មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានសុទិដ្ឋិនិយមថា សមាគមអាស៊ាននឹងអាចមានកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយមហាអំណាចចិននៅជុំវិញជម្លោះដែនដីក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោកកៅ គឹមហួន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបានប្រាប់វីអូអេសំឡេងសហរដ្ឋអេមេរិកជាខេមរភាសានៅថ្ងៃសុក្រនេះថា សមាគមអាស៊ានអាចនឹងទទួលបានលទ្ធផលចរចាជាផ្លែផ្កាពីកិច្ចប្រជុំរវាងសមាជិកសមាគមទាំងដប់ប្រទេសជាមួយប្រទេសចិននៅចុងខែសីហានេះ។
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនៃសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ហៅកាត់ថា អាស៊ាននឹងមានកិច្ចប្រជុំពិសេសមួយជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិននៅថ្ងៃ ទី២៨ដល់ថ្ងៃទី៣០ខែសីហាក្នុងទីក្រុងប៉េកាំង។ កិច្ចប្រជុំនេះនឹងផ្តោតលើដំណោះស្រាយបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងនិងកិច្ចសហការរវាងអាស៊ាននិងចិនចំពេលខួបគម្រប់ដប់ឆ្នាំនៃចំណងទាក់ទងនៃដៃគូទាំងពីរ។
កាលពីថ្ងៃពុធ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនៃសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ហៅកាត់ថាអាស៊ាន បានធានាឯកភាពគ្នា និយាយ «សំឡេងតែមួយ»ក្នុងកិច្ចប្រជុំក្រៅផ្លូវការនៅហួរហ៊ីន ប្រទេសថៃដើម្បីស្វែងរកកិច្ចព្រមព្រៀងពីប្រទេសចិនលើក្រមប្រតិបត្តិស្តីពីបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បួង។
លោកកៅ គឹមហួនបានបង្ហាញសុទិដ្ឋនិយមដោយយោងទៅលើផលវិជ្ជមាននៃដំណើរការដោះស្រាយវិបត្តិនេះក្នុងពេលថ្មីៗនេះ។
លោកនិយាយថា៖ «ដោយសារយើងឃើញថា កន្លងមកការចរចាមានការទៅមុខ ហើយឥឡូវនេះ ការប្រជុំនៅប្រ៊ុយណេ ចុងខែមិថុនាកន្លងទៅយើងឃើញហើយថា រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាននិងចិនបានឯកភាពគ្នាឲ្យក្រុមការងារអាស៊ាន ចិន និងឧត្តមមន្ត្រីអាស៊ានចិននឹងមានកិច្ចប្រជុំនៅខែកញ្ញានេះដើម្បីផ្តើមចរចាតាក់តែងឯកសារ COC»។
ប្រទេសចំនួនបួនក្នុងសមាគមអាស៊ានដែលមានសមាជិកចំនួនដប់ប្រទេសមានជម្លោះដែនសមុទ្រជាមួយប្រទេសចិន ក្នុងនោះមានប្រទេសហ៊្វីលីពីន វៀតណាម ប៊្រុយណេ និងម៉ាឡេស៊ី។ ហើយកោះតៃវ៉ាន់ ដែលជាគូសត្រូវជាមួយប្រទេសចិន ក៏បានទាមទារគ្រប់គ្រងដែនទឹកក្នុងសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូងនេះដែរ។
ដែនសមុទ្រចិនខាងត្បួងនេះត្រូវគេជឿថា ជាកន្លែងដែលសម្បូរឧស្ម័នធម្មជាតិ និងប្រេង ហើយក៏ជាចំណុចយុទ្ធសាស្ដ្រយោធាផងដែរ។
សហគមន៍អាស៊ានបានព្យាយាមជាងដប់ឆ្នាំមកហើយដើម្បីស្វែងរកកិច្ចព្រមព្រៀងពីទីក្រុងប៉េកាំងលើក្រមប្រតិបត្តិស្តីពីជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
ប្រទេសគូជម្លោះបានទាមទារកាន់កាប់ដែនសមុទ្ររាប់ទសវត្សមកហើយនិងថែមទាំងបានធ្វើឲ្យកក្រើកភាពតានតឹងក្នុងតំបន់និងការធ្វើចរាចរផ្លូវទឹកទៀតផង។
ប្រទេសចិនបានទាមទារកាន់កាប់ដែនសមុទ្រនេះស្ទើរតែទាំងស្រុងហើយប្រទេសចិនមិនព្រមផ្តល់កិច្ចព្រមព្រៀងលើក្រមប្រតិបត្តិខាងលើនេះទេដោយសារការផ្តល់កិច្ចព្រមព្រៀងណាមួយអាចនឹងតម្រូវឲ្យមានការធ្វើសម្បទាននិងធ្វើឲ្យទម្ងន់ទាមទារដែនដីគ្រប់គ្រងចុះខ្សោយ។
ប្រទេសចិនបានព្យាយាមឲ្យមានការចរចារកដំណោះស្រាយជម្លោះដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងទ្វេភាគីជាមួយប្រទេសគូទំនាស់និមួយៗ ក៏ប៉ុន្តែនាពេលកន្លងមកប្រទេសវៀតណាម និងហ្វ៊ីលីពីនបានបង្ហាញជំហរថា ខ្លួនប្រឆាំងជំហរនេះដាច់ខាត។
ក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានកាលពីឆ្នាំមុននៅប្រទេសកម្ពុជា បណ្តាប្រទេសអាស៊ានបានបង្ហាញភាពបែកបាក់ ប្រេះស្រាំក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយជាមួយប្រទេសចិន ហើយបានធ្វើឲ្យបរាជ័យក្នុងការធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរបស់អាស៊ាន។
ប្រទេសកម្ពុជាដែលត្រូវគេមើលឃើញថា ជាសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយប្រទេសចិនបានទទួលរងការចោទប្រកាន់ចំពោះជំហររបស់ខ្លួន។
លោកកៅ គឹមហួនមានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជាមិនបានបន្ទន់ឥរិយាបថបែបណាមួយចំពោះចិននោះទេ ហើយកម្ពុជានៅតែរក្សាជំហររួមនិងសំឡេងតែមួយជាមួយអាស៊ាន។
លោកនិយាយថា៖ «ឆ្នាំ២០១២ យើងមានគោលជំហររួមដូចគ្នា។ អាស៊ានក៏មានការឯកភាពគ្នាមួយចំនួនលើបញ្ហាហ្នឹងដែរ។ ឥឡូវនេះក៏យើងមានគោលជំហររួមដូចគ្នាដែរ។ ឧទាហរណ៍នៅឆ្នាំ២០១២ យើងបានសង្កត់ថាប្រទេសអាស៊ានទាំងដប់ត្រូវអនុវត្តឲ្យបានពេញលេញនិងមានប្រសិទ្ធិភាពលើឯកសារ DOC ឬឯកសារគោលនៃសហប្រតិបត្តិការរវាងភាគីអាស៊ាននិងចិនអំពីបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ឥឡូវនេះអត់មានអីផ្លាស់ប្តូរទេ គោលជំហរនៅដដែល»។
លោករដ្ឋលេខាធិការក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាលើកឡើងថា កម្ពុជាបានរួមវិភាគទានជាច្រើនក្នុងការធ្វើឲ្យសម្រេចចាប់តាំងពីការតាក់តែងសេចក្តីប្រកាសស្តីពីបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង (DOC) រហូតដល់ការតាក់តែងក្រមប្រតិបត្តិ (COC) ពោលគឺកម្ពុជាបានដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះរវាងប្រទេសសមាជិកអាស៊ានជាមួយប្រទេសចិនចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០២មកម្ល៉េះ។
លោកបណ្ឌិតឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគឯករាជ្យមើលឃើញថា ប្រទេសសមាជិកអាស៊ានបង្ហាញឲ្យឃើញថា អាស៊ានបានចាប់ផ្តើមរួបរួមគ្នាជាធ្លុងមួយវិញ ក្រោយពីការជ្រៀតជ្រែករបស់ប្រទេសចិនកាលពីឆ្នាំ២០១២ដើម្បីបំបែកសំឡេងអាស៊ានក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោកឡៅ ម៉ុងហៃយល់ថា កម្លាំងរួបរួមនេះកំពុងតែធ្វើដំណើរទៅមុខ។
លោកថ្លែងថា៖ «យុទ្ធសាស្ដ្រចិនគឺចង់បំបែកអាស៊ាន ហើយបានជោគជ័យនៅពេលដែលអាស៊ានប្រជុំគ្នានៅប្រទេសកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំទៅ។ឥឡូវនេះគេបង្រួបបង្រួមមកវិញ ហើយចេះតែទៅមុខហើយ»។
សមាគមអាស៊ាន ដែលចាប់កំណើតនៅក្នុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ បានក្លាយជាកម្លាំងនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់នៅពេលនេះ។
ក៏ប៉ុន្តែអាស៊ានហាក់បីដូចជានៅមានឥទ្ធិពលខ្សោយនៅឡើយធៀបនឹងទម្ងន់មហាប្រទេស ដូចជាចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិក ឬកម្លាំងនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចរបស់អឺរ៉ុប។
ប៉ុន្តែបណ្តាប្រទេសទាំងដប់ក្នុងសមាគមនេះបានព្រមព្រៀងគ្នាបង្កើតជាសហគមន៍តែមួយនៅឆ្នាំ២០១៥ ដើម្បីសំដៅពង្រឹងកម្លាំងនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែរឹងមាំថែមទៀត៕
អាស៊ានរំពឹងថា នឹងមានក្រមប្រតិបត្តិជាមួយចិនឆាប់ៗនេះ
ផែនទីសមុទ្រចិនខាងត្បូង
ភ្នំពេញ —