កាលពីថ្ងៃចន្ទប្រធានាធិបតីចិនលោក Xi Jinping បានទៅដល់ទីក្រុងមូស្គូ សម្រាប់ទស្សនកិច្ចផ្លូវរដ្ឋរយៈពេល៣ថ្ងៃ ដើម្បីជួបជាមួយមេដឹកនាំរុស្ស៊ីលោក Vladimir Putin។ ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចនោះ លោក Xi មានរបៀបវារៈនៃការពិភាក្សាអំពីសង្គ្រាមរុស្ស៊ីនៅអ៊ុយក្រែន និងសំណើសន្តិភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំង។
ទោះយ៉ាងណា នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ប្រទេសកម្ពុជា ពលរដ្ឋមួយចំនួន មិនបានបង្ហាញការចាប់អារម្មណ៍ខ្លំាងលើដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក Xi នៅក្នុងទីក្រុងមូស្គូនោះទេ តែពួកគេថា អ្វីដែលពួកគេបារម្ភខ្លាំងនោះគឺការអូសបន្លាយសង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែន ដែលរងការវាយប្រហារទាំងទទឹងទិសពីរុស្ស៊ីតាំងពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២។
និស្សិតវិស្វកម្មជីវៈសាស្រ្ត ឆ្នាំទី១ កញ្ញា យ៉ែង ខែមា អាយុ១៨ឆ្នាំ ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃអង្គារនេះថា នាងបានមើលឃើញអំពីផលប៉ះពាល់ ដែលបណ្តាលមកពីសង្គ្រាមរុស្ស៊ីនៅអ៊ុយក្រែន ដោយលើកហេតុផលថា តម្លៃអីវ៉ាន់ផ្សេងៗ និងប្រេងឥន្ទនៈ កើនខ្ពស់ជាងមុនពេលសង្គ្រាមផ្ទុះឡើង។
កញ្ញាថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំគិតថា មានផលវិបាកច្រើនព្រោះអីទីមួយរឿងអីវ៉ាន់ឡើងថ្លៃប៉ះពាល់ដល់ជីវភាព ប្រជាជនយើង ហើយណាមួយទៀតដល់ពេលមានសង្គ្រាមអ៊ីចឹងទៅប្រើប្រាស់អាវុធអីផ្សេងៗ វាប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាននៅលើផែនដីយើងទៀត»។
យុវតីរូបនេះបន្តថា បើសង្គ្រាមរវាងរុស្សីនិងអ៊ុយក្រែនចេះតែអូសបន្លាយ មិនឈប់នោះ វាគឺជារឿងគួរឱ្យព្រួយបារម្ភដែរ ចំពោះការកើតឡើងសង្គ្រាមលោក ដូចជាសង្គ្រាមលោកលើកទី១ និងលើកទី២ ដែលអាចធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចក្នុងប្រទេសនីមួយៗមានការធ្លាក់ចុះ ដោយរាប់ទាំងប្រទេសកំពុងជាប់ផុងក្នុងសង្រ្គាម និងប្រទេសដទៃទៀតនៅលើពិភពលោកដែលមិនស្ថិតក្នុងជម្លោះ។
កញ្ញាបន្ថែមថា៖ «អារឿងហ្នឹង ខ្ញុំគិតថា វាគឺជារឿងដែលគួរឱ្យបារម្ភដែរ ដោយសារកាលណាកាន់តែខ្លាំងទៅវាអាចកើតជាសង្រ្គាមដូចកាលមុន ដូចជាសង្គ្រាមលោកលើកទី១ លោកលើកទី២ដែរបង»។
ព្រះតេជព្រះគុណ ធាង ប៊ុនប៉ា ដែលមានព្រះជន្មាយុ២៨វស្សា និងជានិស្សិតអក្សរសាស្រ្តខ្មែរ ឆ្នាំទី៤ បានមានសង្ឃដីកាថា ចិនមិនអាចចរចាឱ្យមានការបញ្ឈប់សង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែនបាននោះទេ តែព្រះអង្គចង់ឃើញសន្តិភាពកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែន។
ព្រះអង្គបានមានសង្ឃដីកាថា៖ «បើតាមមើលទៅដើម្បីជាសន្តិភាពរវាងប្រទេសមួយទៅប្រទេសនិងប្រទេសមួយទៀត សង្គ្រាមហ្នឹងវាត្រូវគួរតែបញ្ចប់ហ្នឹងឯង ដើម្បីរកសុខសន្តិភាពជូនដល់ប្រជារាស្រ្ត ជាពិសេសនៅប្រទេសអ៊ុយក្រែនហ្នឹងតែម្តង ដែលប្រជាពលរដ្ឋរងគ្រោះដោយសារសង្គ្រាមហ្នឹងច្រើនណាស់»។
ព្រះអង្គបានមានសង្ឃដីកាបន្តថា មិនថាប្រជាពលរដ្ឋរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែនទេ សូម្បីតែប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក៏នៅតែមានការព្រួយបារម្ភពីបញ្ហាសង្រ្គាមនេះដែរ ព្រោះកម្ពុជាក៏ធ្លាប់ឆ្លងកាត់សង្គ្រាម ទំរាំមានសន្តិភាពដូចសព្វថ្ងៃ។
ព្រះតេជព្រះគុណ ធាង ប៊ុនប៉ា បានមានសង្ឃដីកាបន្ថែមថា៖ «យើងដឹងហើយថា សង្គ្រាមកាលណាកើតមានគឺធ្វើឱ្យខាត់បង់ទ្រព្យសម្បត្តិជាតិ បាត់បង់ជីវិតប្រជាពលរដ្ឋអ៊ីចឹងគ្មាននរណាមួយចង់ឱ្យមានសង្គ្រាមកើតឡើងទេ តែក្នុងនាមជាប្រជាជនខ្មែរក៏ដូចគ្នាគឺមិនចង់ឱ្យមានឈ្លោះទាស់ទែងរវាងប្រទេសមួយនិងប្រទេសមួយគឺវាធ្វើឱ្យទឹកចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋយើងវាភ័យខ្លាច ព្រោះថាប្រជាពលរដ្ឋយើងពីមុនមកធ្លាប់បានឆ្លងកាត់សង្រ្គាមហ្នឹងច្រើនដែរ ហើយក៏នៅតែមានការភ័យខ្លាចដែរ»។
ចំណែកលោក ម៉ឹង សំអាត អាយុ៣៥ឆ្នាំ មុខរបរជាអ្នកលក់ដូរ បានបង្ហាញការបារម្ភរបស់លោកថា បើសង្គ្រាមរវាងប្រទេសរុស្សី និងអ៊ុយក្រែននេះមិនបញ្ចប់ទេ ផលប៉ះពាល់ដែលកើតចេញពីសង្គ្រាមរ៉ាំរ៉ៃមួយនេះ នឹងធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសនានាថយចុះ ហើយការនាំទំនិញចេញចូលកម្ពុជា ក៏នឹងជួបឧបសគ្គច្រើន។
លោកប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃអង្គារនេះថា៖ «បើនិយាយពីកត្តាដែលជួបបញ្ហាគឺវានឹងជួបហើយ ឧទាហរណ៍ដូចជា សេដ្ឋកិច្ចជាក់ស្តែងអ៊ីចឹងគឺជួបនឹងបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះ ដូចជាសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាយើងគឺពឹងផ្អែកទៅលើវិស័យនាំចូល ឬការនាំចេញផលិតផលណាមួយនាំចេញទៅបណ្តាប្រទេសអឺរ៉ុប និងប្រទេសផ្សេងៗអីជាច្រើន។ ឧទាហរណ៍ថា រោងចក្រកាត់ដេរអ៊ីចឹង រាល់ថ្ងៃនេះយើងឃើញស្រាប់ យើងនាំចេញផលិតផល ឬក៏សម្លៀកបំពាក់ ខោអាវ ស្បែកជើងអីផ្សេងៗហ្នឹង យើងត្រូវការទៅសហគមន៍អឺរ៉ុបនាំចេញ ឬក៏ប្រទេសលោកអីផ្សេងៗ»។
នៅថ្ងៃអង្គារនេះ បើតាមផែនការដែលបានគ្រោងទុក លោក Xi នឹងមានការជជែកច្រើនជាមួយមេដឹកនាំរុស្ស៊ីដែលឯកោគឺលោក Putin។ លោក Xi និងលោក Putin បានចាត់ទុកថា ពួកគេជា «មិត្តជាទីស្រលាញ់នឹងគ្នា»។ ជំនួបអ្នកទាំងពីរ ធ្វើឡើងនៅចំពោះមុខការជំទាស់របស់ប្រទេសនៅបស្ចិមលោកលើសង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែន។ នេះបើតាមទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មាន Reuters។
ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ីលោក Vladimir Putin និងប្រធានាធិបតីចិនលោក Xi Jinping ចូលរួមកិច្ចប្រជុំមួយនៅវិមានក្រឹមឡាំង ក្នុងទីក្រុងមូស្គូ ប្រទេសរុស្ស៊ី កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣។
អំឡុងពេលដែលមានការជួបចរចាមិនផ្លូវការរវាងលោក Xi Jinping និងលោក Vladimir Putin ក្នុងទីក្រុងមូស្គូកាលពីថ្ងៃចន្ទ អ្នកវិភាគខ្លះ យល់ថា ការជួបចរចារវាងភាគីទាំងពីរទំនងជានឹងផ្តល់លទ្ធផលតិចតួច ជុំវិញការកសាងសន្តិភាពនៅអ៊ុយក្រែន ខណៈការជួបចរចានេះកើតឡើងក្រោយតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិហៅកាត់ថា (ICC) ចេញដីកាចាប់ខ្លួនលោក Putin កាលពីថ្ងៃសុក្រសប្តាហ៍មុន ដោយចោទលោក Putin ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមចំពោះការនិរទេសខ្លួនកូនក្មេងចេញពីប្រទេសអ៊ុយក្រែន។
អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយគឺលោក វណ្ណ ប៊ុនណា យល់ថា ចិននឹងពិបាករកច្រកចេញសម្រាប់វិបត្តិដែលកាន់តែស្មុគស្មាញនៅអ៊ុយក្រែន ព្រោះចិនបានជួបតែភាគីរុស្ស៊ី ដោយមិនទាន់បានជួបភាគីអ៊ុយក្រែន ហើយការចរចារវាងលោក Xi និងលោក Putin ក៏កំពុងកើតឡើងចំពេលលោក Putin ត្រូវតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិចេញដីកាចាប់ខ្លួន ដែលធ្វើឱ្យលោក Putinប្រឈមនឹងបញ្ហាផ្លូវច្បាប់បន្ថែមលើបញ្ហានយោបាយ។
លោកថ្លែងថា៖ «ដូច្នេះ វាត្រូវការទីមួយ ទាក់ទងទៅនឹងភាគីរុស្ស៊ីហ្នឹង ខ្លួនឯងហ្នឹងអំពីការទទួលស្គាល់អំពីអ្វីដែលខ្លួនបានធ្វើ ហើយទីពីរទាក់ទងនឹងអ៊ុយក្រែន ក៏ដូចជា ភាគីទីបី មានអាមេរិក ចិន ជាដើម។ កាលណាបើសិនជាចិន អាចថា គាំទ្រទៅលើជំហររបស់រុស្ស៊ីទៅក្នុងវិបត្តិហ្នឹង វាបង្កទៅជា បង្កើតគេហៅថា ទាក់ទងនឹងសង្គ្រាមត្រជាក់បែបថ្មី មានន័យថា រុស្ស៊ីព្យាយាម សុំទោស ចិនអាចគាំទ្ររុស្ស៊ី ហើយលោកខាងលិចដែលដឹកមុខដោយសហរដ្ឋអាមេរិកគាំទ្រអ៊ុយក្រែន ដូច្នេះ វាធ្វើឱ្យវិបត្តិហ្នឹង វាអូសបន្លាយកាន់តែយូរ ដរាបណាភាគីទាំងពីរនៅតែមានលទ្ធភាពក្នុងការប្រយុទ្ធគ្នាទៅវិញទៅមក វិបត្តិសង្គ្រាមវានៅតែកើតមានតទៅទៀត»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកថា ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក Xi នៅទីក្រុងមូស្គូមានបំណងជាក់លាក់មួយបង្ហាញថា ចិននៅពេលនេះ មានភាពជាអ្នកដឹកនាំពិភពលោកនៅក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះអន្តរជាតិ។
លោកបន្ថែមថា ការចរចាបញ្ចប់សង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែនអាចធ្វើទៅបាន លុះត្រាតែភាគីជម្លោះព្រមដាក់អាវុធចុះ។
លោកថ្លែងថា៖ «បើមើលតាមរយៈការចង់បានរបស់អ៊ុយក្រែន ទាល់តែមានការដកទ័ពរបស់រុស្ស៊ីចេញពីអ៊ុយក្រែន បានទើបឱ្យមានការចរចាទៅលើវិបត្តិហ្នឹង ដូច្នេះវាជារូបភាពមួយដែលពិបាកក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយ ក៏ប៉ុន្តែតាមរយៈដំណើរទស្សនកិច្ចហ្នឹងចិនអាចចំណេញរូបភាពផ្នែកការទូតដែលបង្ហាញអំពីភាពជាដឹកនាំរបស់ពិភពលោកក្នុងការស្វែងរកសន្តិភាពហ្នឹងទៅដល់បណ្តាប្រទេសទាំងអស់ផងដែរ»។
ដំណើរទស្សនកិច្ចនៅមូស្គូរបស់លោក Xi គឺជាសញ្ញាថ្មីចុងក្រោយនៃមហិច្ឆតាការទូតដែលកាន់តែកើនឡើងរបស់មេដឹកនាំចិន ក្រោយពីការប្រកាសកាលពីសប្តាហ៍មុនអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងដែលចិនជាអ្នកសម្របសម្រួល ដែលអនុញ្ញាតឲ្យប្រទេសអ៊ីរ៉ង់និងអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត បង្កើតឡើងវិញនូវទំនាក់ទំនងការទូតរបស់ពួកគេ ក្រោយពីមានភាពប្រទូស្តរាយអស់៧ឆ្នាំមក។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនបានថ្កោលទោសដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក Xi ដោយបានថ្លែងថា ការកំណត់ពេលនៃដំណើរទស្សនកិច្ច កើតឡើងតែប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិចោទលោកពូទីបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ដែលការណ៍នេះបានបង្ហាញថា ចិនកំពុងផ្តល់ឱ្យទីក្រុងមូស្គូនូវការ«ការពារពិសេសខាងការទូត» ឱ្យប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មបន្ថែមទៀត។ នេះបើតាមទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មាន Reuters។
ដោយឡែក នាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជាលោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បានជំរុញឱ្យមានដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី តាមរយៈការចរចា ដើម្បីបញ្ចប់សង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែន ហើយលោកក៏បានប្រាប់អំពីជំហររបស់កម្ពុជាទៅកាន់ប្រធានាធិបតីអ៊ុយក្រែនផងដែរ។ នេះបើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាដែលចេញផ្សាយជាសាធារណៈកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២។
បើតាមលោក ហ៊ុន សែន ជំហររបស់កម្ពុជាចំពោះសង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែន គឺកម្ពុជាប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការគោរពគោលការណ៍ដែលមានចែងក្នុងធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ និងច្បាប់អន្តរជាតិ ប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពាន ការគំរាម ឬ ការប្រើប្រាស់កម្លាំងលើអធិបតេយ្យភាព បូរណភាពដែនដីរបស់រដ្ឋឯករាជ្យ និងមិនគាំទ្រដល់ការបំបែករដ្ឋ ឬការទន្ទ្រានយកទឹកដីពីប្រទេសដទៃឡើយ។
លោក Volodymyr Zelenskyy ប្រធានាធិបតីអ៊ុយក្រែន បានបង្ហាញការពេញចិត្តចំពោះកម្ពុជាដែលបានគាំទ្រ និងបានចូលជាសហស្ថាបនិកនៃសេចក្តីសម្រេចចិត្តរបស់មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាតិ និងជំហរជាក់លាក់របស់កម្ពុជាពាក់ព័ន្ធនឹងសង្គ្រាមអ៊ុយក្រែន។ នេះបើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានដដែលរបស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក ផៃ ស៊ីផាន ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃអង្គារនេះថា ការទៅបំពេញទស្សនកិច្ចរបស់លោកប្រធានាធិបតីចិន Xi Jinping នៅប្រទេសរុស្សីគឺជាសញ្ញាល្អមួយ ព្រោះសូម្បីតែសហរដ្ឋអាមេរិកក៏លើកឡើងថា ភាគីចិនអាចមានលទ្ធភាពក្នុងការសម្របសម្រួលឱ្យមានការចរចាឈានទៅបញ្ចប់សង្រ្គាមរវាងរុស្សី និងអ៊ុយក្រែន។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «នៅក្នុងបរិបទនេះ ភាគីចិនហ្នឹងបានបង្ហាញជំហ គឺការជ្រើសរើសយកជាកិច្ចចរចា ជ្រើសរើសយកភិនភាគដើម្បីដោះស្រាយ។ ហើយខាងភាគីអ៊ុយក្រែន ជារឿងដែលពាក់ព័ន្ធនឹងលោកខាងលិច ពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកដែលទទួលខុសត្រូវ ហើយភាគីចិនគាត់បាននិយាយថា ការបញ្ជូនសព្វាវុធទៅកាន់អ៊ុយក្រែនគឺវា អត់មានបានប្រយោជន៍អីទេ ក្រៅពីការកាប់សម្លាប់នោះ។ ដូច្នេះជំហររបស់ចិនគឺជំហរ យកកិច្ចចរចាជាកិច្ចព្រមព្រៀងដើម្បីបញ្ចប់សង្រ្គាម អាហ្នឹងជំហររបស់ភាគីចិន អាហ្នឹងក៏ដូចជាជំហរកម្ពុជា កម្ពុជាចង់ឃើញភាគីទាំងពីរហ្នឹងគឺ ចូលមកតុចរចាដើម្បីជជែកគ្នាវិញ ជាជាងការប្រើប្រាស់ជីវិតមនុស្ស»។
លោកបានបន្ថែមទៀតថា បើសង្រ្គាមរុស្សីជាមួយនឹងអ៊ុយក្រែននៅតែបន្តនោះ ផលប៉ះពាល់នឹងមិនមែនមានតែលើកម្ពុជាទេគឺទាំងពិភពលោកទាំងមូល។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា បើកាលណាសង្រ្គាមនៅមានក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែន វាក៏អាចមានការបែងចែកពិភពលោក ហើយវានឹងបង្កផលប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ច ការរស់នៅ និងភាពក្សេមក្សាន្តរបស់មនុស្សផងដែរ៕