សភាអាមេរិកប្តេជ្ញាឈរជាមួយពលរដ្ឋកម្ពុជាក្រោយអនុម័តសេចក្តីសម្រេចលេខ ៧២៨ ទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគោរពច្បាប់ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និងនិតិរដ្ឋ ហើយនឹងបញ្ឈប់ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញនយោបាយលើក្រុមប្រឆាំង។
សភាស.រ.អា បានអនុម័តសេចក្តីព្រាងសេចក្តីសម្រេចដែលសមាជិកសភាទាំងពីរគណបក្ស បានប្រឹងប្រែងជាយូរឆ្នាំក្នុងការទាមទាររដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឲ្យបញ្ឈប់ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញក្រុមប្រឆាំង គោរពសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ គោរពច្បាប់ ហើយនឹងធ្វើឲ្យមានការបោះឆ្នោត ដោយសេរីយុត្តិធម៌ត្រឹមត្រូវ។
ក្រុមអ្នកតំណាងរាស្ត្របានព្រមានថារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអាចប្រឈមនឹងផលវិបាក ប្រសិនបើខ្លួនមិនបញ្ឈប់សកម្មភាពធ្វើទុក្ខបុក្ខម្នេញក្រុមជំទាស់ ហើយធ្វើឲ្យដំណើរការបោះឆ្នោតប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ត្រឹមត្រូវ។
ការអនុម័តសេចក្តីព្រាងសេចក្តីសម្រេចនេះ បានធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃទី១២ ក្នុងកិច្ចប្រជុំសភាពេញអង្គ ដែលមានការបើកឲ្យមានកិច្ចពិភាក្សា ដែលទទួលបានការគាំទ្រពីសមាជិកសភា ជាឯកឆ័ន្ទនៅពេលបោះឆ្នោត។
សេចក្តីព្រាងសេចក្តីសម្រេច (H Res) លេខ ៧២៨ បានថ្កោលទោសរាល់គ្រប់ទំរង់នៃអំពើហិង្សានយោបាយ បញ្ជូនសារដល់រដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនឲ្យបញ្ឈប់ អំពើររំលោភសិទ្ធិមនុស្ស គោរពសិទ្ធិសេរីភាព សិទ្ធិបញ្ចេញមតិ សិទ្ធិបាតុកម្ម សិទ្ធិជួបប្រជុំ។ បន្ថែមពីលើនេះ សេចក្តីសម្រេចទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកែទំរង់ដំណើរការបោះឆ្នោតឲ្យដំណើរការទៅដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌ត្រឹមត្រូវសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ ឆ្នាំ២០១៧ និងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ ដោយអនុញាតិឲ្យមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងបានចូលរួមផងដែរ ហើយនឹងបញ្ឈប់ការចោទប្រកាន់ក្រុមជំទាស់។
សមាជិកសភាតំណាងរាស្រ្ត Alan Lowenthal ខាងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមកពីរដ្ឋ កាលីហ្វ័រញ៉ាបានថ្លែងអំណរគុណដល់សមាជិកសភាទាំងឡាយដែលគាំទ្រសេចក្តី សម្រេចក្រោយពេលបញ្ចប់ការអនុម័ត ដោយបានលើកឡើងថា ការអនុម័តសេចក្តី សម្រេចនេះគឺត្រូវបញ្ជូនសារដ៏ខ្លាំងក្លាមួយថា ស.រ អា គាំទ្រការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលកំពុងមានបញ្ហាធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ផ្នែកនយោបាយដោយរដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែននោះ។
«ហេតុដូច្នេះហើយបានជារឿងនេះសំខាន់ណាស់សម្រាប់យើងក្នុងការអនុម័តសេចក្តី សម្រេចនេះ ដើម្បីបង្ហាញថា ស.រ.អានៅឈរជាមួយពលរដ្ឋកម្ពុជា។ យើងនឹងផ្ញើរសារ ជាសញ្ញាសំខាន់មួយទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថា អំពើហិង្សានយោបាយទំរង់ណាក៏ដោយ មិនអាចអត់ឱនឲ្យបានទេ ហើយពលរដ្ឋកម្ពុជា ត្រូវតែមានសេរីភាពក្នុងការជ្រើសរើស មេដឹកនាំរបស់ពួកគេ។ មានតែដំណើរការតាមលក្ខខណ្ឌដូច្នេះទេ ទើបអាចពិចារណា បានថា ជាការបោះឆ្នោតសេរីនិងយុត្តិធម៌ដោយសហគមន៍អន្តរជាតិ»។
ថ្លែងប្រាប់ VOAតាមទូរស័ព្ទបន្ថែម លោកសមាជិកសភា Alan Lowenthal បានបញ្ជាក់ ថា វិធានការណ៍តឹងរឹងនានា អាចនឹងមានចំពោះប្រទេសកម្ពុជាទៀត ទាក់ទងនឹងបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចជាដើមនោះ។
លោក Alan Lowenthal បានថ្លែងថា ការគិតគូរអំពីជំនួយស.រ.អា និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិ ការផ្សេងៗទៀត នឹងត្រូវពិនិត្យមើលដូចដែលមានការពិភាក្សារួចមកហើយនៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដើម្បីឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាផ្លាស់ប្តូរជំហរ និងបញ្ឈប់ការធ្វើទុក្ខ បុក្ខម្នេញក្រុមជំទាស់ ហើយធ្វើឲ្យការបោះឆ្នោតសេរីនិងយុត្តិធម៌។
លោកថា៖ «ខ្ញុំគិតថា លោក ហ៊ុន សែន៖ ឥឡូវសភាបានបោះឆ្នោតអនុម័តលើសេចក្តីសម្រេច ហើយ។ ខណៈពេលដែលមិនទាន់មានការដាក់ទណ្ឌកម្មប្រឆាំងនឹងប្រទេសកម្ពុជានៅឡើយ ហើយប្រសិនបើការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាគ្មានលក្ខណៈសេរីនិងយុត្តិធម៌ទេ នោះខ្ញុំយល់ថាអាចនឹងមានចលនាក្នុងសភាស.រ.អា ដើម្បីដាក់កំហិតលើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចជាមួយកម្ពុជា។ ខ្ញុំមិនប្រាកដថា នឹងមានអ្វីពិតប្រាកដនឹងកើតឡើងនោះទេ រហូតទល់ពិភាក្សាគ្នាលើបញ្ហានេះសិន។ យើងសង្ឃឹមថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នឹងធ្វើតាមអ្វីដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ តែបើលោក ហ៊ុន សែន មិនធ្វើតាមទេ ខ្ញុំអាចប្រាប់លោកថានឹងមានផលវិបាកហើយ»។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ម្តងម្នាក់មុននឹងការអនុម័តសេចក្តីសម្រេចនោះ ក្រុមសមាជិកសភា បានលើកឡើងពីការធ្វើទុក្ខបុក្ខម្នេញក្រុមប្រឆាំង ក្រុមសង្គមស៊ីវិល ការរំលោភបំពានដីធ្លី ការប្រើប្រាស់តុលាការចាត់ការក្រុមប្រឆាំង ដែលធ្វើឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលកាន់អំណាចជាង៣០ឆ្នាំនោះ។ ក្នុងនោះបានរៀបរាប់ពីការនិរទេសខ្លួនរបស់លោកសម រង្ស៉ី ប្រធានគណបក្ស សង្គ្រោះជាតិ និងការចោទប្រកាន់និងការកាត់ទោសលោក កឹម សុខា អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ចាប់សមាជិកព្រឹទ្ធសភា សមាជិកសភា មន្ត្រីនៃគណបក្សជំទាស់ មន្រ្តីអង្គការសង្គមស៊ីវិល ការបាញ់សម្លាប់លោក កែម ឡី ដែលជាអ្នកវិភាគល្បីល្បាញ ហើយនឹងសកម្មជនដីធ្លីដាក់គុកជាដើម។
សមាជិកសភាខាងគណបក្សសាធារណរដ្ឋលោក Ed Royce ប្រធានគណៈកម្មាការការបរទេសសភាស.រ.អា បានថ្លែងថា គណបក្សគ្រប់គ្រងប្រទេសរបស់លោកនាយក រដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន បានព្យាយាមបំបាត់សម្លេងក្រុមប្រឆាំងដើម្បីប្រមូលផ្តុំអំណាច ដោយមិនគិតពីជម្រើសរបស់ពលរដ្ឋ។
«លោកប្រធានសភា! ទុក្ខសោករបស់ពលរដ្ឋខ្មែរជាយូរឆ្នាំ គួរតែទទួលបានឱកាសក្នុង ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើស រដ្ឋាភិបាលដែលជាជម្រើសរបស់ពួកគេ។ ការព្យាយាមដក ហូតសិទ្ធិ ដោយព្យាយាមយាយី ដល់ក្រុមអ្នកនយោបាយប្រឆាំង លោក ហ៊ុន សែន បដិសេធពលរដ្ឋ ចំពោះឱកាសទាំងនេះ។ ការអនុម័តសេចក្តីសម្រេចនេះ គឺថាសភា ស.រ.អា បញ្ជូនសារទៅដល់លោក ហ៊ុន សែន ថា ស.រ.អា កំពុងមើល ហើយមិនទទួល យកអំពើឃោរឃៅរបស់គាត់ទេ ហើយយើងនឹងបញ្ជូនសញ្ញាជាការគាំទ្រ ខ្ញុំជឿថា ទៅដល់គ្រប់ពលរដ្ឋកម្ពុជា ដែលចង់រស់នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលគោរពសិទ្ធិពលរដ្ឋកម្ពុជា»។
ក្រុមមន្ត្រីគណបក្សកាន់អំណាចបាននិយាយការពារគោលជំហររដ្ឋាភិបាលថា ចំណាត់ការតុលាការចំពោះមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងគឺជាការអនុវត្តច្បាប់ទៅលើបុគ្គលដែលប្រព្រឹត្តខុសច្បាប់។
គណបក្សទាំងពីរពុំបានចរចាគ្នាជាច្រើនខែមកហើយ ដោយសារភាគីទាំងពីរមិនអាចសម្របសម្រួលគ្នាបានឬសម្បាទាននៃការចរចាមិនអាចឈានរកចំណុចត្រូវរ៉ូវគ្នា។ គណបក្សជំទាស់ដែលបានទទួលអាសនៈ៥៥ ក្នុងរដ្ឋសភាគឺជា គណបក្សតែមួយគត់ ដែលអាចប្រកួតប្រជែងជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលទទួលបានអាសនៈ ៦៨ ក្នុងចំណោម ១២៣ នោះ។ កំណើនអាសនៈនេះ បានធ្វើឲ្យមានការបកស្រាយ ពីគណបក្សជំទាស់ថា ជាការព្រួយបារម្ភរបស់គណបក្សកាន់អំណាច ហើយជាការ ទទួលបានមកវិញ គឺការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញនយោបាយ។
គណបក្សជំទាស់ដែលរងការចោទប្រកាន់នោះ បានដាក់គម្រោងការណ៍ធ្វើបាតុកម្ម ប្រឆាំងនឹងភាពអយុត្តិធម៌។ តែលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែនគំរាមប្រើកម្លាំង ប្រដាប់អាវុធកំទេចបាតុកម្មដែលលោកហ៊ុន សែនថា ជាការបង្កអស្ថិរភាពនយោបាយ អសន្តិសុខសង្គម និងសន្តិភាព។
លោក Phil Robertson នាយករងនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch បានថ្លែងថា នេះជាគោលនយោបាយរបស់គណបក្សគ្រប់គ្រងប្រទេសដើម្បីកំចាត់ គណបក្សប្រឆាំងនិងសកម្មជននានា ដែលរដ្ឋាភិបាលគណបក្សគ្រប់គ្រងប្រទេស ព្យាយាមចល័តកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ។
«ខ្ញុំគិតថាវាដល់ពេលដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ត្រូវទទួលស្គាល់ថា ជាល្បែងក្នុងការព្យាយាមកំចាត់គណបក្សប្រឆាំងតាមរយៈការប្រើប្រាស់ការគំរាមកំហែង ការគ្រប់គ្រងកម្លាំងសន្តិសុខ ការគ្រប់គ្រងតុលាការ គឺត្រូវសហគមន៍អន្តរជាតិមើល ឃើញអស់ហើយ គឺថានោះជាការធ្លាក់ចូលទៅក្នុងអំណាចផ្តាច់ការក្នុងប្រទេស កម្ពុជា»។
លោកថា តុលាការបានបង្កើតការចោទប្រកាន់តាមបែបប្រឌិតលើលោកកឹម សុខា និងក្រុមប្រឆាំង ដែលលោកថា គួរបញ្ឈប់ និងទម្លាក់ចោល ហើយអនុញាតិឲ្យពលរដ្ឋ មានសេរីភាព ក្នុងការបញ្ចេញមតិ បញ្ឈប់ការរារាំងការតវ៉ា។
លោក អំ សំអាត មន្ត្រីអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ បានថ្លែងថាដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស ហើយនឹងសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ ដែលត្រូវបង្ក្រាបរឿយៗនោះ នឹងធ្លាក់ចុះកាន់តែខ្លាំងបើការជាប់គាំងនយោបាយចេះតែបន្ត ដោយគ្មានដំណោះស្រាយ។
«រឿងនេះ ខ្ញុំគិតថាអនាគតទៅ សិទ្ធិសេរីភាព បញ្ចេញមតិ និងការជួបប្រជុំ ប្រមូលផ្តុំនេះ នឹងត្រូវរឹតត្បិត ឬក៏ត្រូវបាត់បង់ ដែលផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលធានា អំពីសេរីភាព ក្នុងការបញ្ចេញមតិ ក្នុងការជួបជុំ ការប្រមូលផ្តុំ និងច្បាប់បាតុកម្ម ដោយសន្តិវិធី ក៏ដូចជាបទដ្ឋានអន្តរជាតិ ស្តីអំពីសិទ្ធិមនុស្សទាំងឡាយ ដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញ បានចែង ផងដែរ»។
លោក Prom Saonora ប្រធានកត្តិយស និងជាអ្នកធ្វើការតស៊ូមតិជាមួយសភា អាមេរិកាំងនៃក្រុមអង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តខ្មែរ អាមេរិកាំង the Cambodia-America Alliance (CAA), ក្នុងចំណោមពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំងជាច្រើននាក់ក្នុងរដ្ឋ វីជីនៀ បានថ្លែងថា លោក មានមោទនភាពចំពោះការដែលសភាបានអនុម័តសេចក្តីព្រាងសេចក្តីសម្រេច នេះ។ លោកថាលោកនឹងធ្វើការតស៊ូមតិតទៅទៀតដើម្បីឲ្យព្រឹទ្ធសភាអនុម័ត ទៅជា ច្បាប់ ដើម្បីឲ្យរដ្ឋាភិបាលសរអាអនុវត្តតាម។ លោកបន្ថែមថា សហគមន៍អន្តរជាតិ រួមទាំងស.រ.អា បានសំដែងការព្រួយបារម្ភចំពោះស្ថានការណ៍កម្ពុជា ចង់ឃើញស្ថានការណ៍ នឹងនរ ហើយការបោះឆ្នោតមានលក្ខណៈសេរី យុត្តិធម៌ទាំងមុនការបោះឆ្នោត ក្នុងពេលបោះឆ្នោត និងក្រោយពេលបោះឆ្នោតហើយលោកនឹងតស៊ូមតិជាមួយប្រទេសមហាអំណាចធំៗផ្សេងៗទៀតដើម្បីឈានដល់គោលដៅនេះ៕
