លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានថ្លែងឱ្យដឹងថា កម្ពុជានឹងចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងនិងពិធីសារយ៉ាងតិច២៨ជាមួយចិន ដែលជាប្រទេសមហាអំណាចទី២ពិភពលោក នៅពេលប្រធានាធិបតីប្រទេសនេះគឺលោក ស៊ី ជិនពីង (Xi Jinping) មកទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជាចំនួន២ថ្ងៃក្នុងសប្ដាហ៍ក្រោយ។
ក្នុងពិធីចែកសញ្ញាប័ត្រដល់និស្សិតនៃសាកលវិទ្យាល័យមួយនៅព្រឹកថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងថា នៅថ្ងៃទី១៣ និងទី១៤ ខែតុលានេះ លោក ស៊ី ជិនពីង នឹងអញ្ជើញមកធ្វើទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជា ដោយក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចនេះនឹងមានការចុះហត្ថលេខាលើឯកសារដ៏ច្រើនបំផុតមួយរវាងប្រទេសទាំងពីរ។
លោក ហ៊ុន សែន មានប្រសាសន៍ថា៖
«តាមការគ្រោងទុក បើគ្មានការប្រែប្រួលទេ កិច្ចព្រមព្រៀងនិងពិធីសារមិនតិចជាង២៨នឹងត្រូវចុះហត្ថលេខា។ នេះគឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងដែលច្រើនបំផុត បន្ទាប់ពីទស្សនកិច្ចរបស់ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំទៅប្រទេសចិននៅឆ្នាំ២០០៤ ដែលពេលនោះក៏មានចុះហត្ថលេខាច្រើន»។
ប្រទេសចិនជាប្រទេសដែលបានផ្ដល់ជំនួយ និងកម្ចីមិនមានលក្ខខណ្ឌតឹងតែងក្នុងទឹកប្រាក់ប្រមាណ១៥ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកមកឱ្យប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងរយៈពេល២ទសវត្សចុងក្រោយ។ ក្នុងឆ្នាំ២០១៦នេះ ប្រទេសចិនបានផ្ដល់ជំនួយដល់កម្ពុជាយ៉ាងហោចណាស់៦០០លានដុល្លារ ដែលធ្វើឱ្យចិនក្លាយជាប្រទេសដែលផ្ដល់ជំនួយច្រើនបំផុតដល់កម្ពុជា។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីមិនបានបញ្ជាក់លម្អិតថា កិច្ចព្រមព្រៀងនិងពិធីសារដែលនឹងត្រូវចុះហត្ថលេខាជាមួយចិននោះពាក់ព័ន្ធវិស័យអ្វីខ្លះនោះទេ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកបានឱ្យដឹងថា បញ្ហាសំខាន់សម្រាប់កម្ពុជាគឺស្វែងរកទីផ្សារនៅប្រទេសចិនសម្រាប់កសិផលរបស់កម្ពុជាដូចជាអង្ករ និងដំឡូងមី ព្រមទាំងកសិផលផ្សេងទៀតដែលរួមទាំងចេកផងដែរ។
រូបឯកសារ៖ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន ថ្លែងនៅក្នុងវេទិកាថ្នាក់ជាតិលើកទីមួយស្ដីអំពី«ការការពារ និងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ» នៅវិមានសន្តិភាព នៅថ្ងៃច័ន្ទ ទី២២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៦ រាជធានីភ្នំពេញ។
លោក ហ៊ុន សែន បានបង្ហាញក្ដីសង្ឃឹមថា ទំហំពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសចិននឹងកើនដល់៥ពាន់លានដុល្លារនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៧ ខណៈទំហំពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសទាំងពីរក្នុងឆ្នាំ២០១៥សម្រេចបានលើសពី៤ពាន់លានដុល្លារ។ លោកបន្តថា ការវិនិយោគនិងការផ្ដល់ជំនួយក៏ជាបញ្ហាសំខាន់ក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយចិនផងដែរ ហើយកម្ពុជារំពឹងថា នឹងអាចទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរចិនបន្ថែមទៀត។
លោក ជុំ សន្ទរី អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិអះអាងប្រាប់ VOA ថា លោកនៅមិនទាន់ទទួលបានព័ត៌មានលម្អិតពីដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ស៊ី ជិនពីង និងឯកសារដែលនឹងត្រូវចុះហត្ថលេខានោះទេ ដោយលោកកំពុងប្រមូលព័ត៌មានពីក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ។
ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ស៊ី ធ្វើឡើងស្របពេលកម្ពុជាកំពុងរងការរិះគន់ពីបណ្ដាបស្ចិមប្រទេសពាក់ព័ន្ធនឹងអ្វីដែលគេចាត់ទុកថា ជាការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការដើម្បីធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទៅលើគណបក្សប្រឆាំង សកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល។
កម្ពុជាត្រូវបានរិះគន់ថា គាំទ្រប្រទេសចិនលើបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយមានការលើកឡើងថា កម្ពុជារារាំងមិនឱ្យមានជំហរតែមួយលើការសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិលើបញ្ហាជម្លោះនេះដែលប្រទេសហ្វីលីពីនបានប្តឹងប្រទេសចិន។ យ៉ាងនេះក្ដី លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានអះអាងថា កម្ពុជាមិនចូលរួមចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ណាមួយគាំទ្រសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិ ដោយសារវាជាជម្លោះទ្វេភាគី គឺមិនមែនរវាងចិនជាមួយនឹងអាស៊ាននោះទេ។
លោក អ៊ូ វីរៈ ប្រធានវេទិកាអនាគតដែលជាមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយក្នុងស្រុកយល់ថា កម្ពុជានឹងទទួលបានប្រយោជន៍ច្រើនពីការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយចិន ដោយកម្ពុជាទំនងនឹងទទួលបានជំនួយបន្ថែមពីចិន ហើយកម្ពុជាក៏នឹងមានប្រទេសចិនជាបង្អែកផងដែរ នៅពេលមានបញ្ហានៅក្នុងតំបន់។
ទោះយ៉ាងណា លោកថា ប្រយោជន៍នោះជាប្រយោជន៍រយៈពេលខ្លី ហើយការបង្កើនភាពជិតស្និទ្ធកាន់តែខ្លាំងជាមួយប្រទេសកុម្មុយនិស្តដែលមិនសូវមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសខ្លួនឯងនោះ នឹងនាំឱ្យកម្ពុជាឃ្លាតចាកកាន់តែឆ្ងាយពីគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ហើយក្លាយទៅជាប្រទេសឯកោ។
អ្នកវិភាគរូបនេះថ្លែងប្រាប់ VOA ថា៖
«ដោយសារចិនទី១មិនសូវគោរពសិទ្ធមនុស្សខ្លួនឯង ទី២ចិនជាប្រទេសកុម្មុយនិស្ត ហើយដោយសារអ៊ីចឹង ចិនគាំទ្រឱ្យប្រទេសដទៃហ្នឹងដើរតាមគន្លងប្រព័ន្ធនយោបាយរបស់ខ្លួន ប្រព័ន្ធកុម្មុយនិស្តហ្នឹង។ ហើយចឹងបានន័យថា ប្រទេសចិនមិនចង់ឱ្យប្រជាធិបតេយ្យជោគជ័យទេ ព្រោះថាបើប្រជាធិបតេយ្យជោគជ័យបានន័យថា ប្រជាពលរដ្ឋចិនក៏អាចទាមទាររបបរបស់ប្រទេសចិនផងដែរ របបប្រជាធិបតេយ្យឬមួយក៏របបផ្សេងពីកុម្មុយនិស្តទៅប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសចិន ហើយបើមានការទាមទារចឹងអាចធ្វើឱ្យមានអស្ថិរភាពនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសចិនដែរ»។
លោក អ៊ូ វីរៈ ក៏បានមានប្រសាសន៍ដែរថា ការពឹងផ្អែកខ្លាំងលើប្រទេសចិននឹងនាំឱ្យសេដ្ឋកិច្ចមិនមានភាពឯករាជ្យពីចិន ដែលអាចនាំឱ្យនយោបាយរបស់កម្ពុជាក៏មិនអាចឯករាជ្យផងដែរ។
បើតាមលោក អ៊ូ វីរៈ កម្ពុជាគួររក្សាទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រទេសចិន ក៏ប៉ុន្តែត្រូវស្ថិតនៅក្នុងកម្រិតមួយដែលមិនបង្ខំឱ្យកម្ពុជាត្រូវដើរតាមគោលជំហររបស់ចិន ដូចជាករណីជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងជាដើម បើមិនដូច្នោះទេ កម្ពុជានឹងក្លាយទៅ «កូនអុក» របស់ចិនដោយមិនដឹងខ្លួន។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីច្រានចោលការលើកឡើងនេះ ដោយលោកថា កម្ពុជាបង្កើនទំនាក់ទំនងល្អជាមួយចិនគឺដើម្បីប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចប៉ុណ្ណោះ មិនមានការពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយនោះទេ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន មានប្រសាសន៍ថា៖
«កុំភ្លេចថា ពិភពលោកឥឡូវនេះមានប៉ូលនយោបាយច្រើនណាស់។ ក៏ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាការប្រឹងប្រែងរបស់កម្ពុជា យើងមិនស្ថិតនៅក្នុងឥទ្ធិពលនៃប៉ូលដែលហៅថាភូមិសាស្ត្រនយោបាយនោះទេ វាជាភូមិសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច។ រាល់ជំនួយ រាល់ការពឹងពាក់ជាមួយចិនហ្នឹងគឺធ្វើដើម្បីជាឥទ្ធិពលការងារសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជាឱ្យមានការវិវឌ្ឍតែប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះ ការវិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចមិនពាក់ព័ន្ធនឹងគោលនយោបាយចឹងដែរ»។
កាលពីខែកញ្ញា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានទៅបំពេញទស្សនកិច្ចនៅក្នុងប្រទេសចិន ដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំ និងកម្មវិធីផ្សេងទៀតពាក់ព័ន្ធការវិនិយោគ និងពាណិជ្ជកម្ម។ ក្នុងដំណើរនោះ ប្រទេសចិនបានសន្យាផ្ដល់ជំនួយដល់កម្ពុជា និងព្រមបង្កើនកូតានាំចេញអង្ករពីកម្ពុជាពី១០ម៉ឺនតោន ទៅ២០ម៉ឺនតោនក្នុងឆ្នាំ២០១៧៕