ជាកុមារម្នាក់កើតក្រោយសម័យប្រល័យពូជសាសន៍លើជនជាតិជ្វីសនៅអឺរ៉ុប និងក្រុមជនជាតិភាគតិចដទៃទៀត និងជាបុគ្គលម្នាក់ដែលមានចំណាប់អារម្មណ៍ខ្ពស់លើតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ លោក Robert H. Lieberman បានព្យាយាមបង្ហាញពីឥទ្ធិពលនៃអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ទៅលើជនជំនាន់ក្រោយនៅកម្ពុជា។ សាស្រ្តាចារ្យផ្នែករូបវិទ្យារូបនេះ ដែលចូលចិត្តសៀវភៅប្រលោមលោក និងសិល្បៈជារួម បានផលិតចេញនូវភាពយន្តឯកសារមួយក្រោមចំណងជើងថា “Angkor Awakens: A Portrait of Cambodia” ដែលជាភាសាខ្មែរថា៖ «អង្គរភ្ញាក់ឡើង៖ ទិដ្ឋភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា»។ ភាពយន្តឯកសារនេះផ្តោតជាចម្បងទៅលើប្រទេសមួយ ដែលរើបឡើងវិញពីការបាក់ស្បាតបង្កឡើងដោយអំពើប្រល័យពូជសាសន៍។
ភាពយន្តឯកសារ «អង្គរភ្ញាក់ឡើង៖ ទិដ្ឋភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា» ត្រូវបានចាក់បញ្ចាំងនៅរោងភាពយន្ត Landmark E. Street Cinema ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន កាលពីថ្ងៃទី០៧ ខែឧសភា កន្លងទៅនេះ ដោយមានអ្នកចូលរួមទស្សនាយ៉ាងច្រើនកុះករ។ ក្រោយពីការចាក់បញ្ចាំង ទស្សនិកជនបានបង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍វិជ្ជមានទៅលើភាពយន្តឯកសារមួយនេះ ហើយលោក Robert H. Lieberman សង្ឃឹមថា នឹងមានការនិយាយពិភាក្សាតៗគ្នាច្រើនអំពីដំណើររឿងរ៉ាវកើតមាននៅកម្ពុជា។
រូបឯកសារ៖ លោក Robert H. Lieberman ផលិតករភាពយន្តឯកសារ Angkor Awakens: A Portrait of Cambodia” ដែលជាភាសាខ្មែរថា៖ «អង្គរភ្ញាក់ឡើង៖ ទិដ្ឋភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា»។
ភាពយន្តឯកសារ ដែលមានរយៈពេល ៩០នាទីនេះ បានបង្ហាញតួអង្គជាច្រើននាក់រួមទាំងយុវជនខ្មែរអាមេរិក អ្នកស្រាវជ្រាវ អ្នកសារព័ត៌មាន និងលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែនផងដែរ។
ការដាក់បញ្ចូលនូវឈុតនិយាយមួយ ជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន ដែលកម្រនឹងបង្ហាញវត្តមានក្នុងបទសម្ភាសន៍ផ្ទាល់ណាមួយជាមួយនឹងជនបរទេស គឺជាចំណុចមួយ ដែលបានទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍ លោក Bobby Bywater អ្នកត្រួតពិនិត្យការហោះហើររបស់ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ធំមួយនៅអាមេរិក។
លោក Bobby Bywater វ័យ ៦៨ឆ្នាំ បានថ្លែងថា៖
«ខ្ញុំពិតជាចូលចិត្តភាពយន្តឯកសារមួយនេះណាស់។ ខ្ញុំគិតថា ភាពយន្តនេះត្រូវបានផលិតយ៉ាងល្អ។ ដំណើរសាច់រឿងគឺ ទាក់ទាញអារម្មណ៍ ជាមួយនឹងទេសភាពដ៏ស្រស់ត្រកាលរបស់ប្រទេសកម្ពុជា និងប្រជាជនប្រកបដោយស្នាមញញឹម។ ខ្ញុំគិតថា ភាពយន្តនេះផលិតឡើងដោយត្រឹមត្រូវ និងលម្អិត។ ហើយក្នុងនោះថែមទាំងមាន លោកហ៊ុន សែនផ្តល់ការអធិប្បាយ គឺអ្វីមួយ ដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំចង់មកមើលភាពយន្តមួយនេះ។ ប៉ុន្តែសរុបមក គឺជាភាពយន្តមួយ ដែលផលិតបានល្អ។ ខ្ញុំពិតជា ចូលចិត្តណាស់»។
យុទ្ធនាការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់អាមេរិកទៅលើខ្សែផ្លូវផ្គត់ផ្គង់គ្រឿងសម្ភារៈ ដែលគេហៅថា ខ្សែផ្លូវហូជីមិញ ក្រោមអាណត្តិរបស់ប្រធានាធិបតី Richard Nixon ក្នុងទសវត្សរ៍ ១៩៦០ និង ១៩៧០ នៅទីបំផុតបានរួមចំណែកក្នុងការធ្វើឲ្យខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាច ដែលបានសម្លាប់ប្រជាជនកម្ពុជា ជិតបីលាននាក់។ នេះបើយោងទៅតាមលោក Bobby ដែលនៅជានិស្សិតម្នាក់ អំឡុងពេលមានបាតុកម្មនៅមហាវិទ្យាល័យ Kent State ដែលគេឃើញមានហេតុការណ៍បាញ់ប្រហារទៅលើក្រុមនិស្សិត ធ្វើបាតុកម្ម ប្រឆាំងនឹងសង្រ្គាមវៀតណាម។ ដំណើរជីវិតរបស់ជនរងគ្រោះក្នុងសម័យប៉ុល ពតបានធ្វើឲ្យរូបលោកមានអារម្មណ៍ក្ដុកក្ដួល។
លោក Bobby Bywater វ័យ ៦៨ឆ្នាំ អ្នកត្រួតពិនិត្យការហោះហើររបស់ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ធំមួយនៅអាមេរិក។ (រូបថតផ្តល់ដោយលោក Bobby Bywater)
លោក Bobby បានមានប្រសាសន៍ថា៖
«ខ្ញុំបានសិក្សាបន្តិចបន្តួចដែរអំពីរឿងនេះ។ អំពីខ្មែរក្រហម សង្រ្គាមដ៏អាក្រក់ ក៏ដូចជាយុទ្ធនាការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់អាមេរិកក្នុងឆ្នាំ ៦៩ និង៧០។ ហើយអាមេរិកក៏មានការទទួលខុសត្រូវមួយផ្នែកក្នុងរឿងនេះផងដែរ។ ទុក្ខលំបាកដែលប្រជាជនខ្មែរបានឆ្លងកាត់ វាពិតជាធ្វើឲ្យខ្ញុំរំជួលចិត្តយ៉ាងខ្លាំង។ ការណ៍ដែលបានឃើញប្រជាជននៅតាមទីជនបទ និងបានដឹងឮពីដំណើរជីវិតផ្ទាល់របស់ពួកគេ ខ្ញុំគិតថា ភាពយន្តឯកសារនេះអស្ចារ្យណាស់»។
សម្បត្តិវប្បធម៌របស់ប្រទេសកម្ពុជា បានទាក់ទាញសាស្រ្តាចារ្យផ្នែកប្រវត្តិសាស្រ្តនៅសាកលវិទ្យាល័យ Georgetown University ឲ្យមកទស្សនាភាពយន្តឯកសារ «អង្គរភ្ញាក់ឡើង៖ ទិដ្ឋភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា»។ លោក Theodore Christov ចង់ដឹងឲ្យកាន់តែច្បាស់ថែមទៀតពីការវិវត្តរបបនយោបាយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជា។
សាស្រ្តាចារ្យ វ័យ ៤១ឆ្នាំរូបនេះ បានមានប្រសាសន៍ថា៖
«ហេតុផលដែលខ្ញុំមកមើលភាពយន្តនេះ គឺពីព្រោះខ្ញុំបានទៅប្រទេសកម្ពុជាកាលពីខែមករា។ ហើយខ្ញុំបានចាប់អារម្មណ៍ទៅលើសម្បត្តិវប្បធម៌នៅកម្ពុជា ដូចជា ប្រាសាទអង្គរវត្ត និងកន្លែងដទៃទៀត។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមិនបានដឹងជ្រៅជ្រះពីស្ថានភាពនយោបាយនោះទេ ហើយខ្ញុំចង់ដឹងបន្ថែមអំពីសង្គ្រាម។ នេះហើយជាចំណាប់អារម្មណ៍ចម្បងរបស់ខ្ញុំ ក្នុងការមកទស្សនាភាពយន្តនេះ»។
ជាជនជាតិប៊ុលហ្គារីម្នាក់ធ្លាប់ឆ្លងកាត់របបកុម្មុយនិស្ត លោក Theodore Christov នៅមានការរន្ធត់ខ្លាំងចំពោះរបបខ្មែរក្រហម ដែលប្រជាជនខ្មែរសម្លាប់ជាតិសាសន៍ខ្លួនឯង។
លោកបាននិយាយថា៖
«ខ្ញុំបានទៅគុក ស២១ នៅក្រុងភ្នំពេញ ដែលគុកនោះ ក៏ត្រូវបានបង្ហាញផងដែរក្នុងភាពយន្តឯកសារ។ ខ្ញុំជា ជនជាតិប៊ុលហ្គារីម្នាក់។ យើងធ្លាប់មានប្រវត្តិជាមួយរបបកុម្មុយនិស្ត និងភាពឃោរឃៅនៃរបបនេះ។ វាពិតជាគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ណាស់ពេលឃើញអ្វីៗក្នុងទស្សនៈកុម្មុយនិស្តនិយមដូចនេះ។ ដូចនេះ ផ្នែកមួយនៃភាពយន្តឯកសារ ដែលខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងនោះ គឺអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ដោយខ្មែរទៅលើខ្មែរគ្នាឯងផ្ទាល់ ដែលនេះជាអ្វីមួយចម្លែកខ្លាំងណាស់។ ដោយសារតែអំឡុងពេលប្រល័យពូជសាសន៍ដោយពួកណាស៊ីអាល្លឺម៉ង់វិញ គឺអំពើឃោឃៅបានប្រព្រឹត្តឡើងទៅលើជនជាតិជ្វីស ឬជនជាតិផ្សេងទៀតតែប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះនេះជាអ្វីមួយដែលប្លែក ហើយជាអ្វីមួយដែលខ្ញុំមិនសូវដឹងឮបានច្រើនឡើយ»។
លោក Theodore Christov សាស្រា្តចារ្យផ្នែកប្រវត្តិសាស្រ្តនៅសាកលវិទ្យាល័យ Georgetown University។ (ណឹម សុភ័ក្រ្តបញ្ញា/VOA)
តាមរយៈការទស្សនាភាពយន្តឯកសារ «អង្គរភ្ញាក់ឡើង៖ ទិដ្ឋភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា» លោក Brian Eyler បានយល់ដឹងពីដំណើរការវិវត្តពីអតីតកាលប្រកបដោយបញ្ហាញាំញីមកដល់បច្ចុប្បន្នកាលពោរពេញទៅដោយបញ្ហាប្រឈមផ្សេងៗសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា។ ប្រធានកម្មវិធីអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៃមជ្ឈមណ្ឌល Stimson Center ដែលមានការស្រាវជ្រាវផ្ដោតខ្លាំងទៅលើស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននៅកម្ពុជា បាននិយាយថា ភាពយន្តឯកសារនេះបានបង្ហាញលម្អិតពីភាពឃោរឃៅនៃការបង្ខំប្រជាពលរដ្ឋឲ្យចាកចេញពីទីលំនៅរបស់ពួកគេនៅកម្ពុជា។
លោក Brian បានមានប្រសាសន៍ថា៖
«អ្វីដែលខ្ញុំបានដឹង និងអ្វីដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងនោះគឺថា វាខ្សែវីដេអូឯកសារពីអ្វីដែលកំពុងតែកើតឡើងនៅកម្ពុជា ដូចជា បាតុកម្មនានា និងការវាយដំរបស់កងសន្តិសុខទៅលើប្រជាពលរដ្ឋ ដែលត្រូវបានបង្ខំឲ្យចាកចេញពីដីធ្លីរបស់ពួកគេ»។
ក្នុងបទសម្ភាសន៍ផ្តាច់មុខមួយជាមួយ VOA លោក Robert H. Lieberman ផលិតករភាពយន្តឯកសារ «អង្គរភ្ញាក់ឡើង៖ ទិដ្ឋភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា» ក៏បានសម្តែងទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួនមួយចំពោះសង្គមកម្ពុជាដោយនិយាយថា៖
«បើយើងក្រឡេកមើលក្នុងប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ យើងឃើញថា ការភ័យខ្លាចមានការកើនឡើងជាថ្មីម្ដងទៀត។ មនុស្សគ្រប់គ្នាមានការភ័យខ្លាច ហើយខ្ញុំគិតថា រដ្ឋាភិបាលចាប់ផ្ដើមមានភាពផ្ដាច់ការសារជាថ្មីហើយ»។
លោក Joshua Cooper ប្រធានវិទ្យាសា្ថន Hawaii សម្រាប់ការគាំពារសិទ្ធិមនុស្ស បានប្រាប់ VOA បន្ទាប់ពីការចាក់បញ្ចាំងថា ភាពយន្តឯកសារ «អង្គរភ្ញាក់ឡើង៖ ទិដ្ឋភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា» ឆ្លុះបញ្ចាំងពីបញ្ហាចោទនានានៅប្រទេសកម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ន ស្របពេលដែលលោកទទួលស្គាល់ផងដែរថា មេដឹកនាំគណបក្សកាន់អំណាចនាពេលសព្វថ្ងៃនៅតែរក្សាអំណាចដឹកនាំ។
លោក Joshua បានមានប្រសាសន៍ថា៖
«តាមបែបផែនមួយចំនួន ខ្ញុំគិតថា ជាអកុសល ប្រហែលចាប់តាំងពីពេលដែលភាពយន្តឯកសារនេះត្រូវបានថតឡើង ខ្ញុំគិតថា មានលក្ខន្តិកៈផ្លូវច្បាប់មួយចំនួនដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានអនុម័តឡើង ដែលពង្រឹងការកាន់អំណាចរបស់លោកហ៊ុន សែន»។
លោកបានបន្ថែមថា៖
«ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតថា នៅតែមានមនុស្សមួយចំនួនបានប្រមូលផ្តុំគ្នា ធ្វើយុទ្ធនាការគូរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ផ្សេងៗទៅពាក់ព័ន្ធនឹងសិទ្ធិមនុស្ស និងយុទ្ធនាការអហិង្សានានា ជាពិសេសពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងបញ្ហារឹបអូសដីធ្លី»។
ជាមួយនឹងពីរភាគបីនៃប្រជាពលរដ្ឋស្ថិតនៅក្រោមវ័យ ៣០ឆ្នាំ ប្រទេសកម្ពុជា គឺជា ប្រទេសដែលមានប្រជាពលរដ្ឋវ័យក្មេងច្រើនជាងគេបង្អស់មួយនៅអាស៊ី។ នេះបើយោងទៅតាមអង្គការ UNDP ប្រចាំនៅកម្ពុជា។
ជួន ចិន្តា យុវជនខ្មែរអាមេរិកាំងវ័យ ២៩ឆ្នាំ គិតថា ភាពយន្តឯកសារ «អង្គរភ្ញាក់ឡើង៖ ទិដ្ឋភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា» ផ្តល់ជាទស្សនៈស៊ីជម្រៅមួយអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តប្រទេសកម្ពុជា និងជំរុញឲ្យខ្លួនស្វែងយល់បន្ថែមទៀត។
យុវជនចិន្តា ដែលធ្លាប់ជាកុមារម្នាក់កើតនៅជំរំជនភៀសខ្លួន មុនពេលមករស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក បាននិយាយថា៖
«ខ្ញុំគិតថា ភាពយន្តឯកសារនេះធ្វើបានល្អក្នុងការបង្ហាញពីអ្វីដែលបានកើតឡើងនៅប្រទេសកម្ពុជា នៅសម័យខ្មែរក្រហម ព្រឹត្តិការណ៍វិវត្តបន្តបន្ទាប់ដើម្បីឈានទៅដល់សម័យកាលនោះ និងមូលហេតុដែលធ្វើឲ្យកម្ពុជាទៅជាដូចនេះ។ ខ្ញុំគិតថា ភាពយន្តនេះជាការអប់រំល្អមួយ ដើម្បីបង្ហាញទៅទស្សនិកជនទូទាំងសកលលោក ឲ្យដឹងពីអ្វីដែលបានកើតឡើងនៅកម្ពុជា និងអ្វីដែលកំពុងកើតមានឡើងនៅពេលឥឡូវនេះ»។
ជួន ចិន្តា យុវជនខ្មែរអាមេរិកាំងវ័យ ២៩ឆ្នាំ ចិន្តា ដែលធ្លាប់ជាកុមារម្នាក់កើតនៅជំរំជនភៀសខ្លួន។ (រូបថតផ្តល់ដោយជួន ចិន្តា)
យុវជនរូបនេះបានបន្តទៀតថា៖
«នៅស្របពេលដូចគ្នានេះដែរ ភាពយន្តនេះគ្រាន់តែបង្ហាញត្រួសៗពីអ្វីដែលបានកើតឡើងនៅកម្ពុជាតែប៉ុណ្ណោះ។ ខ្ញុំនៅតែមានអារម្មណ៍ថា យើងត្រូវការស្វែងយល់បន្ថែមទៀតអំពីមូលហេតុដែលបង្កឲ្យកើតមានអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ មូលហេតុនៅពីចរិតលក្ខណៈរបស់ប្រជាជនសព្វថ្ងៃ មុនពេលយើងអាចទទួលយកអ្វីៗទាំងអស់បាន»។
ការលើកឡើងរបស់យុវជនចិន្តា ត្រូវបាននិស្សិតខ្មែរមួយរូបនៅមហាវិទ្យាល័យ Montgomery College គាំទ្រ។ យុវតីពិន ភូណាំ និយាយថា នាងមានអារម្មណ៍សោកសៅដូចអ្នកដែលបានក្លាយជាជនរងគ្រោះពីរបបខ្មែរក្រហមដែរ។ ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ នាងមានក្តីសង្ឃឹមខ្ពស់សម្រាប់ពេលអនាគត។
យុវតី អាយុ២៥ឆ្នាំ រូបនេះ បាននិយាយថា៖
«វាពិតជាគួរឲ្យសោកសង្រេងខ្លាំងណាស់ ប៉ុន្តែខ្ញុំក៏បានយល់ដឹងច្រើនពីភាពយន្តនេះ។ ដូចជនវ័យក្មេងមួយចំនួននៅកម្ពុជា ខ្ញុំនៅតែស្រពិចស្រពិលអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ប្រទេសខ្លួនឯងផ្ទាល់»។
នាងបានបន្តថា៖
«ប៉ុន្តែខ្ញុំមានសុទិដ្ឋិនិយមខ្លាំងអំពីអនាគតប្រទេសកម្ពុជា។ ទោះបីវាជាផ្លូវដ៏លំបាកមួយក្តី ខ្ញុំនៅតែប្រាកដថា នឹងមានភាពខុសប្លែកពីនេះ»។
ទស្សនៈប្រកបដោយសុទិដ្ឋិនិយមនេះក៏ត្រូវបានលោកសាស្រ្តាចារ្យ Gregory H. Stanton ប្រធានស្ថាបនិកអង្គការ Genocide Watch ប្រកាន់យកផងដែរ។ លោកយល់ថា ភាពយន្តឯកសារ «អង្គរភ្ញាក់ឡើង៖ ទិដ្ឋភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា» ផ្តល់ជាការឆ្លុះបញ្ចាំងប្រសើរមួយអំពីអតីតកាល ស្របពេលដូចគ្នានេះដែរ លោកក៏ជំរុញឲ្យប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជារៀនសូត្រអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ប្រទេសខ្លួន។
លោក George ដែលបានបង្កើតគម្រោង «Cambodian Genocide» នៅសាកលវិទ្យាល័យ Yale University ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨២ បាននិយាយថា៖
«ដើម្បីដឹងថាពួកគេជានរណានោះ ប្រជាជនទាំងអស់ត្រូវដឹងពីប្រវត្តិសាស្រ្តផ្ទាល់របស់ពួកគេ។ ប្រសិនបើពួកគេមិនដឹងពីប្រវត្តិសាស្រ្តទេ នោះនឹងមិនមានការឲ្យតម្លៃពេញលេញទៅលើ ថាតើពួកគេជានរណាឲ្យប្រាកដ ក្នុងឋានៈជាប្រជាជនរបស់ប្រទេសមួយ»។
លោកសាស្រ្តាចារ្យ Theodore Christov នៃសាកលវិទ្យាល័យ Georgetown University ក៏បានលើកឡើងពីសារៈសំខាន់នៃការយល់ដឹងពីប្រវត្តិសាស្រ្តសម្រាប់ជនជំនាន់ក្រោយនៅកម្ពុជា ដើម្បីឲ្យប្រទេសជាតិទាំងមូលបោះជំហានទៅមុខ។
លោកសាស្រ្តាចារ្យបានថ្លែងថា៖
«ប្រសិនបើអ្នកមានជនវ័យក្មេង ដែលមិនដឹងពីប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែលឪពុកម្តាយ និងជីដូនជីតារបស់ពួកគេ មិនអាចប្រាប់ពួកគេទេ ដោយសារតែពួកគាត់ទុកអារម្មណ៍ទាំងនោះក្នុងចិត្ត និងមិនលើកមកនិយាយនោះ ខ្ញុំគិតថា វាជាបញ្ហាមួយ។ ហើយដរាបណាបញ្ហានេះត្រូវបានដោះស្រាយ ប្រទេសកម្ពុជាមិនអាចរំកិលទៅមុខបានទេ»។
សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកប្រវត្តិសាស្រ្តរូបនេះបានបន្ថែមថា៖
«លិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសម្រាប់ខ្ញុំ គឺមិនមែនផ្តោតលើការបង្ហាញជាសាធារណៈ និងការបង្ហោះសារលើទំព័រហ្វេសប៊ុក ដើម្បីកំណែទម្រង់នោះទេ។ ពួកគេត្រូវរៀនសូត្រពីរឿងរ៉ាវនៅអតីតកាល។ ហើយផ្លូវតែមួយក្នុងការសម្រេចវាឲ្យបាន គឺត្រូវមានការចោទសួរផ្សេងៗអំពីរដ្ឋាភិបាលរបស់ពួកគេ»។
ជនជំនាន់ក្រោយ ដែលកើតបន្ទាប់ពីរបបខ្មៅងងឹតខ្មែរក្រហម កំពុងតែមានការចោទសួរកាន់តែខ្លាំង ដោយសារតែជាបន្តបន្ទាប់ ពួកគេអាចទទួលបានព័ត៌មានតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត ក្រៅពីបណ្តាញផ្សព្វផ្សាយរបស់រដ្ឋ ដែលភាគច្រើនផ្សព្វផ្សាយលើកកម្ពស់ដល់បក្សកាន់អំណាច។
លោក Sebastian Strangio អ្នកនិពន្ធសៀវភៅ «ប្រទេសកម្ពុជារបស់លោក ហ៊ុន សែន» បានប្រាប់ VOA ថា នៅតែជាផ្លូវដ៏វែងឆ្ងាយមួយសម្រាប់ជនវ័យក្មេងនៅកម្ពុជា ក្នុងការស្វែងរកមធ្យោបាយឆ្ពោះទៅកាន់កំណែទម្រង់សង្គម និងនយោបាយប្រកបដោយផ្លែផ្កាមួយ ដោយសារតែ នៅដំណាក់កាលដំបូង ពួកគេត្រូវដកស្រង់បទពិសោធន៍ និងចំណេះដឹងជាមុនសិន។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖
«ជនវ័យក្មេងជំនាន់ក្រោយយល់ដឹងច្បាស់ពីការចង់ឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ ប៉ុន្តែពួកគេមិនទាន់ដឹងច្បាស់ពីមធ្យោបាយក្នុងការសម្រេចឲ្យបានការផ្លាស់ប្តូរនៅឡើយទេ។ ដូច្នេះ បញ្ហាប្រឈមសម្រាប់ជនជំនាន់នេះ គឺធ្វើការទាមទារជាក់លាក់ និងមុតមាំ ផ្នែកនយោបាយ ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលរបស់ពួកគេ»។
រូបឯកសារ៖ លោក Sebastian Strangio ជាអ្នកកាសែត និងជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅមានចំណងជើងថា «Hun Sen's Cambodia»។ (សឹង សុផាត/VOA)
លោក Sebastian ដែលបានចូលរួមធ្វើការអធិប្បាយក្នុងភាពយន្តឯកសារ «អង្គរភ្ញាក់ឡើង៖ ទិដ្ឋភាពនៃប្រទេសកម្ពុជា» ផងដែរនោះ ជឿជាក់ថា យុវជនកម្ពុជាអាចនាំមកនូវកំណែទម្រង់ជាបន្តបន្ទាប់ តាមរយៈការចែករំលែកការយល់ដឹងពីការទទួលខុសត្រូវផ្នែកដឹកនាំទៅកាន់អ្នកដទៃក្នុងសង្គមខ្លួន។
លោកបាននិយាយថា៖
«ការណ៍នេះនឹងមិនផ្លាស់ប្តូរប្រទេសកម្ពុជាមួយរំពេចភ្នែកនោះទេ ប៉ុន្តែការយល់ដឹងកាន់តែច្រើន គឺជាផ្នែកសំខាន់មួយ ក្នុងការបង្កើតសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។ យើងត្រូវការប្រជាពលរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យនិយមសិន មុននឹងយើងមានសង្គមប្រជាធិបតេយ្យមួយ»៕