សៀវភៅ «ស្នាមរបួសដែលលាក់កំបាំងរបស់ប្រទេសកម្ពុជា៖ ចិត្តវិជ្ជានៃបទពិសោធន៍ បាក់ស្បាតនៅក្រោយរបបខ្មែរក្រហម» (Cambodia’s Hidden Scars: Trauma Psychology in the Wake of the Khmer Rouge) ទើបនឹងបានបោះពុម្ពដោយមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានាពេលថ្មីៗនេះ។
លោកបណ្ឌិត ដេរីន រីឆឺដឺរ៍ (Dr. Daryn Reicherter) ជាអ្នកនិពន្ធមួយរូបរបស់សៀវភៅនេះ។ លោកជាសាស្រ្តាចារ្យ នៅដេប៉ាតឺម៉ង់ ជំងឺវិកលចរិតនិងវិទ្យាសាស្រ្តអាកប្បកិរិយា មហាវិទ្យាល័យឱសថសាស្រ្ត នៃសាលកវិទ្យាល័យស្ទែនហ្វ៊ដ (Stanford) ។ លោកបណ្ឌិត រីឆឺដឺរ៍ បានធ្វើការដើម្បីផ្សព្វផ្សាយអំពីជំងឺផ្លូវចិត្ត និងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួន ដូចជាប្រទេសកម្ពុជា ប្រទេសហៃទី ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីជាដើម។ លោកអះអាងថាចំណុចសំខាន់បំផុតរបស់សៀវភៅនេះផ្តោតលើការគាំទ្រឲ្យសាធារណជនដឹងឮពីបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្តនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដោយជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើការគិតគូរដល់បញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្តនេះ ដោយធ្វើការផ្លាស់ប្តូរឬធ្វើឲ្យដំណើរការចែកចាយសេវាសុខភាពផ្លូវចិត្តមានលក្ខណៈប្រសើរឡើង និងជំរុញឲ្យក្រុមផ្តល់ជំនួយអន្តរជាតិធ្វើការពិចារណាផ្តល់ថវិកាបន្ថែមទៀតដល់ផ្នែកសុខភាពផ្លូវចិត្តនេះ។
នេះជាបទសម្ភាសន៍រវាងលោក ភី សុភាដា ពីវីអូអេខ្មែរ ជាមួយលោកបណ្ឌិត ដេរីន រីឆឺដឺរ៍ អំពីសៀវភៅខាងលើ និងបទពិសោធន៍របស់លោកទាក់ទងនឹងការ សរសេរសៀវភៅនេះ៖
តើសៀវភៅហ្នឹងផ្តោតលើបញ្ហាអ្វីដែរ?
សៀវភៅហ្នឹងចង់បង្ហាញថាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ និងសង្រ្គាមបានបង្កឲ្យអ្នកដែលរងការប៉ះពាល់នេះមានជំងឺផ្លូវចិត្ត និងជំងឺវិកលចរិត។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលបានរស់រានពីរបបខ្មែរក្រហមជាច្រើនបានរងការប៉ះពាល់ដោយសារសង្រ្គាម និងបទពិសោធន៍បាក់ស្បាត ដែលធ្វើឲ្យពួកគេមានវិបត្តិផ្លូវចិត្ត។ សៀវភៅនេះផ្តោតខ្លាំងលើការគាំទ្រឲ្យសាធារណជនដឹងឮពីបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្តនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយមិនគ្រាន់តែចង់បង្ហាញទិន្នន័យអំពីថាតើបទពិសោធន៍បាក់ស្បាតបានប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប៉ុណ្ណានោះទេ តែចង់ធ្វើការចាប់ផ្តើមកិច្ចពិភាក្សាមួយអំពីថាតើចិត្តវិជ្ជាអាចជះឥទ្ធិពលដល់ដំណើរការតុលាការ និងជនរងគ្រោះដែលចូលរួមក្នុង ដំណើរការតុលាការយ៉ាងម៉េច។ ផ្នែកចុងក្រោយនៃសៀវភៅនេះផ្តោតលើវិធីសាស្រ្តដែលបាន អនុវត្តកន្លងមក និងវិធីសាស្រ្តដែលអាចអនុវត្តផ្សេងៗទៀតដើម្បីផ្តល់ធនធានបន្ថែមទៀត ដល់ប្រជាពលរដ្ឋដែលរងគ្រោះផ្លូវចិត្តដោយសារសង្រ្គាម។
ហេតុអ្វីបានជាអ្នកគិតថាការសិក្សានេះមានសារៈសំខាន់?
តាមពិត ខ្ញុំធ្វើការនៅរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ាជាមួយនឹងជនភៀសខ្លួន ដែលជាអ្នករស់រានពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សមកពីគ្រប់ទីកន្លែងជុំវិញពិភពលោក ជាពិសេសខ្ញុំធ្វើការជាមួយនឹងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្នុងទីក្រុងសាន់ហ្រ្វាន់ស៊ីស្កូ រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា។ ហើយពួកគេពិតជាមានជំងឺ ផ្លូវចិត្តកើនឡើងច្រើនជាងជនភៀសខ្លួនដទៃទៀត។ រោគសញ្ញារបស់ពួកគេគឺមានលក្ខណៈធ្ងន់ធ្ងរ ទោះបីជាពួកគេជួបប្រទះនូវបទពិសោធន៍បាក់ស្បាតនេះរាប់សិបឆ្នាំកន្លងមកហើយក៏ដោយ។
តើប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរម្នាក់ៗរងគ្រោះដោយសារបញ្ហាខាងលើនេះយ៉ាងម៉េចដែរ? តើសង្គមខ្មែរទាំងមូលរងគ្រោះយ៉ាងម៉េចដែរ?
ផ្នែកដំបូងនៃសៀវភៅនេះគឺផ្តោតខ្លាំងទៅលើការឆ្លើយតបចំពោះសំណួរនេះ។ បើនិយាយចំពោះមនុស្សម្នាក់ៗ យើងឃើញថា មនុស្សម្នាក់ៗខុសៗគ្នា ហើយបទពិសោធន៍របស់មនុស្សម្នាក់ៗក៏ខុសគ្នាដែរ ប៉ុន្តែយើងឃើញមានលទ្ធផលជារួមមួយចំពោះអ្នកដែលបានជួបប្រទះអំពើហិង្សាដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ។ អ្វីដែលយើងឃើញនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺថា អ្នកដែលមានការឈឺចាប់ក្រោយរបបប៉ុលពតមានចំនួនច្រើនបំផុត។
ផ្នែកមួយទៀតរបស់សៀវភៅនេះផ្តោតលើផលប៉ះពាល់ពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយទៀត។ ប្រទេសកម្ពុជាមានភាគរយខ្ពស់ទាក់ទងនឹងអ្នកដែលបានជួបប្រទះនឹងអំពើហិង្សាឃោរឃៅ ហើយពួកគេអាចប្រឈមនឹងផលប៉ះពាល់ផ្លូវចិត្តដោយសារបញ្ហាហ្នឹង។ យើងអាចស្រមៃឃើញថា ផលប៉ះពាល់ផ្លូវចិត្តនេះធ្វើឲ្យសរីរាង្គមួយចំនួនក្នុងរាងកាយរបស់ពួកគេ មិនមានដំណើរការស្រួលបួល ដែលធ្វើឲ្យពួកគេមានបញ្ហាក្នុងគ្រួសារ ក្នុងការងារ និងក្នុងជីវិតផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គេ។ អ្នកអាចស្រមៃឃើញថា មានផលប៉ះទង្គិចយ៉ាងច្រើន ដោយសារតែមានមនុស្សជាច្រើនបានជួបប្រទះអំពើហិង្សាយង់ឃ្នងទាំងនេះ។ វាមិនត្រឹមតែធ្វើឲ្យមនុស្សម្នាក់ៗមានការលំបាកក្នុងការធ្វើអ្វីមួយនោះទេ ប៉ុន្តែវាធ្វើឲ្យសង្គមទាំងមូលមានការលំបាកក្នុងការធ្វើអ្វីមួយរួមគ្នា។ ពេលអ្នកជួបប្រទះនឹងបទពិសោធន៍បាក់ស្បាត ហើយឥឡូវនេះអ្នកមានបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្តខ្លះ ដូច្នេះទំនាក់ទំនងរវាងឪពុកម្តាយនិងកូនៗមានលក្ខណៈខុសគ្នាបើយើងប្រៀបធៀបអ្នកដែលជាអ្នករស់រានពីអំពើហិង្សាកាប់សម្លាប់ និងអ្នកដែលមិនធ្លាប់ឆ្លងកាត់បញ្ហានេះ។ ផ្នែកមួយនៃសៀវភៅនេះ ផ្តោតលើគោលគំនិតអំពីថាតើកូនៗរបស់អ្នកដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់របបប៉ុលពត ដែលទទួលឥទ្ធិពលឈឺចាប់ពីឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេមានឥរិយាបទប្លែកយ៉ាងម៉េចដែរ។
តើអ្វីជាការព្យាបាលសម្រាប់ជំងឺបាក់ស្បាតផ្លូវចិត្ត?
សៀវភៅនេះមិនបានផ្តោតខ្លាំងទៅលើចំណុចនេះទេ។ ពេលដែលយើងព្យាបាលជំងឺបាក់ស្បាតផ្លូវចិត្តនៅបស្ចិមប្រទេស យើងមានការប្រើប្រាស់ថ្នាំពេទ្យ និងការព្យាបាលផ្លូវចិត្តដោយការផ្តល់ប្រឹក្សា។ គោលគំនិតសំខាន់ៗដែលបានប្រើប្រាស់នៅក្នុងផ្នែកសុខភាពផ្លូវចិត្តនៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រហែលជាមិនអាចយកទៅប្រើនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ១ រយ ភាគរយនោះទេ។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ចំណុចសំខាន់គឺថាវាមិនគ្រាន់តែជាបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្តទេ គឺវាលើសពីបញ្ហាហ្នឹងទៅទៀត។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើន ដែលរងការប៉ះពាល់ពីបទពិសោធន៍ឈឺចាប់បាក់ស្បាតមិនដែលគិតថានឹងទៅរកការព្យាបាលពីគ្រូពេទ្យព្យាបាលជំងឺផ្លូវចិត្ត ឬអ្នកចិត្តសាស្រ្តទេ តែបែរជាទៅរកគ្រូខ្មែរ ឬក៏ព្រះសង្ឃឲ្យជួយព្យាបាលឲ្យទៅវិញ។ យើងដាច់ខាតត្រូវមានវិធីសាស្រ្តចម្រុះមួយដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ពីព្រោះថាបើសិនជាយើងគ្រាន់តែឧបត្ថម្ភថវិកាដល់ប្រព័ន្ធសុខភាពផ្លូវចិត្ត និងគ្រាន់តែរំពឹងឲ្យអ្នកជំងឺបង្ហាញខ្លួននៅឯបន្ទប់របស់គ្រូពេទ្យផ្លូវចិត្តនោះ គឺវាមិនអាចក្លាយទៅជាការណ៍ពិតបានទេ។ យើងត្រូវការឲ្យមានកិច្ចពិភាក្សាគ្នាមួយចំនួនរវាងភ្នាក់ងារពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗ។
ហេតុអ្វីបានជាដូច្នេះ? ដោយសារតែអ្នកទាំងនោះមិនដឹងខ្លួនថាពួកគេមានជំងឺបាក់ស្បាតផ្លូវចិត្ត? ឬក៏ពួកគេទុកចិត្តទៅលើការព្យាបាលបែបបុរាណ?
ខ្ញុំគិតថាចំណុចទាំងពីរហ្នឹងគឺត្រឹមត្រូវ។ វាពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការអប់រំ។ យើងឃើញថាមនុស្សមានការអៀនខ្មាស់ក្នុងការនិយាយពីបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្តនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក៏ដូចជានៅក្នុងប្រទេសផ្សេងៗទៀតដែរ។ ពួកគេមិនដឹងខ្លួនថា ពួកគេមានជំងឺនេះនោះទេ ដែលវាជាជំងឺដែលអាចព្យាបាលបានដោយគ្រូពេទ្យព្យាបាលជំងឺផ្លូវចិត្ត ឬអ្នកចិត្តសាស្រ្ត ប៉ុន្តែតាមការណ៍ពិត ជារឿយៗ យើងឃើញពួកគេទៅរកសាសនា ឬថ្នាំបុរាណ ឬគ្រូពេទ្យព្យាបាលជំងឺទូទៅទៅវិញ។ បញ្ហាមួយទៀតគឺបញ្ហាមធ្យោបាយ និងឱកាស។ អ្នកដឹងទេ ឧទាហរណ៍ដូចជា អ្នកខ្លះដែលរស់នៅតាមតំបន់ជនបទក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលស្គាល់ពីអាការៈជំងឺរបស់ខ្លួនថាជាជំងឺផ្លូវចិត្ត ហើយពួកគេចង់បានការព្យាបាលផ្នែកសុខភាពផ្លូវចិត្តនេះ តែបញ្ហាគឺថាពួកគេមិនមានមធ្យោបាយ ឬឱកាសដើម្បីទទួលបានការព្យាបាលទាំងនោះទេ។ ឯអ្នកខ្លះទៀត មិនដឹងថាខ្លួនមានជំងឺផ្លូវចិត្តនេះទេ ពីព្រោះថាមិនមានយុទ្ធនាការឲ្យបានល្អមួយក្នុងការផ្សព្វផ្សាយឲ្យដឹងឮជាសាធារណៈដើម្បីពន្យល់ប្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋអំពីជំងឺផ្លូវចិត្តនេះ។
តើសាលាក្តីខ្មែរក្រហមមានតួនាទីអ្វីខ្លះក្នុងការជួយដោះស្រាយបញ្ហានេះ?
ចំណុចមួយដែលព្រះរាជអាជ្ញារបានលើកឡើងនៅក្នុងថ្ងៃបើកសវនាការដំបូងគឺសំណងផ្សេងៗ ដែលតុលាការអាចធ្វើបានបន្ទាប់ពីតុលាការបញ្ចប់ការងាររបស់ខ្លួន ហើយសំណងមួយក្នុងចំណោមសំណងទាំងនោះ គឺការស្នើធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានការរីកចម្រើនផ្នែកធនធានផ្សេងៗសម្រាប់បញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្ត ហើយបើតាមខ្ញុំដឹង សំណងនេះមិនត្រូវបានគេស្នើឲ្យមាននៅក្នុងតុលាការផ្សេងៗនោះទេ។ ខ្ញុំគិតថា តុលាការនឹងមិនបង្កើតគ្លីនិកព្យាបាលជំងឺផ្លូវចិត្តនោះទេ ប៉ុន្តែតុលាការអាចដើរតួនាទីជាអ្នកធ្វើការជំរុញឲ្យមានការគាំទ្រជាសាធារណៈទៅលើបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្តនេះ។ ប្រសិនបើតុលាការ នៅទីបញ្ចប់រកឃើញថា សំណងផ្សេងៗមានសារៈសំខាន់ ហើយសុខភាពផ្លូវចិត្តក៏ត្រូវបានតុលាការពិចារណាដែរនោះ យើងឃើញថាសំណងផ្នែកសុខភាពផ្លូវចិត្តនេះពិតជាមានសារៈសំខាន់ក្នុងការជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើការគិតគូរដល់បញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្តនេះ ដោយធ្វើការផ្លាស់ប្តូរ ឬធ្វើឲ្យដំណើរការចែកចាយសេវាសុខភាពផ្លូវចិត្តមានលក្ខណៈប្រសើរឡើង។ ហើយក៏ជំរុញឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិបញ្ចេញមតិថា ប្រទេសកម្ពុជាបានរងគ្រោះដោយសារបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្តនេះ ហើយតុលាការទទួលស្គាល់បញ្ហានេះ និងផ្តល់ជាអនុសាសន៍ឲ្យក្រុមផ្តល់ជំនួយអន្តរជាតិ ធ្វើការពិចារណាផ្តល់ថវិកាបន្ថែមទៀតដល់ផ្នែកសុខភាពផ្លូវចិត្តនេះ ដែលជាបញ្ហានៅពីក្រោយបញ្ហាជាច្រើនដែលកើតមានឡើងក្នុងប្រទេសកម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ន។
តើសៀវភៅនេះនឹងចែកចាយនៅកន្លែងណាខ្លះ?
សៀវភៅនេះនឹងចែកចាយនៅប្រទេសកម្ពុជា។ យើងនឹងចែកចាយសៀវភៅនេះដោយឥតគិតថ្លៃដល់ប្រជាពលរដ្ឋជាក់លាក់មួយចំនួន ហើយសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ពួកគេអាចរកទិញសៀវភៅនេះបានតាមរយៈមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ ដើម្បីធ្វើឲ្យសៀវភៅនេះកាន់តែមានឥទ្ធិពល និងក្លាយជាសារជំរុញឲ្យមានការគាំទ្រដល់សេវាសុខភាពផ្លូវចិត្តនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា យើងត្រូវតែធ្វើយ៉ាងណាឲ្យសាធារណជនទទួលបានព័ត៌មានដែលមាននៅក្នុងសៀវភៅនេះ។
ផ្នែកចាំបាច់មួយចំនួននៅក្នុងសៀវភៅនេះកំពុងតែត្រូវបានគេបកប្រែជាភាសាខ្មែរ ហើយខ្ញុំមិនច្បាស់អំពីដំណើរការបកប្រែនេះនោះទេ។ គោលគំនិត និងអនុសាសន៍មួយចំនួន ដែលពួកយើងបានសរសេរឡើងនឹងប្រាកដជាបកប្រែជាភាសាខ្មែរជាក់ជាមិនខាន៕
