កាលពីសប្តាហ៍មុន សារព័ត៌មានធំបំផុតរបស់អាហ្វ្រិកខាងត្បូង ឈ្មោះ សិនដី តៃម៍ (Sunday Times) បានឲ្យដឹងថាអ្នករាយការណ៍ស៊ើបអង្កេតពីរនាក់របស់ខ្លួនបានត្រូវរងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញនិងការបំភ័យ យ៉ាងជាក់ស្តែងដោយអង្គភាពនៅក្នុងកងកម្លាំងសន្តិសុខ។ បណ្ណាធិការរងនៃសារព័ត៌មាន សិនដី តៃម៍ និយាយថា អ្នករាយការណ៍ម្នាក់ឈ្មោះ ម្សីលីកាស៊ី វ៉ា អាហ្វ្រិកា (Mzilikazi wa Africa) ត្រូវទាញចេញពីរថយន្តមួយ ហើយធ្វើការគំរាម។ អ្នកសារព័ត៌មាននិងអ្នកដទៃទៀតជាច្រើននិយាយថា មានលំនាំមួយនៃអារិភាពកាន់តែខ្លាំងឡើងចំពោះបណ្តាញផ្សាយព័ត៌មានពីសំណាក់ថ្នាក់ខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលនិងគណបក្សគ្រប់គ្រងអំណាចសភាជាតិអាហ្វ្រិក (African National Congress)។
សារព័ត៌មាន សិនដី តៃម៍ និយាយថា អ្នករាយការណ៍ស៊ើបអង្កេត ម្សីលិកាស៊ី វ៉ា អាហ្វ្រិកា និង ស្តេហ្វាន ហវស្តាទ័រ (Stephan Hofstatter) បានទទួលរងការលួចស្តាប់ទូរស័ព្ទនិងការឈ្លបមើលផ្ទាល់ខ្លួន ចាប់តាំងពីឆ្នាំមុនមក ក៏ប៉ុន្តែសកម្មភាពនេះបានក្លាយទៅជាការបំភិតបំភ័យដោយចំហរនៅក្នុងខែធ្នូ។
លោក ម៉ាវិន ម៉ាយន៍ហ្សាយស៍ (Marvin Meintjies) បណ្ណាធិការរងបានប្រាប់វីអូអេថា ករណីនេះបានកើតឡើងនៅក្រោយរបាយការណ៍របស់អ្នកទាំងពីរស្តីអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងជួលការិយាល័យសម្រាប់មន្ទីរចាត់ការនគរបាលដែលជាប់ការមន្ទិលសង្ស័យ នៅទីក្រុង ប្រេតូរ្យា (Pretoria) និងនៅក្នុងខេត្ត ក្វាហ្ស៊ូលូ/ណាតាល (Kwazulu/Natal)។
«បន្ទាប់ពីយើងបានរាយការណ៍លើកទីមួយអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងជួលមន្ទីរចាត់ការនគរបាលនេះហើយ ម្សីលីកាស៊ី វ៉ា អាហ្វ្រិកា មានឧបត្តិហេតុមួយ ដោយមានមនុស្សដែលស្លៀកពាក់ឯកសណ្ឋានប៉ូលិសនៅក្នុងឡានប៉ូលិសបានបញ្ឈប់ឡានគាត់ ទាញគាត់ចេញពីឡានគាត់ ភ្ជង់កាំភ្លើងលើក្បាលគាត់ ហើយបានគេចរត់ទៅវិញនៅពេលដែលពួកគេបានឃើញថាមានអ្នកជិះម្នាក់នៅក្នុងឡានរបស់គាត់។ នៅខែមេសាឆ្នាំនេះ គាត់មានឧបត្តិហេតុស្រដៀងគ្នាមួយទៀត។ មានឡានពីរ បានបើកចង់កៀរគាត់ឲ្យចេញពីផ្លូវ ហើយករណីនេះបានបង្ហាញឲ្យយើងឃើញច្បាស់ថា មានលំនាំមួយនៃការបំភិតបំភ័យនិងការគំរាមទៅលើសន្តិសុខរបស់គាត់»។
អ្នកការពារសាធារណៈដែលជាអង្គភាពរដ្ឋាភិបាលមួយដែលមានអាណត្តិក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានរកឃើញថា ស្នងការនគរបាលជាតិមានកំហុសនៅក្នុងការចាត់ចែងជួលការិយាល័យមិនបានត្រឹមត្រូវ។ អ្នកការពារសាធារណៈក៏បានរិះគន់រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសាធារណការចំពោះការយល់ព្រមតាមកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ទោះបីជាបានទទួលឱវាទផ្លូវច្បាប់ផ្ទុយពីនេះក៏ដោយ។
លោក ម៉ាវិន ម៉ាយន៍ហ្សាយស៍ និយាយថា អ្នកដែលអាចទាក់ទងបាននៅក្នុងក្រសួងសន្តិសុខបានបញ្ជាក់ថា មានការឈ្លបមើលនិងការលួចស្តាប់ទូរស័ព្ទរបស់អ្នករាយការណ៍ពីរនាក់នេះមែន។ លោកនិយាយថា ករណីនេះបានធ្វើឲ្យមានការលំបាកក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហានេះ។
«យើងមានបញ្ហាដ៏លំបាកនិងស្មុគស្មា្ញញមួយ ហើយមេធាវីរបស់យើងមានការងឿងឆ្ងល់ដោយពិតប្រាកដ។ តើយើងងាកទៅរកអ្នកណា បើសិនជាសាខារបស់សេវាសន្តិសុខរដ្ឋជាអ្នកជំពាក់ទាក់ទិននៅក្នុងការប្រព្រឹត្តអំពើខុសឆ្គងពិតៗតែម្តងនោះ។ តើអ្នកងាកទៅរកអ្នកណា? ហើយជាមូលដ្ឋាន សំណើរពីពួកគេ ហើយក៏ជាគំនិតដំបូងរបស់យើងដែរ គឺថាត្រូវមានអន្តរាគមន៍ផ្នែកនយោបាយមួយ។ នេះជាមធ្យោបាយតែមួយគត់ដែលអាចបញ្ឈប់សកម្មភាពនេះបាន។ ហេតុដូច្នេះហើយ បានជាហ្វូរមរបស់ក្រុមបណ្ណាធិការជាតិអាហ្វ្រិកខាងត្បូងបានសុំជួបជាមួយលោករដ្ឋមន្រ្តី»។
អ្នកកាសែតជាច្រើននាក់និយាយថា នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកប្រធានាធិបតី ចេកុប ហ្ស៊ូម៉ា (Jacob Zuma) អង្គភាពទាំងនៅក្នុងរដ្ឋបាលរបស់លោក ទាំងនៅក្នុងគណបក្សសភាជាតិអហ្វ្រិកដែលកំពុងគ្រប់គ្រងអំណាច ហៅកាត់ថា ANC បានក្លាយទៅជាសត្រូវជាចំហរកាន់តែខ្លាំងឡើងរបស់បណ្តាញព័ត៌មាន។
មិនយូរប៉ុន្មានមុនការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសរដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់ កាលពីខែឧសភា លោក ហ្ស៊ូម៉ា និងមន្រ្តីគណបក្ស ANC ដទៃទៀតបានដាក់ឈ្មោះបណ្តាញព័ត៌មានថាជាសត្រូវពិតប្រាកដតែមួយរបស់គណបក្ស។
កាលពីឆ្នាំទៅ គណបក្ស ANC ប្រកាសផែនការដើម្បីបង្កើតអ្វីដែលគេហៅថាតុលាការឧទ្ធរបណ្តាញព័ត៌មាន ដែលលប់ចោលយន្តការសម្រាប់គ្រប់គ្រងខ្លួនឯងនាបច្ចុប្បន្ន នៅក្នុងបណ្តាញព័ត៌មាន។ រដ្ឋាភិបាលថែមទាំងបានស្នើច្បាប់ថ្មីមួយទៅជូនសភាដែលនឹងបន្តឹងការការពារព័ត៌មានរបស់រដ្ឋាភិបាល។
វិធានការដែលគេហៅថាសេចក្តីព្រាងច្បាប់ការពារព័ត៌មាន និងផ្តល់អំណាចទូលំទូលាយរហូតទៅដល់មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់ទាបៗ ដើម្បីឲ្យប្រកែកមិនប្រាប់ព័ត៌មាន។ ច្បាប់នេះក៏នឹងដាក់ទណ្ឌកម្មយ៉ាងធ្ងន់ដល់អ្នកលួចបញ្ចេញព័ត៌មាននិងអ្នកសារព័ត៌មានដែរ។
ក៏ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលបានដកវិធានការនេះទៅវិញដើម្បីធ្វើពង្រាងថ្មី បន្ទាប់ពីមានយុទ្ធនាការរបស់សង្គមស៊ីវិលដោយឥតស្រាកស្រាន្ត និងមានសេចក្តីអំពាវនាវពីជនជាតិអាហ្វ្រិកខាងត្បូងដែលមានអ្នកគោរពច្រើន ដូចជាជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាព ដេស្មុន ទូទូ ជាដើម។
បណ្ណាធិការសារព័ត៌មាន សិនដី តៃម៍ និងអ្នកសង្កេតការណ៍ដទៃទៀតនិយាយថា ខុសគ្នាពីសម័យប្រកាន់ពូជសាសន៍ អាប់ប៉ាថែដ(apartheid) បណ្តាញព័ត៌មាននិងជនជាតិអាហ្វ្រិកខាងត្បូងសព្វថ្ងៃនេះ មិនមែនខ្វះធនធានទេ។
លោក អានតុន ហប័រ (Anton Harber) សាស្រ្តាចារ្យវិជ្ជាសិក្សាសារព័ត៌មាននិងបណ្តាញព័ត៌មាន នៃសាកលវិទ្យាល័យ វិតវ៉ទ័រស៍រ៉ានដ៍ (Witwatersrand) បានប្រាប់វីអូអេថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញការពារសេរីភាពបញ្ចេញមតិនិងអ្នកសារព័ត៌មាន។
«យើងមានការការពារពីតុលាការនិងរដ្ឋធម្មនុញ្ញហើយយើងពិតជាយកការការពារនេះទៅប្រើ ដូច្នេះមិនដូចកាលនៅសម័យមុនរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៩៦របស់យើងនោះទេ គឺនៅពេលដែលមានការប្រឆាំងដោយបើកចំហរទល់និងបណ្តាញសារព័ត៌មាន។ ទាំងនេះគឺជាព្រឹត្តការណ៍គួរឲ្យព្រួយបារម្ភ ក៏ប៉ុន្តែអ្វីដែលយើងឃើញច្បាស់ឥឡូវនេះ ដែលផ្ទុយគ្នាពីស្ថានការណ៍អាប់ប៉ាថែដ គឺថាអំពើបែបនេះគឺពិតជាខុសច្បាប់ ហើយវិធានការអាចចាត់បាន ដែលសង្ឃឹមថានិងអាចជៀសវាងមិនឲ្យអំពើទាំងនេះកើតមានឡើងជាថ្មីទៀត»។
ជនជាតិអាហ្វ្រិកខាងត្បូងបញ្ចេញមតិយ៉ាងខ្លាំងក្លា ហើយកំពុងជាប់រវល់ខាងផ្នែកនយោបាយជាមួយនិងបញ្ហាដែលទាក់ទងនិងជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេ។ លោក ហប័រ និយាយថា ចលនាសកម្មនិយមនេះគួរយកទៅប្រើដើម្បីការពារបណ្តាញព័ត៌មានសេរីនៅក្នុងប្រទេសនេះ។
«ខ្ញុំគិតថាអ្វីដែលលេចឃើញច្បាស់ បើសិនជាយកព្រឹត្តិការណ៍ពិសេសទាំងនេះមកពិនិត្យ និងការបរិហារិះគន់បណ្តាញព័ត៌មាននៅក្នុងពេលថ្មីៗនេះ និងការព្យាយាមយកច្បាប់មកដាក់លើបណ្តាញព័ត៌មាន ដាក់លក្ខខ័ណ្ឌលើបណ្តាញព័ត៌មាន នោះខ្ញុំគិតថា វាធ្វើឲ្យឃើញច្បាស់ណាស់ថា ប្រជាពលរដ្ឋនិងសង្គមស៊ីវិលត្រូវការប្រមូលគ្នាឲ្យមានការប្រុងប្រយ័ត្នជាទីបំផុតអំពីការការពារសេរីភាពសារព័ត៌មាននិងបណ្តាញសារព័ត៌មាន។ ខ្ញុំគិតថា គេអាចឃើញច្បាស់ថា យ៉ាងហោចណាស់មានក្រសួងខ្លះនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលដែលចង់ត្រួតត្រានិងដាក់លក្ខខ័ណ្ឌលើបណ្តាញព័ត៌មានច្រើនជាងមុន ហើយយើងត្រូវតែប្រឆាំងនិងគំនិតនេះដោយប្រមែប្រមូលសង្គមស៊ីវិល»។
ទាំងប៉ូលិស ទាំងរដ្ឋាភិបាល មិនបានធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីសេចក្តីរាយការណ៍ដែលថាមានការបំភិតបំភ័យអ្នករាយការណ៍របស់សារព័ត៌មាន សិនដី តៃម៍ ទាំងពីរនាក់នេះទេ៕
ប្រែសម្រួលដោយ កែរ យ៉ាន
