ក្រោយខកខានពីរឆ្នាំជាប់គ្នា កងទ័ពកម្ពុជា និងចិន ចាប់ផ្តើមបើកសមយុទ្ធរួមគ្នាសាជាថ្មី ដើម្បីរឹតចំណងទ្វេភាគីកាន់តែរឹងមាំ ហើយមន្រ្តីកម្ពុជាអះអាងថាសមយុទ្ធនេះនឹងមិនធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រទេសណាឡើយ។
សមយុទ្ធលក្ខណៈទ្រង់ទ្រាយធំដែលនឹងចាប់ផ្តើមពីថ្ងៃទី២៣ ខែមីនា ដល់ទី៥ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៣ នឹងប្រព្រឹត្តនៅមជ្ឃមណ្ឌលហ្វឹកហ្វឺនរបស់កងរាជអាវុធហត្ថ ភ្នំជុំរីករាយ ដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ ឃុំពាម ស្រុកសាមគ្គីមានជ័យ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។
សមយុទ្ធ«នាគមាសឆ្នាំ២០២៣»ធ្វើឡើងក្រោមប្រធានបទ«ប្រតិបត្តិការការពារសន្តិសុខក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ធំៗ និងការជួយសង្គ្រោះមនុស្សធម៌នៃកងទ័ពប្រទេសទាំងពីរកម្ពុជា-ចិន» ដែលមានគោលបំណងធំនោះគឺ«ផ្លាស់ប្តូរបទពិសោធន៍»រវាងកងទ័ពប្រទេសទាំងពីរ។ នេះបើតាមមន្រ្តីកម្ពុជា។
ក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មាន កាលពីថ្ងៃអង្គារ លោក ថោង សូលីម៉ូ អ្នកនាំពាក្យអគ្គបញ្ជាការកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ លើកឡើងថាសមយុទ្ធនេះមិនមែនជាការធ្វើឡើងដើម្បីគំរាមនរណាឡើយ ខណៈកម្ពុជាស្វាគមន៍ចំពោះប្រទេសទាំងឡាយណាដែលចង់ធ្វើសមយុទ្ធ។
លោកថ្លែងថា៖ «កម្ពុជាស្វាគមន៍គ្រប់បណ្តាប្រទេសទាំងអស់ដែលមានបំណងចង់ធ្វើសមយុទ្ធជាមួយកម្ពុជា ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាសំណូមពររបស់កម្ពុជា។ ទី១សាមីប្រទេសដែលចង់ធ្វើសមយុទ្ធជាមួយកម្ពុជា ត្រូវតែធ្វើសំណើមករាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយរាល់ប្រធានបទដែលលើកយកមកនោះគឺត្រូវឱ្យសមស្របទៅនឹងគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ស្របទៅនឹងច្បាប់អន្តរជាតិ ហើយនឹងមិនមានការគំរាមកំហែងឬប្រឆាំងនឹងប្រទេសទី៣ហើយ»។
លោកបន្ថែមថាកងទ័ពរបស់កម្ពុជាចូលរួមនៅក្នុងសមយុទ្ធមួយនេះមានប្រមាណ៥៨៣នាក់ ហើយសម្ភារៈប្រើប្រាស់ មានដូចជាឧបករណ៍រាវមីន ការបំផ្ទុះគ្រាប់មីន និងការបន្សាបជាតិគីមី។ ចំណែកភាគីចិន មានកងទ័ពចំនួន២៥៧នាក់ ហើយសម្ភារៈ និងគ្រឿងបំពាក់ដែលនឹងត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុងសមយុទ្ធនេះ មានដូចជារថយន្ត៤៣គ្រឿង អាវុធថ្មើរជើង សម្ភារៈស៊ើបការណ៍ គ្រឿងបោសសម្អាតជាតិផ្ទុះ និងឧបករណ៍បន្សាបជាតិគីមី រួមទាំងសម្ភារៈបរិក្ខារសុខាភិបាលជាដើម។
បើតាមអ្នកនាំពាក្យរូបនេះ កម្ពុជានិងចិនក៏បានអញ្ជើញអ្នកសង្កេតការមកពីប្រទេសទាំង១០ដែលជាសមាជិកអង្គការតំបន់អាស៊ានផងដែរ។
សមយុទ្ធនាគមាសនេះធ្លាប់ត្រូវបានធ្វើឡើងចំនួន៤លើកមកហើយគឺនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៦ ឆ្នាំ២០១៨ ឆ្នាំ២០១៩ និងឆ្នាំ២០២០។ ក្នុងឆ្នាំ២០១៧ សមយុទ្ធមួយនេះមិនបានធ្វើឡើងដោយសារភាគីកម្ពុជាជាប់រវល់ក្នុងយុទ្ធនាការបង្ក្រាបគ្រឿងញៀន និងការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់។ នេះបើតាមក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា។ ចំណែកក្នុងឆ្នាំ២០២១ និងឆ្នាំ២០២២ សមយុទ្ធខកខាន ដោយសារការឆ្លងរីករាលដាលជំងឺកូវីដ១៩។
បើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា ចេញ ផ្សាយកាលពីសប្តាហ៍មុន នាវាដឹកសម្ភារៈរបស់កងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន សម្រាប់ធ្វើសមយុទ្ធជាមួយកងទ័ពកម្ពុជា បានមកដល់កំពង់ផែខេត្តព្រះសីហនុ កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣។
សមយុទ្ធនេះត្រូវបានក្រសួងការពារជាតិបញ្ជាក់ថាធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងការពារនូវសន្តិសុខចំពោះព្រឹត្តិការណ៍ធំៗ និងរបៀបជួយប្រជាពលរដ្ឋដែលជួបគ្រោះមហន្តរាយនានាដែលកើតចេញពីយថាហេតុណាមួយ។
ខណៈកម្ពុជាត្រូវបានគេមើលឃើញថាងាកកាន់តែខ្លាំងទៅរកចិន កម្ពុជាបានសម្រេចលុបចោលសមយុទ្ធដែលមានឈ្មោះថា«ឆ្មាំអង្គរ»ជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីឆ្នាំ២០១៧ ក្រោមហេតុផលថាកាលនោះកម្ពុជាមមាញឹកជាមួយការបង្ក្រាបគ្រឿងញៀននិងត្រៀមសម្រាប់ការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់។ មកទល់ពេលនេះគេមិនទាន់ឃើញមានសញ្ញានៃការធ្វើសមយុទ្ធជាមួយគ្នាសាជាថ្មីឡើយទេ។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក មាស នី ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃពុធនេះថាការធ្វើសមយុទ្ធរវាងកម្ពុជានិងចិន មិនមានអ្វីជាការសង្ស័យឡើយ ដោយសារតែទំនាក់ទំនងកម្ពុជានិងចិន បានឈានដល់ដំណាក់កាល «មិត្តភាពគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ»។ លោកបន្ថែមថាកម្ពុជានឹងនៅតែបន្តរងការរិះគន់ពីបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិច ដោយហេតុថាកម្ពុជាមានតែសមយុទ្ធយោធាជាមួយចិន។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «អ៊ីចឹងនៅក្នុងការធ្វើសមយុទ្ធយោធានេះ ប្រសិនបើយើងលម្អៀងធ្វើតែម្ខាង ដូចកាលដែលយើងឃើញកាលពីមុននោះ ហើយយើងលុបចោលនូវផែនការផ្សេងជាមួយម្ខាងទៀតនោះ អាហ្នឹងវានឹងអាចធ្វើឱ្យកម្ពុជាកាន់តែរអិលចូលទៅក្នុងភូមិសាស្ត្រនយោបាយកាន់តែជ្រៅ»។
បើតាមលោក មាស នី ការដែលកម្ពុជាមិនអាចមានសមយុទ្ធជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយសារតែកម្ពុជាជាប់ទៅដោយវិបត្តិនយោបាយ ដូចជាបញ្ហាការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាដើម។ លោកបន្តថាកម្ពុជាងាកទៅចិនខ្លាំងនៅពេលដែលស្ថានការណ៍នយោបាយផ្លាស់ប្តូរកាលពីឆ្នាំ២០១៧ គ្រាដែលគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំមួយត្រូវបានរំលាយ ហើយរងការដាក់ទណ្ឌកម្មពីលោកខាងលិច។
លោក មាស នី បញ្ជាក់ថាពេលនោះរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានងាកកាន់តែខ្លាំងទៅរកចិន ដើម្បីទទួលបានការគាំទ្រទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ៕
