សៀមរាប — កាលពី ១០ ឆ្នាំមុន យុវជន ម៉ន ជា ជាកម្មករសំណង់បានជួបឧប្បទ្ទវហេតុនៅការដ្ឋានខណៈពេលកំពុងធ្វើការងារដែលបណ្តាលឲ្យដៃទាំងទ្វេរបស់លោកពិការ។ លោកស្ទើរតែមិនអាចតស៊ូរក្សាជីវិតរបស់លោកបាន។ លោកធ្លាប់បាក់ទឹកចិត្តហើយបានគិតចង់បញ្ចប់ជីវិតរបស់ខ្លួនម្តងម្កាល។
ក៏ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នអ្នកខេត្តកំពតរូបនេះបានត្រាច់ចរស្ទើរគ្រប់ទីក្រុងនៅក្នុងប្រទេសក្នុងនាមជាសិល្បករឆ្នើមមួយរូប។ លោក ម៉ន ជា វ័យ ៣២ ឆ្នាំ ជាវិចិត្រករកម្រម្នាក់ដែលចេះឆ្លាក់និងផ្តានរូបបង្កើតបានជាផ្ទាំងគំនូរមួយបែបដែលជាភាសាអង់គ្លេសហៅថាប្លុកព្រីន (block-print painting)។
ស្នាដៃរបស់លោកកំពុងត្រូវបានដាក់បង្ហាញនៅទីក្រុងនានានៅសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ ២០២២ នេះបើទោះបីជាខ្លួនលោកមិនទាន់ទៅដល់ទីនោះផ្ទាល់ក្តីដោយសារវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ ដែលរារាំងដល់ការធ្វើដំណើរ។
ក្នុងចំណោមគំនូរជាច្រើនផ្ទាំងដែលលោក ម៉ន ជា បានបង្កើតឡើងមានគំនូរមួយផ្ទាំងលេចធ្លោជាងគេ។ នោះគឺរូបបុរសម្នាក់ ដែលអត់ដៃទាំងសងខាង តែនៅជាប់ខ្នងមានស្លាបមេអំបៅចម្រុះពណ៌បៃតងខៀវ ក្រហម លឿងទុំ និងអុចៗពណ៌ខ្មៅជាក្រឡេក្រឡា។ នៅលើរូបបុរសនោះមានព្រះអាទិត្យរះមូលក្រឡង់ពណ៌លឿងផងដែរ។
វិចិត្រកររូបនេះបានប្រាប់ VOA ថា៖ «ឈ្មោះវាគឺភាពបម្រែបម្រួល»។
ភាពភាពបម្រែបម្រួលនេះលោក ម៉ន ជា សំដៅដល់ការប្រើគំនិតសិល្បៈបង្ហាញអត្ថន័យជីវិតរបស់លោកដោយប្រែពី«មិនអាច» ទៅជា«អាច» ប្រែពីភាពអៀនខ្មាស់ទៅជាសេចក្តីក្លាហាន។
វិចិត្រករដែលមានសម្បុរស្រអែមមាឌមាំ កម្ពស់ ១ម៉ែត្រ៨០ បានប្រាប់ VOA ថា៖
«កាលពីខ្ញុំពិការដៃថ្មីៗខ្ញុំអត់អាចទៅណាបានអត់អាចចូលរួមកម្មវិធីគេបានអត់អាចទៅវត្ត អត់អាចទៅផ្សារ។ ដោយសារយើងអត់ដឹងថាទៅធ្វើអីដោយសារយើងពិការដៃ ហើយបើទៅចូលរួមកម្មវិធីគេវាពិបាក ដោយសារយើងខ្មាស់ ខ្មាស់គេ។ អារម្មណ៍យើងទៅណាមកណាគេមើលច្រើន យើងខ្មាស់គេយើងអត់ចង់ទៅក្រៅទេ។ វាប្រៀបដូចជាពងមេអំបៅនៅក្នុងសំបុកមួយអត់អាចចេញមកក្រៅបានអ៊ីចឹង។ ខ្ញុំចាត់ទុកខ្លួនខ្ញុំអ៊ីចឹង»។
លោករៀបរាប់បន្ត៖ «ខ្ញុំគូរស្លាបនេះឡើងជាភាពបម្រែបម្រួលខ្ញុំចាត់ទុកស្លាបមេអំបៅខ្ញុំនេះជាផ្លូវមួយដែលជាផ្លូវសិល្បៈរបស់ខ្ញុំ ដែលខ្ញុំបានដើរមកដល់ទីនេះ។ ផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិតដែលមិត្តភក្តិខ្លះ ធ្លាប់រើសអើង។ផ្លាស់ប្តូរជីវភាពដែលពីមុនអត់អាចធ្វើការបានក្រោយមកធ្វើការបាន។ រកប្រាក់ចំណូលដើម្បីគ្រួសារនិងមានជីវភាពប្រសើរជាងមុន»។
ក្រៅពីគំនូរបង្ហាញការវិវឌ្ឍក្នុងជីវិត លោក ម៉ន ជា ប្រើសិល្បៈគំនូរបែបប្លុកព្រីន រៀបរាប់អំពីបញ្ហាក្នុងសង្គមដូចជាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុនិងអំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារជាដើម។ ហើយគំនូរខ្លះទៀតលោកបង្ហាញអំពីរឿងព្រេងនិទានទេវកថាដែលម្តាយលោកធ្លាប់និទានឲ្យលោកស្តាប់កាលពីកុមារភាព។
កុមារភាពក្នុងភាពក្រីក្រ
លោក ម៉ន ជា កើតនៅភូមិត្រពាំងច្រាបឃុំថ្មី នៃស្រុកទឹកឈូ ខេត្តកំពត។ ឪពុកម្តាយលោកជាកសិករ។
លោក ម៉ន ជា ជាកូនទី ៤ ក្នុងចំណោមបងប្អូន ៦ នាក់ ដែលប្រកបរបរធ្វើស្រែធ្វើការរោងចក្រ និងសន្តិសុខ។លោករៀនបានត្រឹមថ្នាក់ទី៣ នៅសាលាបឋមសិក្សាវត្តចក្រីទីង។ នៅអាយុ ១៣ ឆ្នាំ លោក ម៉ន ជាបានសម្រចចិត្តឈប់រៀនដោយសារផ្ទះឆ្ងាយពីសាលាផងនិងជីវភាពក្រីក្រផង។ លោកទៅកាប់អុសលក់ដើម្បីបានប្រាក់យកទិញអង្ករនិងម្ហូបសម្រាប់គ្រួសារ។
ដូច្នេះក្នុងវ័យលូតលាស់ពីកុមារភាពដល់វ័យជំទង់ លោកពុំមានឱកាសដើម្បីស្វែងយល់ពីទេពកោសល្យរបស់ខ្លួនឡើយ បើទោះជាលោកហាក់មានដុង និងនិស្ស័យនឹងសិល្បៈនេះខ្លះៗដែរកាលពីនៅសាលារៀន។លោករំលឹកឡើងពីការចងចាំពីអតីតកាល ប្រាប់វីអូអេថា៖
«កាលពីក្មេងអ្វីដែលខ្ញុំចងចាំខ្ញុំធ្លាប់បាននៅឃ្វាលគោឃ្វាលអី ពេលយើងនៅតូចៗ នៅតាមអូរ តាមចុងៗទួលអីមិនមានភ្លៀងមកមានដីខ្សាច់មានអីអ៊ីចឹង ភាគច្រើនខ្ញុំយកឈើយកអីគូរនៅលើហ្នឹងដែរ។ ហើយបើនិយាយទៅរៀននៅសាលាភាគច្រើនគ្រូឲ្យគូរ យើងស្រឡាញ់ដែរគ្រាន់តែយើងគូរអត់កើតភាគច្រើនខ្ញុំយកតែក្រដាសផ្តានយកមកគូរនៅលើសៀវភៅអីអ៊ីចឹងទៅ»។
នៅអាយុ១៥ ឆ្នាំលោកបានបន្តទៅធ្វើការសំណង់នៅតំបន់ចាក់អង្រែក្រោម នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ដោយរកបានប្រាក់កម្រៃ ៧០០០ រៀល ក្នុងមួយថ្ងៃចិញ្ចឹមជីវិតខ្លួននិងជួយផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ។ ក្រោយមកទៀតលោកប្តូរទៅធ្វើការសំណង់នៅទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅតំបន់ទឹកឈូ ខេត្តកំពតកើនបានប្រាក់ ១ម៉ឺនរៀលក្នុងមួយថ្ងៃ។ លោក ម៉ន ជា ធ្វើសំណង់ពីការដ្ឋានមួយទៅការដ្ឋានមួយទៀតជាបន្តបន្ទាប់ នៅខេត្តកំពត។
«រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១០ ហ្នឹង ខ្ញុំបានជួបឧប្បទ្ទវហេតុខ្សែភ្លើងឆក់ដៃខ្ញុំទាំងពីរហ្នឹងនៅខេត្តកំពត»។
កាលនោះលោកមានវ័យ ២០ ឆ្នាំគត់។លោកបានរំលឹកទៀតថា៖
«ខ្ញុំតាំងពីពិការដៃមកក៏មានគំនិតមួយតូចចិត្ត ថា...យើងពិការហើយអត់អាចធ្វើការងារអ្វីបានពេលខ្លះចង់បញ្ចប់ជីវិតម្តងម្កាលដែរ»។
ឧប្បទ្ទវហេតុនេះបានឆក់យកអាជីពក្នុងក្តីស្រមៃ ដែលរូបលោកចង់ក្លាយជាតៃកុងឡានឬទាហាន។ លោករស់នៅតូចចិត្តយ៉ាងដូច្នេះអស់រយៈពេល ៥ ឆ្នាំ រហូតដល់ថ្ងៃមួយ។
លែងឯកោហើយនៅចង់រស់រានមានជីវិត
តាមរយៈផ្ទាំងគំនូរពណ៌សខ្មៅមួយផ្ទាំងដែលគេឃើញមានរូបបុរសម្នាក់អង្គុយពែនភ្នែនសមាធិនៅកណ្តាលហ្វូងទាធំមួយនិងក្រោមដើមដូងបីដើមលោក ម៉ន ជា បានពន្យល់ថា វាជាបទពិសោធន៍ជីវិតដំបូងក្រោយពីលោកមានពិការភាពដែលបានដាស់តឿនរូបលោកឲ្យដឹងថា តាមពិតទៅលោកអាចធ្វើអ្វីបានខ្លះដែរ។
លោក ម៉ន ជា ទទួលបានការជ្រោមជ្រែងលើកទឹកចិត្តនិងគាំទ្រពីក្រុមគ្រួសារ។នៅឆ្នាំ ២០១៣លោកចាប់ផ្តើមសាកល្បងធ្វើការងារឡើងវិញលើកដំបូងដោយស៊ីឈ្នួលឃ្វាលទាឲ្យពូរបស់លោក បានប្រាក់ខែ ២៨ ម៉ឺនរៀល។
លោកចាប់ផ្តើមមានក្តីស្រមៃឡើងវិញ។ គ្រានោះ លោកគិតថាប្រហែលជាអនាគតលោកអាចបង្កើតកសិដ្ឋានចិញ្ចឹមទាដោយខ្លួនឯងបាន។
ការស្រមៃនោះប្រហែលជាបាត់ទៅវិញនៅពេលម្តាយលោកទូរស័ព្ទទៅរកលោកប្រាប់អំពីដំណឹងមួយ។ លោកនិយាយថា៖
«កាលហ្នឹងខ្ញុំនៅឃ្វាលទាឲ្យគេហើយបានម៉ែ... ម៉ាក់ខ្ញុំហ្នឹង តេមកប្រាប់ថាមានបុគ្គលិកអង្គការណាទេ ចង់ហៅហ្អែងទៅរៀននៅកន្លែងគេ។ ខ្ញុំថា៖ រៀនអីគេម៉ែ?។ គាត់ថា៖ រៀនរាំរៀនអីម៉េចទេ អញមិនដឹងទេ... ចង់ដឹងព័ត៌មានច្បាស់ តេសួរគេទៅ។ ខ្ញុំតេសួរគេថាមានវគ្គរៀនគំនូរ រៀនរាំសហសម័យ រៀនកុំព្យូទ័ររៀនភាសាអង់គ្លេស...។ ដំបូងខ្ញុំគិតថាហ្អឹម..បើយើងអត់ដៃមិនដឹងទៅរៀនរាំម៉េចហ្អ៎? គូរគំនូរគូរដូចម្តេចកើត? រៀនកុំព្យូរទ័រយ៉ាងម៉េច? យើងគិតថាធ្វើអីអត់កើតសោះហ្មងណា»។
ទោះយ៉ាងណាក្តី លោក ម៉ន ជា ក៏បានសម្រេចចិត្តទាក់ទងទៅអង្គការ Epic Arts ដែលមានទីតាំងក្នុងខេត្តកំណើតរបស់ខ្លួនហើយចូលរួមវគ្គបណ្តុះបណ្តាលផ្នែកសិល្បៈសម្រាប់ជនមានពិការភាពរយៈពីរឆ្នាំ ពីឆ្នាំ២ ០១៥ ដល់ឆ្នាំ ២០១៧។
«ចូលរៀនសិល្បៈនៅ Epic Arts ហ្នឹង កាន់តែធ្វើឲ្យខ្ញុំចង់រស់នៅបន្ថែមទៀត។ ពេលទៅដល់អង្គការ យើងឃើញថាមិនមែនមានតែយើងពិការតែម្នាក់ឯង។ បើយើងនៅភូមិយើងឃើញថាមានពិការតែយើងម្នាក់ឯង។ ទៅដល់មានអ្នកពិការផ្សេងៗគ្នាហើយអ្នកខ្លះពិបាកជាងខ្ញុំទៀត។អ៊ីចឹងធ្វើឲ្យខ្ញុំចង់រស់ចង់បន្តជីវិតមកដល់សព្វថ្ងៃ»។
ក្រៅតែពីរកឃើញទេពកោសល្យខ្លួននិងមានអារម្មណ៍ថាលែងឯកាលោក ម៉ន ជា ក៏បានជួបអនាគតភរិយារបស់លោកដែលជាសិល្បកររបាំសហម័យនិងជាបុគ្គលិកនៃអង្គការ Epic Arts។ អ្នកទាំងពីរបានរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ នៅឆ្នាំ ២០១៩។
ការផ្លាស់ប្តូរក្នុងជីវិត
ឥឡូវនេះលោក ម៉ន ជា គឺជាវិចិត្រករគំនូរប្លុកព្រីនមួយរូបធ្វើការជាមួយស្ថាប័ន Open Studio Cambodia ដែលបង្កើតឡើងដោយអ្នកនាង Lauren Iida សិល្បករកូនកាត់ជប៉ុន-អាមេរិក នៅឆ្នាំ ២០១៨។ អ្នកនាង Lauren Iida ជួបលោកម៉ន ជា កាលពីឆ្នាំ ២០១៧។
អ្នកនាងថ្លែងប្រាប់ វីអូអេពីទីក្រុង Seatle សហរដ្ឋអាមេរិកថា៖
«មុនពេលគាត់មកជួបខ្ញុំ ភាគច្រើនគាត់ច្រៀងហើយរាំ ឬសម្តែងនិងគូររូបខ្លះៗ។គាត់អត់ដែលស្គាល់ប្លុកព្រីននេះទេ។ ខ្ញុំក៏បង្រៀនគាត់ធ្វើវា។ ខ្ញុំធ្វើការជាមួយសិល្បករខ្មែរច្រើននាក់ទៀត។ ប៉ុន្តែ ម៉ន ជានៅធ្វើការជាមួយខ្ញុំបានយូរជាងគេ»។
អ្នកនាង Lauren បន្ថែមថាដើម្បីក្លាយជាសិល្បករឆ្នើមសិល្បករត្រូវចេះបើកចិត្តឲ្យទូលាយមានសេចក្តីក្លាហានក្នុងការបង្ហាញអំពីរឿងរ៉ាវរបស់ខ្លួនហើយឧស្សាហ៍ព្យាយាម។ ហើយអ្នកនាងថា លោក ម៉ន ជា មានលក្ខណៈសម្បត្តិទាំងអស់នេះ។
«គាត់គិតវិជ្ជមានណាស់ដូចថា គាត់មិនដែលនិយាយថា៖ អូ! ខ្ញុំមិនដឹងថាធ្វើបានឬមិនបានទេខ្ញុំមិនប្រាកដទេ...ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញគាត់និយាយថា៖ ខ្ញុំមិនដឹងថាធ្វើបានឬមិនបានតែខ្ញុំចង់ធ្វើវា។ គាត់ឧស្សាហ៍ព្យាយាមណាស់គាត់ប្រឹងប្រែងធ្វើការដើម្បីក្លាយជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងពិភពលោកនេះ ពីព្រោះគាត់ពិការដែលអ្វីៗហាក់ដូចជាទៅមុខយឺតៗនិងពិបាកណាស់សម្រាប់គាត់ ខណៈវាជាការងារដែលស្រួលសម្រាប់អ្នកទូទៅ»។
អ្នកនាង Lauren Iida បានថ្លែងបន្ថែមថា៖ «ប៉ុន្តែគាត់ជាមនុស្សឆ្លៀត។ គាត់ឆ្លៀតមករៀនជាមួយខ្ញុំម៉ោងបាយថ្ងៃត្រង់គាត់ឆ្លៀតទៅ Epic Arts ហើយគាត់មកវិញពេលល្ងាច។ គាត់ដាក់ចិត្តដាក់កាយនឹងសិល្បៈនេះណាស់»។
អ្នកជាវគំនូររបស់លោក ម៉ន ជា ភាគច្រើនជាភ្ញៀវបរទេស។ អ្នកនាង Lauren ឲ្យដឹងថាស្នាដៃគំនូររបស់លោក ម៉ន ជា ក៏ត្រូវបានព្រីននៅលើផលិតផលនៅក្រៅប្រទេសមួយចំនួនផងដែរដូចជាសម្លៀកបំពាក់ម៉ាស់ កន្ទបកូនក្មេងនិងផលិតផលផ្សេងទៀតក្នុងអំឡុងពេលវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ផងដែរ។
នៅក្នុងបន្ទប់ស្ទូឌីយ៉ូ ៣ ម៉ែត្រ ៤ ជ្រុងមួយ ដែលជាប់បន្ទប់គេងរបស់លោកនិងបន្ទប់ជួលជាជួរៗនៅក្នុងផ្លូវលំមួយនៅទីក្រុងសៀមរាប លោក ម៉ន ជា និងភរិយា គឺអ្នកស្រី ភុន ធូ វ័យ ៣៩ ឆ្នាំធ្វើការផ្តិតរូបយ៉ាងស្វាត់ស្វាញ។
ការផ្តិតនេះត្រូវប្រើកម្លាំងដៃខ្លាំងៗសង្កត់ធ្ងន់ៗ។ រូបមួយផ្ទាំងៗប្រើរយៈពេលជាងពីរសប្តាហ៍រាប់ពីការឆ្លាក់រហូតផ្តិតពណ៌។ ក្រោយពីលោក ម៉ន ជា ឆ្លាក់សាច់រឿងលើផ្ទាំងប្លុក ដែលមានសាច់ក្រាស់ធ្វើពីជ័រកៅស៊ូ អ្នកស្រី ភុន ធូ ភាគច្រើន ទទួលបន្ទុកខាងផ្តិតឬព្រីន។
«តាមតូចតាមធំ... ដូចរូបត្រីនេះ ជ័រហ្នឹងរឹង ខ្ញុំជិតមួយម៉ោងពីរម៉ោងឈឺអាចុងៗដៃនេះខ្ញុំផ្អាកវា ពីរបីម៉ោងហើយបានទៅជិតទៀត។ បើខ្ញុំសរុបពេលវេលាយើងធ្វើប្រហែលខ្ទង់ពីរសប្តាហ៍។ ហ្នឹងគ្រាន់តែជិតទេ។ យើងនៅព្រីន ទម្រាំបានចេញជារូបមួយផ្ទាំងហ្នឹងយើងព្រីន ហាលទុកឲ្យស្ងួតប្រហែលបីថ្ងៃបានស្ងួត.. ស្ងួតបានអាចកាត់គែមក្រដាសរៀបដាក់ស៊ុមបាន»។
ស្ទើរតែគ្រប់ផ្ទាំងគំនូររបស់លោកម៉ន ជា ប្រើប្រាស់ពណ៌ស និងខ្មៅ។ ដើមឡើយលោកមិនបានចាប់អារម្មណ៍ទេថាហេតុអ្វីខ្លួនផ្តោតតែលើពណ៌ស និងខ្មៅ។
«ទើបតែចាប់ផ្តើមធ្វើសិល្បៈជាមួយ Lauren គាត់ប្រើខ្ញុំទៅយកពណ៌ហើយខ្ញុំទៅយកខុស។ គាត់ថា៖ ជាអត់ស្គាល់ពណ៌ទេ? បានគាត់ឆែកមើលទៅបានដឹងថា Color blind»។
ឥឡូវនេះលោកធ្វើការនៅក្នុងស្ទូឌីយ៉ូតូចចង្អៀតមួយតែលោកថា វាជាសេចក្តីសុខមួយព្រោះលោកបានជោគជ័យក្នុងការផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិតរើសអើងលើអ្នកមានពិការភាពមកជាការស្ញប់ស្ញែងដោយសារទេពកោសល្យ ដែលធ្វើឲ្យលោកចង់បន្តផ្លូវជីវិតក្នុងសិល្បៈមួយបែបនេះ។ នាពេលអនាគតលោកគ្រោងបើកបង្រៀនជំនាញសិល្បៈប្លុកព្រីននេះទៅដល់ក្មេងៗជំនាន់ក្រោយពេលលោកមានថវិកាគ្រប់គ្រាន់ល្មមដើម្បីធ្វើវា។
យូរៗម្តងវិចិត្រកររូបនេះទៅលេងផ្ទះនៅខេត្តកំពតនិងបង្ហាញរូបគំនូរខ្លួនឲ្យឪពុកចាស់ជរាមើលនិងរៀបរាប់អំពីដំណើរជីវិតលោកក្នុងវិថីសិល្បៈ។
លោក ម៉ន ជា រៀបរាប់ថាឪពុកលោកស្ទើរតែមិនជឿថាជីវិតកូនប្រុសរបស់ខ្លួនដែលមានពិការភាពអាចធ្វើកិច្ចការជាច្រើនបានហើយលោក ម៉ន ជា សង្ឃឹមថាម្តាយរបស់លោកដែលចែកឋានបីឆ្នាំមុនដែលជាអ្នកផ្តល់កម្លាំងចិត្តគាំទ្រធំបំផុតរបស់លោកបានដឹងថា លោកជោគជ័យនិងមានសេចក្តីរីករាយក្នុងជីវិត៕
