កុមារតូចៗជនជាតិដើមភាគតិចដូចជា គ្រឹង ទំពូន និងចារាយជាដើម ត្រូវផ្អាកការសិក្សារបស់ខ្លួនរយៈពេលវែង នៅពេលដែលឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅពីក្នុងភូមិទៅចម្ការដើម្បីប្រមូលផល។ ក៏ប៉ុន្តែ កម្មវិធី«មត្តេយ្យសហគមន៍ចល័ត» ត្រូវបានផ្តួចផ្តើមឡើងដោយអង្គការភ្លែនអន្តរជាតិ (Plan International Cambodia) កម្ពុជា ដើម្បីជួយឲ្យកុមារជនជាតិដើមនៅតំបន់ដាច់ស្រយាលទាំងនោះ មានលទ្ធភាពទទួលបានការអប់រំដូចកុមារក្នុងទីប្រជុំជន និងអាចធានាបានថា បរិយាកាសសិក្សារបស់ពួកគេមានសុវត្ថិភាព។
ខុសពីកុមារក្នុងទីរួមខេត្ត ឬទីប្រជុំជន កុមារក្រីក្រកម្ពុជាដែលរស់នៅក្នុងតំបន់ដាច់ស្រយាលនៃខេត្តរតនគិរី មានឱកាសតិចតួចក្នុងការទទួលបានការសិក្សា។ កុមារតូចៗជនជាតិដើមភាគតិចទាំងនោះ រួមមានមានជនជាតិដើមគ្រឹង ទំពូន ចារាយជាដើម ត្រូវផ្អាកការសិក្សារបស់ខ្លួនរយៈពេលវែង នៅពេលដែលឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅពីក្នុងភូមិទៅចម្ការដើម្បីប្រមូលផល។
បើមិនមានវត្តមាន «សាលាមត្តេយ្យសហគមន៍ចល័ត» ដែលផ្តួចផ្តើមគំនិត ដោយអង្គការភ្លែនអន្តរជាតិកម្ពុជា (Plan International Cambodia) និងដៃគូពាក់ព័ន្ធទេ កុមារតូចៗនៅតំបន់ភូមិភាគឦសានទាំងនោះ ពុំមានលទ្ធភាពបានចូលរៀនឡើយ។
ការសិក្សារបស់អង្គការយូណេស្គូបង្ហាញថា បញ្ហាប្រឈមសំខាន់មួយរបស់ការអប់រំនៅកម្ពុជា គឺកង្វះការត្រៀមខ្លួនដើម្បីចូលរៀនរបស់កុមារតូច។ អង្គការយូណេស្គូរកឃើញថា បើទោះជាការសិក្សាថ្នាក់មត្តេយ្យមានសារៈសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពខួរក្បាលកុមារយ៉ាងណាក្តី ក៏ប៉ុន្តែនៅកម្ពុជាមានកុមារត្រឹមអាយុចន្លោះពី៣ទៅ៥ឆ្នាំ ត្រឹមតែ៣៥%ប៉ុណ្ណោះ ដែលបានចូលរៀនថ្នាក់មត្តេយ្យ។
លោក ផែន ប៊ុនធឿន ប្រធានប្រតិបត្តិអង្គការភ្លែនអន្តរជាតិកម្ពុជាប្រចាំខេត្តរតនគិរី បានឲ្យដឹងថា «មត្តេយ្យសហគមន៍ចល័ត» បានជួយឲ្យកុមារតូចៗនៅតំបន់ដាច់ស្រយាលទាំងនោះឲ្យមានលទ្ធភាពទទួលបានការអប់រំ ដូចកុមារក្នុងទីប្រជុំជន និងអាចធានាបានថា បរិយាកាសសិក្សារបស់ពួកគេមានសុវត្ថិភាព។
លោក ផែន ប៊ុនធឿន ពន្យល់ប្រាប់ VOA ថា៖
«ពីព្រោះកុមារទៅចម្ការ កាលណាចម្ការទៅឆ្ងាយបន្តិច វាមានព្រៃ មានអី។ យើងអត់អាចអនុញ្ញាតឲ្យកុមារដើរមករៀនឆ្ងាយ ដែលវាអាចប្រឈមនឹងបញ្ហាផ្សេងៗដែលយើងអត់អាចមើលឃើញ ដូចជាការរំលោភបំពាន។ ចឹងយើងត្រូវចល័តសាលារបស់យើងពីទីតាំងមួយទៅទីតាំងមួយ ដើម្បីធានាថា ពួកគាត់មានសុវត្ថិភាព ហើយគាត់អាចមករៀនបាននៅចម្ការរបស់គាត់»។
«មត្តេយ្យសហគមន៍ចល័ត» គឺជាសាលាដែលផ្លាស់ប្តូរទៅតាមការផ្លាស់ទីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមតំបន់ដាច់ស្រយាលក្នុងខេត្តរតនគិរី ជាពិសេសនៅពេលដែលពួកគេផ្លាស់ប្តូរកន្លែងរស់នៅរយៈពេលវែងក្នុងរដូវប្រមូលផលស្រូវចម្ការ ដែលចាប់ផ្តើមចេញពីខែមិថុនា ដល់ខែធ្នូរៀងរាល់ឆ្នាំ។
លោក ផែន ប៊ុនធឿន រៀបរាប់អំពីមតេ្តយ្យចល័តយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«ចឹងមតេ្តយ្យចល័តហ្នឹង គឺយើងមានជាកង់ មានជាកផាសម្រាប់ដាក់សម្ភារៈរៀន និងបង្រៀនរបស់គាត់។ ហើយយើងប្រើតង់មួយតូច យើងប្រើតង់ ហើយនិងខ្សែ ដល់ពេលយើងទៅដល់ក្រោមដើមឈើ ឬសំយាបផ្ទះរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ យើងលាតែតង់ទៅ យើងអាចបង្រៀនបានហើយ»។
បច្ចុប្បន្ននេះ មតេ្តយ្យសហគមន៍ចល័តនេះ ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងស្រុកចំនួន៣ក្នុងខេត្តរតនគិរី ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ៧០គីឡូម៉ែតពីទីរួមខេត្ត។ ស្រុកទាំងនោះគឺស្រុកវើនសៃ ស្រុកតាវែង និងស្រុកអណ្តូងមាស។ មតេ្តយ្យចល័តចំនួន៦ដែលផ្តួចផ្តើមដោយអង្គការភ្លែនអន្តរជាតិនេះបានផ្តល់ឱកាសឲ្យកុមារជនជាតិដើមភាគតិចប្រមាណ១០០នាក់ទទួលបានការអប់រំ។
លោក ផែន ប៊ុនធឿន ពន្យល់ពីគំនិតផ្តួចផ្តើមបង្កើតសាលា«មត្តេយ្យចល័តសហគមន៍»នេះ។
«នៅពេលដែលម្តាយនៅផ្ទះ គឺគាត់ឲ្យរៀនមត្តេយ្យនៅភូមិ តែពេលគាត់ទៅចម្ការ គាត់ត្រូវយកកូនគាត់ទៅដែរ។ ហើយគាត់ទៅមិនមែនវិលល្ងាចទេ គឺរយៈពេល៥ខែ ឬ៦ខែ។ នៅពេលដែលប្រជាពលរដ្ឋប្រមូលផ្តុំនៅចម្ការរបស់គាត់ ឃើញ២៥ឬ៣០គ្រួសារ ហើយឃើញសិស្សត្រូវចូលរៀនដល់១០ ឬ២០នាក់អីចឹងទៅ។ ចឹងយើងត្រូវសាងសង់ ឬបង្កើតមត្តេយ្យចល័តនៅទីនោះមួយទៀត»។
លោក ប៊ុនធឿន លើកឡើងថា ការដែលអង្គការភ្លែនផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះកុមារក្នុងខេត្តរតនគិរី រហូតឈានដល់ការបង្កើតឲ្យមានមតេ្តយ្យចល័តនេះ ដោយសារតែក្នុងខេត្តរតនគិរី មិនសូវមានអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលធ្វើការដើម្បីលើកកម្ពស់ការអប់រំកុមារក្នុងខេត្តនេះ។ ការណ៍នេះ បានធ្វើឲ្យកុមារក្នុងខេត្តនេះ មានលទ្ធភាពតិចតួចក្នុងការទទួលបានការអប់រំនិងអភិវឌ្ឍខ្លួន។
គម្រោងសាលាមតេ្តយ្យសហគមន៍ចល័តនេះ គឺជាផ្នែកមួយនៃកម្មវិធីគាំពារ និងការអភិវឌ្ឍកុមារតូចក្រោមអាយុ៥ឆ្នាំនៃផែនការយុទ្ធសាស្ត្រប្រចាំឆ្នាំរបស់អង្គការភ្លែនអន្តរជាតិកម្ពុជា។
លោក ប៊ុនធឿន បន្ថែមថា កុមារមានការអភិវឌ្ឍច្រើនក្រោយទទួលបានការអប់រំពីថ្នាក់មត្តេយ្យនោះ ជាពិសេសផ្នែកសុជីវធម៌ សីលធម៌ ការទំនាក់ទំនង និងភាពក្លាហាន។
«ការវិវត្តរបស់ក្មេងពី៣ឆ្នាំទៅ៥ឆ្នាំនេះ គឺវិវត្តន៍ខ្លាំងមែនទែន ទៅលើការអប់រំ ការសិក្សា ក្មេងចាប់បានច្រើនណាស់។ គឺទៅលើការច្រៀងរាំ ការគូររូប ការគិតពីពណ៌ បន្សាំគាត់ឲ្យស្គាល់មិត្តភក្តិ ឲ្យស្គាល់គ្រូ ឲ្យគាត់យកចិត្តទុកដាក់ទៅលើការសិក្សាកុមារដឹងថា ត្រូវក្រោកម៉ោង៧ ព្រោះម៉ោង៧កន្លះគាត់ត្រូវចូលសាលា បង្កើតកុមារឲ្យមានការទទួលខុសត្រូវ។ ចឹងគាត់ត្រៀមរួចរាល់ស្រេច(ដូចកីឡាករ)ដើម្បីឡើងលើរិញ»។
បើតាមលោក ផែន ប៊ុនធឿន ការសិក្សាជាសាកលបង្ហាញថា កុមារដែលបានចូលរៀនថ្នាក់មតេ្តយ្យ ជាទូទៅអាចចាប់បានចំណេះដឹងនៅថ្នាក់បឋមសិក្សាច្រើនជាងកុមារដែលមិនបានឆ្លងកាត់ថ្នាក់មតេ្តយ្យ។ មួយវិញទៀត មតេ្តយ្យសិក្សាក៏រួមចំណែកកាត់បន្ថយអត្រាបោះបង់ការសិក្សារបស់កុមារផងដែរ។
អ្នកស្រី ចាន់ ខាំឃឿ ប្រធានមន្ទីរអប់រំ យុវជន និងកីឡាខេត្តរតនគិរី បានបង្ហាញសុទិដ្ឋិនិយមចំពោះវត្តមាននៃមតេ្តយ្យសហគមន៍ចល័តនេះ។ អ្នកស្រីលើកឡើងថាមតេ្តយ្យសហគមន៍ចល័តបានឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅក្នុងខេត្តរតនគិរី។
«គម្រោងនេះ វាមានអត្ថប្រយោជន៍សម្រាប់បងប្អូននៅតំបន់ខ្ពង់រាប ដែលគាត់ធ្វើស្រែ ធ្វើចម្ការឆ្ងាយពីផ្ទះរបស់គាត់។ ចឹងមតេ្តយ្យចល័តហ្នឹង គឺបានចល័តទៅដល់ក្រុមដែលគាត់នៅចម្ការជិតៗគ្នាហ្នឹង ក្រុមធ្វើស្រែនៅជិតៗគ្នាហ្នឹងបានរៀន។ នៅទីនេះ រដូវធ្វើស្រែចម្ការ គាត់ទៅនៅស្រែចម្ការ ដល់រដូវប្រមូលផលរួច បានគាត់ចូលភូមិ។ ចឹងមតេ្តយ្យត្រូវបានចល័តទៅតាមគាត់»។
នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់មន្ទីរអប់រំ យុវជន និងកីឡាខេត្តរតនគិរី បង្ហាញថា ខេត្តរតនគិរីមានមត្តេយ្យរដ្ឋចំនួន៤៦ មត្តេយ្យសហគមន៍ចំនួន៩១ និងមត្តេយ្យឯកជនចំនួន៥កន្លែង។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ខេត្តនេះនៅតែប្រឈមនឹងបញ្ហាខ្វះខាតអគារសិក្សា បណ្ណាល័យ និងគ្រូបង្រៀននៅតំបន់ដាច់ស្រយាល៕
