាល់​ដើម្បី​គាំទ្រ​សេរីភាព​នៃ​ការ​បញ្ចេញ​មតិ។ មាន​តែ​ភាពយន្ត​ដែល​មាន​ខ្លឹមសារ​ប៉ះពាល់​ដល់​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ប៉ុណ្ណោះ​ដែល​នឹង​ត្រូវ​បន្ត​ហាម​ឃាត់​មិន​ឲ្យ​ចាក់​ផ្សាយ​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​នេះ»។

រូបឯកសារ៖ បាតុករ​ប្រឆាំង​រដ្ឋាភិបាល​យោធា​ថៃ​ដឹកនាំ​ដោយលោក Prayuth Chan-ocha ធ្វើ​បាតុកម្ម​ នៅទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២២។

ផ្នែក​ដ៏សំខាន់​នៃ​កំណែ​ទម្រង់​ទាំង​នេះ គឺការ​បង្កើត​ក្រុមប្រឹក្សា​ត្រួតពិនិត្យ​ ដែល​ទំនង​មាន​សមាសភាព​មក​ពី​បណ្ដា​អ្នក​មាន​អាជីព​ក្នុង​ឧស្សាហកម្ម​ភាពយន្ត និង សមាជិកមួយ​ចំនួន​មក​ពី​វិស័យ​ឯកជន។

ក្រុម​អ្នក​ជំនាញ​និយាយ​ថា កំណែទម្រង់​ទាំង​នេះ​ អាច​បញ្ចប់​ភ្លាមៗ​នូវ​ការ​រឹតត្បិត​របស់​រដ្ឋ ដែល​មក​ទល់​នឹង​ពេល​នេះ​បាន​ហាមឃាត់ និងកែ​តម្រូវ​ភាពយន្ត​នានា​ដែល​គេ​យល់​ឃើញ​ថា «ធ្វើ​ឲ្យ​ខូច ឬរំខាន​ដល់​សណ្ដាប់​ធ្នាប់​សង្គម សុជីវធម៌ ឬភាពយន្ត​ដែល​អាច​មាន​ឥទ្ធិពល​ទៅ​លើ​សន្តិសុខ​ជាតិ ឬប៉ះពាល់​ដល់​មោទនភាព​ជាតិ»។

កម្មវិធី​តាម​កញ្ចក់​ទូរទស្សន៍​ដែល​មាន​ខ្លឹមសារ​ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង​ក្រុម​មនុស្ស​ស្រឡាញ់​ភេទ​ដូចគ្នា ឬ LGBTQ+ និង​ភាពយន្ត​ដែល​គេ​យល់​ថា​ ធ្វើ​ឲ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា ​ត្រូវ​បាន​ហាម​ ឬ ​ពន្យារ​មិន​ឲ្យ​ចាក់​បញ្ចាំង​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​នេះ។

ខ្សែភាពយន្ត​រន្ធត់​មួយ​ឈ្មោះ​ថា «Shakespeare ត្រូវ​តែ​ស្លាប់» ដែល​សរសេរ​ឡើង​វិញ​តាម​លំនាំ​រឿង​មាន​ចំណង​ជើង​ថា «Macbeth» ​ដោយ​អ្នកស្រី Ing Kanjanavanit ត្រូវ​បាន​រដ្ឋាភិបាល​ថៃ​ហាម​មិន​ឲ្យ​ចាក់​ផ្សាយ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ២០១២ មក​ម្ល៉េះ ​ដោយ​ហេតុ​ផល​ថា​វា​ «គំរាម​កំហែង​ដល់​សន្តិសុខ​ជាតិ»។

ភាពយន្ត​នេះ​បាន​យោង​ទៅ​លើ​ការវាយ​ប្រហារ​កាល​ពី​ខែ​តុលា ឆ្នាំ ១៩៧៦ ដោយ​ប៉ូលិស និង យោធា​ប៉ារ៉ា​ស្ដាំ​និយម ទៅ​លើ​បាតុករ​ឆ្វេង​និយម​ដែល​បាន​គ្រប់​គ្រង​ទៅ​លើ​សាកលវិទ្យាល័យ​ធម្មសាត​ (Thammasat University) នៅ​ក្នុង​ទីក្រុង​បាងកក។ បាតុករ​រហូត​ដល់​ទៅ​ ១០០ ​នាក់​ត្រូវ​បាន​សម្លាប់ ហើយ​យោធា​ថៃ បាន​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​បន្ទាប់​ពី​ហេតុការណ៍​នេះ​កើត​ឡើង​ ដោយ​បាន​បញ្ចប់​ការគ្រប់គ្រងបែប​ប្រជាធិបតេយ្យ​មួយ​រយៈ។

ភាព​យន្ត​របស់​អ្នកស្រី Ing មួយ​ទៀត​ឈ្មោះ​ថា DogGod ថត​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៩៧ ដែល​បាន​បង្ហាញ​ពី​ការគោរព​ដើរ​តាម​សត្វ​ឆ្កែ ​ទើបតែ​ត្រូវ​បាន​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ចាក់​បញ្ចាំង​កាល​ពី​ពេល​ថ្មីៗ​នេះ បន្ទាប់​ពី​ត្រូវ​បាន​ហាម​ឃាត់​អស់​រយៈ​ពេល​មួយ​ទសវត្សរ៍។

គណបក្ស​ភឿថៃ​ដ៏​មាន​ប្រជាប្រិយ៍ភាព កំពុង​ផ្សព្វផ្សាយ​មុខមាត់​ថ្មី​របស់​ថៃ​ដែល​មាន​លក្ខណៈ​សេរី ដរាប​ណា​តួនាទី​ស្នូល​នៃ​របប​រាជានិយម​មិន​ត្រូវ​បាន​ប៉ះ​ពាល់។

ច្បាប់​មួយ​ដែល​មាន​ឈ្មោះ​ថា ច្បាប់​អំណាច​ទន់ នឹង​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ទីភ្នាក់ងារ​ផ្នែក​គំនិត​ច្នៃ​ប្រឌិត​មួយ ដើម្បី​បង្កើត និង លើក​ស្ទួយ​អ្វី​ដែល​ផលិត​ឡើង​នៅ​ប្រទេស​ថៃ រាប់ចាប់​តាំង​ពី​ភាពយន្ត រហូត​ដល់​ម្ហូប​អាហារ និង ការច្នៃម៉ូត។

លោក Kong Rithdee នាយក​រង​នៃ​ទីភ្នាក់ងារ​បណ្ណាសារភាពយន្ត​ថៃ ​ដែល​ជា​ទីភ្នាក់ងារ​ទទួល​រ៉ាប់រង​ការ​លើក​ស្ទួយ​មរតក​ភាពយន្ត​ថៃ បាន​ថ្លែង​ថា៖ «វា​ជាការ​ចាប់​ផ្ដើម​មួយ​ដ៏​ល្អ»។

លោក​និយាយ​ថា៖ «បើ​ចង់​បាន​ផល​អ្វី​មួយ​ពី​ច្បាប់​ស្ដី​ពី​ការ​រឹតត្បិត វា​តម្រូវ​ឲ្យ​មាន​ឆន្ទៈ​នយោបាយ​ជាច្រើន ពីព្រោះ​ថា វា​តែងតែ​មាន​ការ​ប្រឆាំង​ពី​សំណាក់​ក្រុម​អ្នក​អភរិក្ស​និយម»។

លោក​បន្ត​ថា មាន​តែ​ពេល​វេលា​ទេ​ដែល​អាច​ប្រាប់​ ថាតើ​ក្រុមប្រឹក្សា​ត្រួតពិនិត្យ​នឹង​បញ្ចប់​ទង្វើ​ហាម​ឃាត់​លើ​ខ្លឹមសារ​ចម្រូង​ចម្រាស់​ឬ​យ៉ាងណា។

លោក​បន្ត​ទៀត​ថា៖ «ដើម្បី​ជំរុញ​ឲ្យ​សង្គម​ និង​សេដ្ឋកិច្ច​នៃ​ការច្នៃប្រឌិត​រីកចម្រើន ​ពួកគេ​ត្រូវតែ​បញ្ឈប់​ការ​រឹតត្បិត ​នឹង​មាន​ទឹក​ចិត្ត​បើក​ចំហរ ​ដោយ​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ពលរដ្ឋ​និយាយ​ និង ​បញ្ចេញ​គំនិត​អំពី​អ្វី​ដែល​ពួក​គេ​ចង់បាន»។

លោក ​Chayanin Tiangpitayagorn អ្នក​វិភាគ​អំពី​ខ្សែភាព​យន្ត​និយាយ​ថា​ លោក​ស្វាគមន៍​កិច្ច​ប្រឹង​ប្រែង​ធ្វើ​កំណែ​ទម្រង់​នេះ ប៉ុន្តែ​យ៉ាងណា​ក៏​ដោយ​ កំណែ​ទម្រង់​នេះ​ជា​ការ​លើក​លែង​មួយ។

លោក​ថ្លែង​ថា៖ «ការ​ដក​ការ​រឹតត្បិត​គួរ​តែជា​រឿង​ដែល​ត្រូវ​ធ្វើ​លើ​វិស័យភាពយន្ត​ទាំង​មូល។ ការ​ដែល​ពួក​គេ​នៅ​តែ​ពិចារណា​បន្ត​ហាម​ឃាត់​ខ្លឹមសារ​ដែល​ប៉ះពាល់​ដល់​ព្រះ​មហាក្សត្រ​នោះ គឺ​ហាក់​បីដូច​យើង​ញាត់​ខ្លួន​យើង​ចូល​ទៅ​ក្នុង​អាវ​ចំណង ដែល​មិន​ចាំបាច់​ទាល់​តែសោះ»។

រូបឯកសារ៖ អ្នកស្រី Paetongtarn Shinawatra កូនស្រីរបស់​អតីត​នាយករដ្ឋ​មន្ត្រីថៃលោក Thaksin Shinawatra សមាជិក​នៃ​គណបក្ស Pheu Thai សំពះស្វាគមន៍សមាជិកបក្សដទៃទៀត នៅទីស្នាក់ការបក្ស ក្នុង​ទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣។

នយោបាយ​អំណាច​ទន់

អ្នកស្រី​ Paetongtarn អាយុ ៣៧ ឆ្នាំ​ គឺជា​កូនស្រី​លោក ថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវ៉ាត្រ (Thaksin Shinawatra) អតីត​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ថៃ និង ជា​ស្ថាបនិក​គណបក្ស​ថៃ​ស្រឡាញ់​ថៃ (Thai Rak Thai) ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ បាន​ប្ដូរ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​គណបក្ស​ភឿថៃ។ កាល​ពី​ខែ​សីហា​ កន្លង​ទៅ ​លោក ថាក់ស៊ីន បាន​ត្រឡប់​មក​ប្រទេស​ថៃ​វិញ​ដ៏​ភ្ញាក់ផ្អើល បន្ទាប់​ពី​លោក​បាន​រស់​នៅ​និរទេស​ខ្លួន​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​នៅ​ក្រៅ​ប្រទេស​អស់​រយៈ​ពេល ១៥ ឆ្នាំ។ ការ​វិល​ត្រឡប់​របស់​លោក​ធ្វើ​ឡើង​ក្នុង​ថ្ងៃ​ដែល​គណបក្ស​ភឿថៃ បាន​ឡើង​កាន់​អំណាច។

ការចង​សម្ព័ន្ធភាព​រវាង​គណបក្ស​ភឿថៃ​ជាមួយ​គណបក្ស​ដែល​មាន​ចរិត​អភិរក្ស​និយម​មក​ពី​រដ្ឋបាល​ចាស់ បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​គណបក្ស ​«ឆ្ពោះ​ទៅ​មុខ»​ ឬ Move Forward Party ដែល​មាន​ចរិត​រ៉ាឌីកាល់ និង មាន​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​ក្មេងៗ នៅ​ឯកោ ទោះបីជា​គណបក្ស​ Move Forward បាន​ឈ្នះ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ក៏​ដោយ។

បច្ចុប្បន្ននេះ​ គណបក្ស​ភឿថៃ ​កំពុង​យក​ចិត្ត​យុវជន​តាម​រយៈ​ការ​ធ្វើ​កំណែ​ទម្រង់​ច្បាប់​មាន​ចរិត​អភិរក្ស​និយម រួមទាំង​ការ​ជំរុញ​ឲ្យ​មាន​ច្បាប់​អាពាហ៍​ពិពាហ៍​សម្រាប់​មនុស្ស​ស្រឡាញ់​ភេទ​ដូចគ្នា និង​ ការ​បន្ធូរ​បន្ថយ​ការ​រឹតត្បិត​ក្នុង​វិស័យភាពយន្ត។

កម្មវិធី​នយោបាយ​របស់​អ្នកស្រី Paetongtarn ត្រូវ​បាន​លើក​ទឹក​ចិត្ត​ដោយ​បទពិសោធ​នៅ​ប្រទេស​កូរ៉េ​ខាងត្បូង ​ដែល​រដ្ឋ​គាំទ្រ​ដល់​យុទ្ធសាស្ត្រ​វប្បធម៌​ដែល​ជំរុញ​ឲ្យ​មាន​បាតុភូត​រលក​វប្បធម៌​កូរ៉េ ​តាម​រយៈ​តន្ត្រី K-pop ​និង​រឿងភាគ​កូរ៉េ ​ដែល​កំពុង​មាន​ភាព​ល្បីល្បាញ​នៅ​លើ​សាកល​លោក។

លោក Aekaphong Sarasante អ្នក​ផលិត​ភាពយន្ត​ថៃ និយាយ​ថា ការ​បន្ធូរ​បន្ថយ​ការ​រឹតត្បិត​របស់​ថៃ នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​ «ការ​រីកចម្រើន​ខ្លះ»។ លោក​កំពុង​រង់ចាំ​មើល​ការ​ផ្លាស់​ប្ដូរ មុន​នឹង​លោក​បញ្ចេញ​ភាពយន្ត​ឯកសារ​មាន​ចំណង​ជើងថា «បំបែក​វដ្ដ» ​សម្រាប់​ចាក់ផ្សាយ ​ដែល​ភាពយន្ត​នេះ​និយាយ​អំពី​ការងើប​ឡើង​នៃ​កម្លាំង​យុវជន​ក្នុង​ស្រទាប់​នយោបាយ​ថ្មី។

លោក​និយាយ​ថា៖ «ប៉ុន្តែ​ ខ្ញុំ​ខក​ចិត្ត​ជា​ខ្លាំង​ដែល​រឿង​ទាំង​អស់​នេះ កើត​ឡើង​ដើម្បី​តែ​ផល​ប្រយោជន៍​នយោបាយ»។

ស្រប​ពេល​ជាមួយ​គ្នា​នេះ អ្នក​វិភាគ​និយាយ​ថា គោល​បំណង​ចម្បង​នៃ​អំណាច​ទន់​ដែល​ចង់​លើក​តម្កើង​កិត្យានុភាព​របស់​ប្រទេស​នេះ​បាន​ថមថយ ​ទោះបីជា​រដ្ឋាភិបាល​បាន​ត្រៀម​ថវិកា​ ១៤០ ​លាន​ដុល្លារ ​និង​លើក​អ្នកស្រី Paetongtarn ​ឲ្យ​ធ្វើ​ជា​អ្នក​នាំពាក្យ​នៃ​ផែនការ​នេះ​ក្ដី។

លោក Voranai Vanijaka សាស្ត្រាចារ្យ​ផ្នែក​សារព័ត៌មាន​នៅ​សាកល​វិទ្យាល័យ​ធម្មសាត ( Thammasat University) និង​ជា​អតីត​បេក្ខជន​នយោបាយ​ម្នាក់ រៀបរាប់​អំពី​ទិដ្ឋភាព​សេរីភាព​នៃ​វប្បធម៌​ថៃ​ ដែលមាន​ករណី​លើក​លែង។

លោក​និយាយថា៖ «វិធី​តែ​មួយ​គត់​ដើម្បី​ដឹង​ថា យើង​នឹង​មាន​សេរីភាព​ប៉ុណ្ណា​នោះ គឺ​ត្រូវ​ដឹង​ថា ​ក្រុម​ប្រឹក្សា​ត្រួត​ពិនិត្យមាន​សមាសភាព​មក​ពី​ណា​ខ្លះ។ តើ​មាន​ប៉ុន្មាន​នាក់​មក​ពី​វិស័យ​ឯកជន? តើ​អ្នក​ណា​មាន​ទម្ងន់​ខ្លាំង​ជាង ហើយ​អ្នក​ណា​មាន​អំណាច​ខ្លាំង​ជាង?»៕

ប្រែ​សម្រួល​ដោយ នៀម ឆេង