ការស្វែងរកដំណោះស្រាយមួយសម្រាប់ជម្លោះដែនទឹកនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងរវាងសមាជិកខ្លះនិងប្រទេសចិន ជាបញ្ហាទីមួយនៅក្នុងរបៀបវារៈ នៅពេលដែលរដ្ឋមន្រ្តីពីសមាគមប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ហៅអាស៊ាន ជួបប្រជុំគ្នានៅក្នុងក្រុងបាលីប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី កន្លែងដែលអ្នកការទូតកំពូលរបស់អាស៊ានកំពុងធ្វើកិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំរបស់ខ្លួន។
លោក មារទី ណាតាលេហ្កាវ៉ា (Marty Natalegawa) រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសឥណ្ឌូនេស៊ី និយាយថា រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាស៊ាន ចំណាយពេលច្រើននៅក្នុងកិច្ចប្រជុំថ្ងៃអង្គាររបស់ខ្លួន ពិភាក្សាអំពីកិច្ចប្រឹងប្រែងដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះទាមទារលើធនធានប្រេងនិងឧស្ម័ននៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
នៅព្រឹកថ្ងៃអង្គារ លោកប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូនេស៊ី ស៊ូស៊ីឡូ បាំបាំង យូដូយោណូ បានអំពាវនាវក្រុមប្រតិភូ ឲ្យធ្វើបញ្ចប់សេចក្តីណែនាំមួយឈុត ដែលហៅថាសេចក្តីប្រកាសឥរិយាបថ (Declaration of Conduct) រវាងអាស៊ាននិងប្រទេសចិននៅលើបញ្ហានេះ។ លោកកត់សម្គាល់ថា ភាគីទាំងពីរបានធ្វើកិច្ចចរចាអំពីសេចក្តីណែនាំនេះអស់រយៈពេល ៩ ឆ្នាំមកហើយ។
លោក ណាតាលេហ្កាវ៉ា ថ្លែងថា នៅពេលដែលអាស៊ានមើលឃើញសេចក្តីប្រកាសឥរិយាបទនិងច្បាប់គ្រប់គ្រងឥរិយាបថដែលគេបំរុងធ្វើ ថាជាមធ្យោបាយដ៏ប្រសើរបំផុតដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះនេះ មានរដ្ឋជាសមាជិកខ្លះកំពុងពិចារណាអំពីជម្រើសផ្សេងទៀត។ លោកថ្លែងថាប្រតិភូខ្លះស្នើឲ្យយកព្រឹត្តិការណ៍នៅក្នុងតំបន់ឈ្លោះគ្នានោះ ធ្វើជាការអភិវឌ្ឍរួមគ្នាមួយ។
«គោលគំនិតមួយដែលគេបានលើកមកនិយាយគឺ គំនិតនៃការគូសវាសដាក់សង្កាត់មួយនៅក្នុងតំបន់នេះ ជាកន្លែងមានសន្តិភាព សេរីភាព និងសហប្រតិបត្តិការនិងគ្នា»។
ប្រទេសចិននិងកោះតៃវ៉ាន់ ទាមទារសមុទ្រចិនខាងត្បូងស្ទើរទាំងអស់ នៅពេលដែលប្រទេសប្រុយណេ (Brunei) ម៉ាឡេស៊ី (Malaysia) ហ្វីលីពីន (Philippines) និងវៀតណាម ទាមទារភាគដែលស្ថិតជិតទៅនិងឆ្នេរសមុទ្ររបស់ខ្លួន។ ជម្លោះនេះបានផ្ទុះម្តងម្កាលចេញជាអំពើហិង្សានៅក្នុងពេល ៤០ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ហើយក្នុងពេលប៉ុន្មានខែមុននេះ រដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានិល និង ហាណូយ បានតវ៉ាថានាវាចិនបានចូលជ្រៀតជ្រែកនៅក្នុងដែនទឹករបស់ខ្លួន។
ប្រទេសហ្វីលីពីន ចង់នាំយកជម្លោះនេះទៅដោះស្រាយនៅចំពោះមុខតុលាការអន្តរជាតិសម្រាប់ច្បាប់សមុទ្ររបស់អសប។ លោក ណាតាឡេហ្កាវ៉ា ថ្លែងថាជម្រើសនេះអាចមានការលំបាក។
«តម្រូវការដំបូងគឺ ឲ្យភាគីទាំងអស់ឬភាគីទាំងសងខាងយល់ព្រមជ្រើសរើសយកមាគ៌ាដោះស្រាយបែបនេះ ហើយខ្ញុំមិនប្រាកដទេថា តើភាគីទាំងសងខាង ទាំងហ្វីលីពីន ទាំងចិន ហើយអាចមានភាគីដទៃទៀតដែលពាក់ព័ន្ធដែរ បានយល់ព្រមយកមាគ៌ានេះរួចហើយឬដូចម្តេចទេ»។
នៅលើបញ្ហាស្មុគស្មាញមួយទៀតសម្រាប់អាស៊ាន លោក ណាតាឡេហ្កាវ៉ា ថ្លែងថា លោកមានការលើកទឹកចិត្តដោយសាររដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសថៃនិងកម្ពុជាបាននិយាយថាប្រទេសទាំងពីរនឹងគោរពតាមបទបញ្ជារបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិដែលឲ្យបង្កើតតំបន់មិនឲ្យមានកងទ័ពមួយនៅកន្លែងព្រំដែនដែលមានជម្លោះ។
ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលភាគីទាំងសងខាងបានយល់ព្រមជាគោលការណ៍តាមបទបញ្ជានេះ ប្រទេសថៃបាននិយាយថា ការដកទ័ពថយត្រូវការពេលវេលានិងការចរចាគ្នា។ ហើយប្រទេសកម្ពុជាចង់ឲ្យអាស៊ានដាក់រាយអ្នកសង្កេតការណ៍ឲ្យហើយ មុននឹងដកទ័ពរបស់ខ្លួនចេញពីតំបន់មានជម្លោះ។
ជម្លោះលើដែនដីនៅជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារ អាយុ៩០០ឆ្នាំដែលស្ថិតនៅក្នុងព្រំដែនកម្ពុជា បានបណ្តាលឲ្យមានអំពើហិង្សាជាញឹកញយ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០៨។ មនុស្សជាង ២០នាក់បានស្លាប់នៅក្នុងការវាយប្រយុទ្ធគ្នាក្នុងឆ្នាំនេះ។
តុលាការអន្តរជាតិនិយាយថា ខ្លូននឹងធ្វើការកាត់សេចក្តីនៅពេលក្រោយ អំពីសេចក្តីសុំរបស់កម្ពុជា ដើម្បីឲ្យមានការបកស្រាយសាលក្រមឆ្នាំ ១៩៦២ របស់តុលាការ ដែលប្រគល់ប្រាសាទនេះទៅឲ្យប្រទេសកម្ពុជា។ តុលាការនិយាយថា ទំរាំដល់ពេលនោះ ភាគីទាំងពីរត្រូវតែដកកងទ័ពរបស់ខ្លួនចេញពីតំបន់នេះ។
ប្រទេសអាស៊ាន១០មាន ប្រ៊ុយណេ ភូមា កម្ពុជា ឥណ្ឌូនេស៊ី ឡាវ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន សិង្ហបូរី ថៃ និងវៀតណាម កំពុងធ្វើកិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំរបស់ខ្លូនស្តីពីកិច្ចការបរទេសនិងសន្តិសុខក្នុងសប្តាហ៍នេះ។ ប្រទេសទាំងនេះក៏នឹងធ្វើកិច្ចប្រជុំជាឧបតោភាគីនិងជាក្រុម ជាមួយអ្នកការទូតកំពូលពីប្រទេសជិតខាងនិងប្រទេសដៃគូសំខាន់ៗរបស់អាស៊ានផងដែរ រួមមាន ចិន ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងសរអ៕
ប្រែសម្រួលដោយ ជឹង ប៉ូជីន
