ភ្ជាប់​ទៅ​គេហទំព័រ​ទាក់ទង

ព័ត៌មាន​​ថ្មី

ទីក្រុង​ម៉ានីលងាក​ទៅរក​​សន្ធិសញ្ញា​ជាមួយ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​នៅក្នុង​ជម្លោះ​ដែនដី​ជាមួយ​ចិន


ទង់ជាតិ​ចិន​នៅ​សំណង់ថ្មី​មួយ​នៅ Mischief Reef ពី​ក្រុមកោះ Spratlys ជម្លោះនៅ​សមុទ្រចិន​ខាងត្បូង។
ទង់ជាតិ​ចិន​នៅ​សំណង់ថ្មី​មួយ​នៅ Mischief Reef ពី​ក្រុមកោះ Spratlys ជម្លោះនៅ​សមុទ្រចិន​ខាងត្បូង។
ភាពប្រទាញប្រទង់ដ៏​តានតឹងរបស់កងទ័ពទឹក ដែល​បណ្តាល​មកពីការទាមទារ​យកដែនដី​ប្រកប​ដោយ​ភាព​ប្រកួត​ប្រជែង រវាង​ប្រទេស​ចិន (China) និងហ្វីលីពីន (Philippines) កំពុងតែធ្វើឱ្យ​មាន​ការចាប់អារម្មណ៍ទៅលើ​សន្ធិសញ្ញា​មិនច្បាស់លាស់​មួយ​រវាងហ្វីលីពីន និង​ទីក្រុង វ៉ាស៊ីនតោន (Washington)។

សន្ធិសញ្ញា​ការពារ​ជាតិ​ទ្វេភាគី រវាង​សហរដ្ឋអាមេរិក​និង​ ហ្វីលីពីន កំពុង​ត្រូវបាន​លើកយក​មកប្រើ​ឡើងវិញ ទាំងនៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន និង​ទីក្រុង​ម៉ានីល (Manila) ដោយ​ក្រុម​អ្នក​ការ​ទូតនិង​អ្នក​នយោបាយ ដែល​ភាគច្រើន​នៃអ្នក​ទាំងនោះ​មិនទាន់​កើត​នៅឡើយ​ទេ នៅពេល​ដែល​សន្ធិសញ្ញា​នេះ ត្រូវបាន​សរសេរ​នៅក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៥១។

ក្រុម​មន្រ្តី​កំពុង​ព្យាយាមបញ្ជាក់ថា​តើ​សហរដ្ឋអាមេរិក​នឹងត្រូវបាន​បង្ខំ​ឱ្យ​ជួយ​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​ម៉ានីល​ដែរឬ​យ៉ាងណា ប្រសិនបើ​មាន​ការ​ប៉ះ​ទង្គិចផ្នែក​យោធារវាង ហ្វីលីពីន និងចិន នៅក្នុងតំបន់​សមុទ្រ​ដាច់ស្រយាល​មួយ ដែល​មានចម្ងាយ​ប្រហែល២០០​គីឡូម៉ែត្រ ភាគ​ខាងលិច​នៃ​ឆក​សមុទ្រ ស៊ូបិក (Subic Bay)។

អស់រយៈពេល​ជាង​មួយខែមកហើយ​ ទាំង​ហ្វីលីពីន និង​ចិន បាន​ដាក់​នាវា​របស់​ខ្លួន​នៅ​ជុំវិញប្រជុំកោះ ស្កាបូរូក ស្សូអាល (Scarborough Shoal) បន្ទាប់ពី​នាវារបស់​ចិន​បានរារាំង​នាវា​ជើងទឹករបស់​ហ្វីលីពីន​មិនឱ្យចាប់ខ្លួនអ្នកនេសាទជាតិ​ចិន។

ទាំង​ហ្វីលីពីន និង​ចិន ទាមទា​រយក​ដែនទឹក​ទាំងនេះ។

សន្ធិសញ្ញា​រវាង​ទីក្រុង​ម៉ានីល និង​ទីក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោន មិនបាន​ចែង​ឱ្យច្បាស់លាស់​អំពី​សមុទ្រ​ចិន​ខាងត្បូង​នោះទេ។ ប៉ុន្តែ ក្រសួង​ការ​បរទេសរបស់​ហ្វីលីពីន កំពុងផ្សព្វផ្សាយលិខិត​ទាំងឡាយ ដែល​ខ្លួន​ទទួល​ពីក្រុមមន្រ្តី​សហរដ្ឋ​អាមេរិក កាលពីឆ្នាំ​១៩៧៩​និង១៩៩៩ ដើម្បី​ធ្វើ​ជា​ភស្តុតាង​ដែលថា សន្ធិសញ្ញា​នេះ​លាតសន្ធឹង​ទៅលើការទាមទារ ​ដែនដីរបស់ខ្លួន​ នៅក្នុង​សមុទ្រ​ចិន​ខាងត្បូង។ តំបន់​ទាំងនោះ​រួមមាន​ប្រជុំកោះ ស្សូអាល់ (shoal) ព្រមទាំងផ្នែក​ខ្លះ​នៃ​កោះ ស្រ្ពែតលី (Spratly Islands) ដែល​ត្រូវបាន​ទាមទារ​ដោយ​ប្រទេស​ជាច្រើន។

​កាលពី​ឆ្នាំមុន លោកស្រី​រដ្ឋមន្រ្តី​ការបរទេស​សហរដ្ឋអាមេរិក ហ៊ីលឡារី គ្លីនតុន (Hillary Clinton) ​មាន​ប្រសាសន៍​ថា សហរដ្ឋ​អាមេរិក «នឹង​គោរពតាមកាតព្វកិច្ចក្នុងសន្ធិសញ្ញា​របស់​ខ្លួន​ចំពោះ​ប្រទេស ហ្វីលីពីន» ប៉ុន្តែ​មិនបាននិយាយ​អំពីថាតើសហរដ្ឋអាមេរិក​នឹងឆ្លើយតប​ទៅនឹង​អ្វីដែល​លោកស្រី​ហៅថា «ព្រឹត្តិការ​បែប​សមត្ថកម្ម» ដូចជា​ការវាយ​ប្រហាររបស់​ចិន ទៅលើ​កងកម្លាំង​របស់​ហ្វីលីពីន នៅ​លើ​ប្រជុំ​កោះ​ស្រ្ពែតលី ដែល​គ្មាន​មនុស្ស​រស់នៅ ដោយរបៀប​ណានោះ​ទេ។

លោក ដែននី រ៉យ (Denny Roy) អ្នកស្រាវជ្រាវ​ជាន់ខ្ពស់នៅឯ​មជ្ឈមណ្ឌល​អ៊ីសវែស (East West Center) នៅក្នុង​រដ្ឋ​ហាវៃ (Hawaii) អះអាងថា ការផ្តោតការ​យកចិត្ត​ទុកដាក់ខ្លាំង​ហួសហេតុត្រូវ​បាន​ធ្វើ​ឡើងទាក់ទង​ទៅនឹង​ការ​ប្រើ​ប្រាស់​ភាសា​នៅក្នុង​សន្ធិសញ្ញា និង​សេចក្តី​ថ្លែងការ​ពាក់ព័ន្ធជាបន្តបន្ទាប់​ កាល​ពីប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​កន្លង​ទៅ។

«ជាជាង ខ្ញុំ​សម្លឹង​មើលបញ្ហា​នេះ ដែល​ផុស​ចេញ​ពី​ទស្សនដ៏គ្រប់​ជ្រុងជ្រោយចំពោះ​អ្វី​ដែលជាផលប្រយោជន៍ដ៏ប្រសើរបំផុត​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ដែល​ត្រូវធ្វើ​នៅក្នុង​ហេតុការណ៍ជាយថាហេតុ​ណាមួយ​ដែល​យើង​អាច​ព្យាករណ៍ទុកមុននៅទីនេះ។ ហើយ ពិតប្រាកដ​ណាស់ ការដែល​សហរដ្ឋអាមេរិក​និង​ប្រទេស​ចិន​បានធ្លាក់ចូលទៅក្នុង​សង្រ្គាម​បាញ់គ្នា​ ជុំវិញបញ្ហា​ដែល​ហៅ​ថា ប្រជុំកោះ​ស្រ្ពែតលី នឹង​មិនសម​ហេតុផល​នោះទេ។ តាម​ដែលអាច​យល់​បាន​គឺ​ថា ទាំង​សហរដ្ឋអាមេរិក​និង​ចិន នឹង​មិនធ្លាក់​ចូល​ក្នុង​ស្ថានភាព​មិន​សមហេតុផល​ដោយសារ​តែក្រដាស​ប៉ុន្មាន​សន្លឹក​នោះទេ»។

ប្រទេស ហ្វីលីពីនតែឯង ដោយ​មាន​កងនាវាជើងទឹក​ហួស​សម័យ ឬ​នាវា​ចម្បាំង​ធន់ស្រាល​ចំនួន​១២​គ្រឿង ហើយ​គ្មាន​យន្តហោះ​ចម្បាំង​មួយសោះនោះ នឹង​មើលឃើញ​ខ្លួនឯង​ថាមាន​អាវុធ​តិចជាង​កងកម្លាំង​របស់​ចិនយ៉ាង​ធំ​សម្បើម​។

ដូចដែល​លោក ឃារ៉ូលីណា ហឺណង់ដេហ្ស៍ (Carolina Hernandez)​សាស្រ្តាចារ្យ​ចូលនិវត្តន៍​នៃ​សាកល​វិទ្យាល័យ ហ្វីលីពីន (Philippines University) កត់សម្គាល់ថា មនុស្ស​មួយចំនួន ដែល​កាលពី​ប៉ុន្មាន​ទសវត្សរ៍កន្លងទៅ បាន​ធ្វើយុទ្ធនាការដើម្បីធ្វើឱ្យមាន​ការដក​យោធា​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ចេញពី​ប្រទេស បាន​ផ្លាស់ប្តូរ​ចិត្ត​ កាល​ពី​ពេល​ថ្មីៗ​នេះ។

«សូម្បីតែ​នៅក្នុង​ចំណោម​ក្រុម​ឆ្វេង​និយម មាន​ការទទួល​ស្គាល់ដែរ​ថា ហ្វីលីពីន មិន​អាចប្រឆាំងតទល់​ជាមួយ​ប្រទេស​ចិន​ដោយខ្លួនឯង​បានទេ។ អាស្រ័យ​ដូច្នេះហើយ ដោយសារ​តែ​ផលប្រយោជន៍​ជាយុទ្ធសាស្រ្ត​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក នៅ​សមុទ្រ​ចិន​ខាងត្បូង ដែល​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​សមុទ្រ​ហ្វីលីពីនភាគខាងលិច។ នៅ​ត្រង់​ចំណុចនេះក្នុង​ពេលនេះតែម្តង​ ហ្វីលីពីន​មានភាព​ស្របគ្នាដោយ​មាន​ការរំពឹងទុក​ ដែលថាសហរដ្ឋអាមេរិក​នឹងចាប់ផ្តើមការពារផលប្រយោជន៍​ទៅវិញ​ទៅមក​របស់​ប្រទេស​ទាំងពីរ»។

សាស្រ្តាចារ្យ ហឺណង់ដេហ្ស៍ ដែលជា​ប្រធាន​ស្ថាបនិក​របស់​វិទ្យាស្ថាន​សម្រាប់​ការសិក្សា​អំពីយុទ្ធសាស្រ្តនិងការអភិវឌ្ឍន៍​ (Institute for the Strategic and Development Studies) នៅទីក្រុង ម៉ានីល ពន្យល់ថា ប្រជាពលរដ្ឋហ្វីលីពីនជាច្រើន មិនសប្បាយចិត្តអំពី​ទំនាក់ទំនង​ពាណិជ្ជកម្ម​រវាង​ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន និង​ទីក្រុង​ប៉េកាំង ដែលអាច​លើសលប់ទៅលើផលប្រយោជន៍​ជាយុទ្ធសាស្រ្ត​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិកនៅក្នុង​ប្រទេសហ្វីលីពីន ដែល​កើតមានតាំងពីឆ្នាំ​១៨៩៨មក​ម្ល៉េះ។

«មាន​អ្នកដែល​នៅតែ​គិតថា សហរដ្ឋអាមេរិក​មិនគួរ​ឲ្យ​ទុកចិត្ត​បានទេ។ អ្នកទាំងនេះ​មិនគិត​ថា សហរដ្ឋអាមេរិក​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ទំនាក់​ទំនង​ដ៏​ផុយស្រួយ​របស់ខ្លួន​ជាមួយ​ប្រទេស​ចិន​ស្ថិត​ក្នុងភាពប្រថុយប្រថាន ដើម្បី​ការពារ​ផលប្រយោជន៍​ដែន​សមុទ្រ​នៅ​ហ្វីលីពីន​នោះទេ ហើយ​ថា​សហរដ្ឋ​អាមេរិកនឹង​មិន​ជួយ​ហ្វីលីពីន​នោះទេ ពីព្រោះ​ទំនាក់ទំនង​ទ្វេភាគី​រវាង​សហរដ្ឋអាមេរិក​និងប្រទេស​ចិន គឺមាន​សារសំខាន់​ខ្លាំង​ណាស់ នៅក្នុងបែបផែនអំណាច​ថ្មី ដែល​មិនមែន​ត្រឹមតែ​នៅក្នុង​តំបន់​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ ប៉ុន្តែ​ថែមទាំង​នៅក្នុង​ពិភពលោក​ទៀតផង»។

លោក ចន បូលតុន (John Bolton) អតីតអនុរដ្ឋមន្រ្តី​ការបរទេស​សហរដ្ឋអាមេរិក និយាយ​ថា ​នោះ​គឺ​ជា​កំហុស​មួយ។

«ហ្វីលីពីន មាន​សិទ្ធិ​បញ្ជាក់​អំពី​ការទាមទា​រ​ស្របច្បាប់​របស់​ខ្លួន ចំពោះ​អ្វី​ដែល​ពួកគេ​យល់ថា​ជាទឹកដី​របស់ខ្លួន ដោយ​ផ្អែក​ទៅលើ​ភូគព្ភ​សាស្រ្ត និងប្រវត្តិសាស្រ្ត ព្រមទាំងសន្ធិសញ្ញាដែរ។ល។ ហើយ​ខ្ញុំ​គិត​ថា ការ​ព្រម​ព្រៀង​មតិគ្នា​ជារួមគឺថា ជាការ​ពិតណាស់ ការ​ទាមទារ​យក​ទឹក​ដី​របស់ចិន​ ​គឺមិន​អាចទទួល​យក​បាន»។

លោក បូលតុន ថ្លែងថា ទីក្រុង​វ៉ាស៊ីនតុន គួរ​លើកទឹកចិត្តឱ្យ​សមាគម​ប្រជាជាតិ​អាស៊ីអគ្នេយ៍ ហៅកាត់ថា អាស៊ាន ដោះស្រាយ​ជម្លោះដែនសមុទ្រ​របស់​ខ្លួន ដូច្នេះ ពួកគេ​អាច​បង្កើត​ជំហរ​រួបរួម​មួយ ដើម្បី​បង្ហាញជាមួយនឹង​សហរដ្ឋអាមេរិក​ថា ការប៉ុនប៉ង​របស់​ចិន​ដើម្បី​គ្រប់គ្រង​ដែនទឹក​អន្តរជាតិ នឹង​មិនអាច​អត់ឱន​បានទេ។

លោក បូលតុន ដែលធ្លាប់បានបម្រើការជា​ឯកអគ្គ​រដ្ឋទូត​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ប្រចាំ​នៅ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ព្យាករណ៍​ថា ប្រទេស​ចិននឹង​«ស្ទាបស្ទង់និងជំរុញ​»ការទាមទារ​ដែនសមុទ្រ​របស់ខ្លួន​ តាមដែល​ខ្លួន​អាច​ធ្វើទៅបាន រហូតដល់​ប្រទេស​នេះ​ពើប​ប្រទះទៅ​នឹង​ការជំទាស់​យ៉ាង​ខ្លាំងក្លា​ណា​មួយ។

អ្នកវិភាគ​មួយចំនួន ​អះអាង​ថា វា​ជា​កំហុស​មួយ​សម្រាប់​ទីក្រុង ប៉េកាំង ក្នុងការ​ចាត់​ទុករដ្ឋបាល​បច្ចុប្បន្ន​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ថាជា​អ្នក​សម្របសម្រួល​ប្រកប​ដោយ​សក្តានុពលនោះ។ ពួកគេ​និយាយ​ថា វាច្បាស់ណាស់ថា ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតុន​ ​នឹង​ពិចារណា​បញ្ជូនកង​នាវាដឹក​យន្តហោះ​ចម្បាំង​ទី​៧ ដើម្បី​ទាមទារ​មកវិញនូវ​ប្រជុំកោះដែលមាន​ជម្លោះ ប្រសិនបើ​កងកម្លាំង​ដែលមានឧត្តម​ភាព​ជាង​របស់​ចិន លើស​លប់​លើ​កងទ័ពជើងទឹក​របស់ ហ្វីលីពីន។

សម្រាប់​រយៈពេល​ខ្លី​នេះ មាន​អ្នក​ដែលព្យាករណ៍ទុក​ថា ភាគី​ទាំងអស់​នឹង​ស្វែងរកមធ្យោបាយដែល​អាច​រក្សា​មុខមាត់​ ដើម្បី​បន្ធូរ​បន្ថយភាព​តានតឹង។

ប៉ុន្តែ មធ្យោបាយនេះ​នឹង​ទុកឲ្យជម្លោះ​ដែនដី​ដ៏ទូលំទូលាយនេះ​ មិន​អាច​ដោះស្រាយ​បាន ​នៅក្នុង​តំបន់ នៅ​ចំពេល​ដែល​ប្រទេសចិន ​កំពុង​អះអាងទាមទា​រយក​សមុទ្រ​ចិន​ខាងត្បូង ដែលសំបូរ​ទៅដោយ​ធនធាន​និង​ជា​យុទ្ធសាស្រ្ត ហើយ​សហរដ្ឋអាមេរិក​កំពុង​បង្ហាញ​អំពី​ចេតនារបស់ខ្លួន ក្នុង​ការរក្សា​ឥទ្ធិពល​នៅ​តំបន់​ប៉ាស៊ីហ្វិក​មួយ៕

ប្រែសម្រួលដោយ ឌី ខាំបូលី
XS
SM
MD
LG