ស្ថិតនៅលើផ្ទៃដីដ៏ធំទូលាយនិងមានដើមឈើធំៗផ្តល់ម្លប់ដ៏ត្រឈឹងត្រឈៃព្រមទាំងមានទីតាំងជាប់ផ្នែកខាងជើងព្រះបរមរាជវាំង អគារពណ៌ក្រហមឈាមជ្រូកដែលជាសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ ឬ អតីតសាលារចនានេះ ដើរតួនាទីជាថ្នាលបណ្តុះអ្នកសិល្បៈជាច្រើនជំនាន់។
ដោយមានរូបចម្លាក់ដាក់តាំងលំអពេញទីធ្លាផងនោះ ទីនេះត្រូវបានគេមើលឃើញថា ជាកន្លែងមួយតំណាងឱ្យដួងព្រលឹងសិល្បៈ និងវប្បធម៌បុរាណខ្មែរផងដែរ។
សម្រាប់លោក ព្រឿង ឈាង អតីតព្រឹទ្ធបុរសមហាវិទ្យាល័យសិល្បៈនាដសាស្ត្រ និងជាអតីតសាកលវិទ្យាធិការរងនៃ សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈនេះ ទីនេះប្រៀបដូចជាកូនដែលលោកចិញ្ចឹមដោយផ្ទាល់ដៃ៖
«មែនទែនអនុស្សាវរីយ៍ច្រើន ព្រោះក្រោយពេលខ្មែរក្រហមមក នៅនេះសុទ្ធ តែព្រៃ មានលាមកមានអ្វី ទម្រាំបានប៉ុណ្ណេះ។ អ្នកដែលមិនដែលឃើញអាចាស់ អ្នកឃើញសាលាប៉ុណ្ណេះ គេថាសាលាខ្ញុំអន់ តែខ្ញុំឃើញតាំងពីនៅព្រៃ។ ចឹងអនុស្សាវរីយ៍ច្រើន ដែលយើងបានចូលរួមធ្វើដោយផ្ទាល់ដៃ ធ្វើពលកម្ម សម្អាត សាងសង់»។
លោក ព្រឿង ឈាង បានរួមចំណែកប្រមូលផ្តុំអ្នកសិល្បៈចាស់ៗដែលស្ទើរតែបាត់បង់ក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម បើកសាលាសិល្បៈឱ្យមានដំណើរការឡើងវិញបន្ទាប់ពីបិទទ្វារនាសម័យខ្មែរក្រហម បណ្តុះបណ្តាលអ្នកសិល្បៈជំនាន់ថ្មី ព្រមទាំងកែប្រែពីសាលាសិល្បៈរហូតដល់ក្លាយជាមហាវិទ្យាល័យសិល្បៈដូចពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។
សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ ឬអតីតសាលារចនា ត្រូវបានកសាងឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩១៨ ហើយប្រែក្លាយទៅជាសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈនៅឆ្នាំ១៩៦៥។ សាកលវិទ្យាល័យនេះ មានបណ្តុះបណ្តាលជំនាញចំនួន៥គឺ បុរាណវិទ្យា សិល្បៈសូនរូប ស្ថាបត្យកម្មនិងនគរូបនីយវិទ្យា តូរ្យតន្រ្តីនិងសិល្បៈនាដសាស្រ្ត។
ថ្មីៗនេះរដ្ឋាភិបាលបានប្រកាសពីគម្រោងផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរបស់សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈពីទីតាំងបច្ចុប្បន្នទៅនៅជាយក្រុងភ្នំពេញវិញដោយទុកទីនេះដើម្បីពង្រីកសារមន្ទីរជាតិដែលនៅជាប់នោះ។ គម្រោងផ្លាស់ទីតាំងនៃសាកលវិទ្យាល័យដ៏មានវ័យចំណាស់ជាងគេនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញនេះ ធ្វើឲ្យមានការព្រួយបារម្ភ និងមានការខ្វែងគ្នាគំនិតរវាងសិស្សានុសិស្ស គ្រូបង្រៀន និងមន្ត្រីក្រសួង។
លោកព្រឿង ឈាង បញ្ជាក់ថា លោកស្ទើរតែស្រក់ទឹកភ្នែកពេលឮដំណឹងនេះប៉ុន្តែសម្តែងការស្វាគមន៍ដោយប្រយ័ត្នប្រយែង៖
«គិតថាក៏ល្អដែរយកកន្លែងទៅពង្រីកធ្វើសារមន្ទីរ។ យើងក៏ឯកភាពដែរព្រោះសារមន្ទីរយើងវាតូចណាស់។ ចឹងពង្រីកសារមន្ទីរតម្រូវការនេះសមហេតុសមផល។ កាលនៅនោះអត់សមហេតុផលដោយសារទៅជាផ្ទះផ្សារ។ ឱ្យតម្លៃផ្ទះផ្សារជាងសាលា អានោះខ្ញុំអន់ចិត្ត»។
បើទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ លោក ព្រឿង ឈាង យល់ថាការផ្លាស់ប្តូរនេះ អាចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់គុណភាពអប់រំហើយអ្វីដែលជាការបារម្ភជាងគេដែលអតីតសាស្ត្រចារ្យរូបនេះលើកឡើងគឺ កង្វះមធ្យោបាយធ្វើដំណើរទៅទីតាំងសាកលវិទ្យាល័យថ្មីនោះ។
សិស្សសិល្បៈកំពុងហាត់រាំនៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈឆ្នាំ២០០២(Reuters)
លោក ថៃ នរៈសត្យារដ្ឋលេខាធិការនិងជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈដែលជាសាម៉ីក្រសួងសម្រេចក្នុងការប្តូរនេះ បានប្រាប់ VOA កាលពីសប្តាហ៍កន្លងទៅថាការផ្លាស់ប្តូរនេះ មិនទាន់មានការបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់ថានឹងធ្វើឡើងនៅពេលណាប្រាកដនោះឡើយ ដោយហេតុថា គម្រោងថ្មីនេះកំពុងរង់ចាំការឯកភាពពីរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌។
លោកបានបន្ថែមទៀតថា គម្រោងសាងសង់ទីតាំងថ្មី ឱ្យមានលក្ខណៈស្តង់ដាសាកលវិទ្យាល័យអន្តរជាតិនេះ ត្រូវការពេលវេលានិងថវិកាច្រើនក្នុងការសាងសង់៖
«ទីមួយ យើងត្រូវយកគម្រោង ប្លង់ស្ថាបត្យកម្មសិក្សាឱ្យគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ។ វាអាចមិនមែនម៉ោងនេះ មិនមែនឆ្នាំនេះ អាចមិនមែនអណត្តិនេះ ព្រោះអ្វីដែលយើងធ្វើវាធំ។ បើគិតពីផ្ទៃដី ឬបរិយាកាស ជាកន្លែងប្រកបដោយមោទនភាព គួរឱ្យទទួលយកបាន ហើយអ្នកទៅរៀននៅនឹងប្រកបដោយកិត្តិយស។ បើយើងមកមើលប្លង់ ប្រាកដជាចង់ឱ្យវាកើតមានឡើងដើម្បីបម្រើសេចក្តីត្រូវការពិតប្រាកដនៅលើដី៣ហិកតា»។
ថ្វីបើទីតាំងថ្មីមានទំហំធំទូលាយជាងមុនក៏ដោយក៏សិស្សនិងនិស្សិតភាគច្រើនដែលVOAបានជួបសម្ភាសន៍បង្ហាញការស្តាយស្រណោះនិងការចងចាំដែលខ្លួនធ្លាប់មាននៅក្នុងបរិវេណសាកលវិទ្យាល័យនេះ។
លោក ចាន់ សម្ផស្ស ជានិស្សិតឆ្នាំទី២ ផ្នែកគំនូរវិចិត្រកម្មបានលើកឡើងថា៖
«ដែលជាការចងចាំ របស់ខ្ញុំនៅទីនេះមិនអាចបំភ្លេចបាន គឺសាលានេះមិនដូចសាលាផ្សេងទេ។ចូលមកភ្លាមមនោសញ្ចេតនាអារម្មណ៍របស់យើងដក់ជាប់នៅហ្នឹង។ សិស្សប្អូន សិស្សច្បងយើងស្គាល់គ្នាគ្រប់ជំនាញ។ ចឹងខ្ញុំមានមោទនភាពដែលបានមករៀននៅសាលាហ្នឹង គ្រូខ្ញុំក៏រៀននៅសាលាហ្នឹង ចឹងមនោសញ្ចេតនានៅគ្រប់កន្លែង នៅគ្រប់ជំនាន់»។
សម្ផស្ស បង្ហាញការសោកស្តាយចំពោះគម្រោងផ្លាស់ប្តូរទីតាំងសាកលវិទ្យាល័យសិល្បៈតែមួយគត់នេះ ដោយសំអាងថាការផ្លាស់ប្តូរនេះ វាអាចធ្វើឱ្យបាត់បង់អត្តសញ្ញាណសាលាសិល្បៈ ព្រមទាំងទំនងជាអាចប្រឈមនឹងការបាត់បង់ចំនួនសិស្សចូលរៀនថែមទៀតផង។ សម្ផស្សរំលឹកបន្តពីអតីតកាលនៅថ្ងៃដំបូងដែលខ្លួនឈានជើងដល់ទឹកដីសាកលវិទ្យាល័យមួយនេះ។
«[ពេលឈានជើងចូលមក]គឺចង់រៀនតែម្តងព្រោះអ្នកចូលក្នុងសាលាហ្នឹង សុទ្ធតែជាអ្នកមានទេពកោសល្យសិល្បៈ ហើយមកសាលាហ្នឹង មានអារម្មណ៍ថាឈរនៅទីតាំងមួយដែលពោរពេញដោយដួងព្រលឹងសិល្បៈ ព្រោះសាលាហ្នឹងមិនមែនទើបតែកើតទេ បម្រើសិល្បៈ បណ្តុះបណ្តាលផ្នែកសិល្បៈជិត១០០ឆ្នាំ។ ចឹងយើងមានអារម្មណ៍ថាកក់ ក្តៅចង់រៀននៅហ្នឹង។
ជាមួយគ្នានេះដែរនិស្សិតឆ្នាំទី៤ នៃមហាវិទ្យាល័យស្ថាបត្យកម្ម គឺកញ្ញា អាន ខេមា យល់ថាការសិក្សាមុខជំនាញវប្បធម៌ក្នុងបរិយាកាសសិក្សាបុរាណបែបនេះ វាអាចជួយខេមា យល់កាន់តែច្បាស់អំពីម៉ូដ ឬចម្លាក់ដែលសល់ពីសម័យបុរាណ។
«សាលាយើង សាលាវប្បធម៌ ចឹងរៀននៅកន្លែងដែលមានរបស់សល់ពីជំនាន់មុនមក វាល្អ។ វាល្អជាងដូរទៅកន្លែងថ្មី។ កន្លែងថ្មី ស្អីក៏ថ្មីដែរ ចឹងកូនសិស្សថ្មីៗចូលមក ឃើញតែរបស់ថ្មី អត់ឃើញរបស់ចាស់ផងហ្នឹង។ ហើយអ្នកដែលខំកសាងពីមុនមក គេក៏មានអារម្មណ៍ថាសោកស្តាយដែរ ខ្ញុំជឿថាចឹង។ ហើយបើកន្លែងថ្មីហ្នឹងល្អចឹង វាមិនអីទេ ខ្លាចតែវាអត់ល្អចឹងទៀត។ ពេលចេញពីរៀនចឹងទៅ អង្គុយនៅនឹង គូសរូបសឹងគ្រប់ជ្រុងអស់ហើយសាលាហ្នឹង»។
ជាទូទៅ គេតែងតែមើលឃើញថាសាកលវិទ្យាល័យនេះ និងសារមន្ទីរជាតិ ជាមណ្ឌលពីររួមជាប់គ្នា ដែលមានតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការថែរក្សា និងផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌សិល្បៈខ្មែរ។ មណ្ឌលទាំងពីរនេះ ជានិច្ចកាលតែងតែជាដៃគូគ្នាទាំងអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ ទាំងទីតាំងដែលធ្លាប់តែនៅជាប់គ្នា។
លោក ថៃ នរៈសត្យាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ អះអាងថានឹងមិនមានការដោះដូរ ឬជួញដូរជាមួយក្រុមហ៊ុនឯកជនណាមួយឡើយ ពោលគឺការផ្លាស់ប្តូរនេះ គឺដើម្បីពង្រីកសារមន្ទីរជាតិឱ្យកាន់តែមានវិសាលភាពធំជាងមុននិងដើម្បីកែប្រែមុខមាត់សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈឱ្យកាន់តែប្រសើរជាងមុន។
«ហើយទីតាំងចាស់នេះ យើងទុកវា សូម្បីតែក្បឿងតែមួយសរសៃក៏យើងអត់ប៉ះវាដែរ សូម្បីតែអគារក៏ជាផ្នែកមួយនៃសារមន្ទីរដែរ ហើយក្នុងហ្នឹងថ្នាក់ដឹកនាំក្រសួងវប្បធម៌ប្រាកដជាមិនជាន់ឈ្លីអតីតភាពរបស់សាលារចនា ឬសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ ។ ខ្លះទៅជារោងជាង ខ្លះទៅជាកន្លែងជួលឱ្យគេលក់កាហ្វេ។ អតីតភាពខ្ញុំជឿ ក៏ប៉ុន្តែអតីតភាពដែលផ្សាភ្ជាប់នឹងភាពក្រីក្រ សោកនាដកម្មសព្វគ្រប់បែបយ៉ាង ដែលមើលទៅពិបាកភ្នែកពេក យើងគួរតែថែរក្សាទុក ឬមិនគួរថែរក្សាទុក? តែប្រាកដណាស់ថានឹងមិនមានការបោះបង់ចោលនូវអ្វីដែលជាសម្បត្តិវប្បធម៌យើង។ នេះហើយជាការអភិរក្ស»។
លោកបុង សុវត្ថិ សាកលវិទ្យាធិការសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ បដិសេធមិនផ្តល់ការបកស្រាយអ្វីទាំងអស់ ដោយលោកបង្វែរសំណួរទៅកាន់ក្រសួងវប្បធម៌វិញ។
លោកបុង សុវត្ថិ៖ «ខ្ញុំអត់អាចឆ្លើយបានទេ សុំសួរក្រសួងទៅ»។
ក្រៅពីការសោកស្តាយចំពោះវ័យដ៏ចំណាស់នៃទីតាំងនេះនិងឧត្តមភាពខាងវប្បធម៌ តម្លាភាពក្នុងការអនុវត្តគម្រោងកន្លងមកក៏ជាការព្រួយបារម្ភមួយដែរ។
លោក កែម ឡី អ្នកស្រាវជ្រាវនិងវិភាគសង្គមហាក់ដូចជាមិនមានទំនុកចិត្តចំពោះការផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរបស់សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈនេះឡើយ ដោយហេតុថា តាមការសង្កេតមើលរបស់លោកផ្ទាល់ បម្លាស់ទីតាំងរបស់ស្ថាប័នសាធារណៈ ឬស្ថាប័នរដ្ឋកន្លងមក ជារឿយៗមិនមានឡើយនូវការអភិរក្សស្ថាប័នទាំងនោះ។
«ខ្ញុំមិនមើលឃើញវិជ្ជមានទេ។ បើសម្រាប់ខ្ញុំវិញ មិនមែនជាជម្រើសល្អទេដែល លក់អគាររដ្ឋ វាយទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី វាយក្រសួងសុខភិបាលចោល សាលាវិចិត្រសិល្បៈនេះទៀត ខ្ញុំមានការសោកស្តាយណាស់ដោយសារខ្ញុំចង់អភិរក្ស។ តែអានេះ ជាលេសរបស់រដ្ឋាភិបាលហ្នឹងយូរហើយ តាមពិតនោះ។ ប្តូរក្លាយជាក្រុមហ៊ុនឯកជនហ្នឹង មិនដែលឃើញមានកន្លែងណាមួយដែលអភិរក្សទេ»។
លោក កែម ឡី បន្ថែមថា៖
«ខ្ញុំឧទាហរណ៍អគាររបស់ក្រសួងសុខាភិបាល មន្ទីរពេទ្យ មជ្ឈមណ្ឌលលើកកម្ពស់សុខភាព អគារក្រសួងទេសចរណ៍ ក្រសួងសាធារណការនិងដឹកជញ្ជូន រោងកុនអ្វីសុទ្ធតែត្រូវការអភិរក្ស ក៏ប៉ុន្តែគ្រប់កន្លែងទាំងអស់សុទ្ធតែប្រែប្តូរជាកន្លែងជំនួញរបស់អ្នកជំនួញ»។
នេះមិនមែនជាលើកទីមួយនេះទេ ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាធ្វើការផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរបស់ស្ថាប័នរដ្ឋ ឬ ស្ថាប័នសាធារណៈនោះទេ។ នាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានការផ្លាស់ប្តូរទីតាំងក្រសួង អគារសាធារណៈ និង ស្ថាប័នរដ្ឋបាលជាច្រើន ចេញពីទីតាំងសំខាន់ៗ នាកណ្តាលទីក្រុងទៅ នៅជាយរាជធានីភ្នំពេញតាមរយៈរូបភាពនៃការផ្លាស់ប្តូរនិងលក់ផងដែរ៕