បើទោះកំពុងប្រឈមនឹងការចោទប្រកាន់របស់តុលាការលោក ប្រាក់ ឈន ដែលជាសកម្មជននយោបាយថ្នាក់ក្រោមរបស់អតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិនៅក្នុងឃុំស្តុកប្រវឹកស្រុករុក្ខគិរី ខេត្តបាត់ដំបងនៅតែចង់ធ្វើនយោបាយ និងអាចចូលរួមប្រកួតប្រជែងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់នៅឆ្នាំ២០២២។ ប៉ុន្តែលោក ឈន អាយុ៥៣ឆ្នាំជាអតីតទាហានម្នាក់ ត្រូវចងរឹតដោយពាក្យបណ្តឹងតុលាការយ៉ាងតិចពីរដែលលោកមិនដឹងថាតើតុលាការបានទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់ហើយឬយ៉ាងណា។
លោកប្រាប់វីអូអេក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយកាលពីពេលថ្មីៗថា៖ «ការធ្វើនយោបាយនៅថ្នាក់ក្រោម គឺមានផលលំបាកច្រើន។ ទីមួយមានការរើសអើងពីសំណាក់អាជ្ញាធរគេធ្វើឲ្យមានការរើសរើស និងមានការបំភិតបំភ័យក្នុងការដើរជួបប្រជាពលរដ្ឋអី គឺគេធ្វើវិទ្ធង្សនាគ្រប់បែបយ៉ាង។ អញ្ចឹងមានផលលំបាកណាស់។ តែអ្វីដែលខ្ញុំត្រូវដើរគឺឆ្ពោះទៅមុខដើម្បីឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ។ ខ្ញុំចង់ឃើញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើងនេះ»។
លោកប្រាក់ ឈនក៏ដូចជាសកម្មជនបក្សប្រឆាំងផ្សេងទៀតនៅក្នុងខេត្តបាត់ដំបង បានបង្ហាញទឹកចិត្តថាពួកគេចង់ធ្វើនយោបាយឡើងវិញជាពិសេសចូលរួមប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី៥ ខែមិថុនាឆ្នាំ២០២២ ខាងមុខ។ ប៉ុន្តែវាមិនទាន់មានភាពច្បាស់លាស់នៃការវិលត្រឡប់របស់គណបក្សសង្រ្គោះជាតិ និងថាតើនឹងមានគណបក្សប្រឆាំងដ៏មានឥទ្ធិពលមួយដែលអាចប្រកួតប្រជែងជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឬយ៉ាងណា។
លោក ប្រាក់ ឈន ដែលចូលរួមនយោបាយជាមួយគណបក្សប្រឆាំងតាំងពីឆ្នាំ២០០៣ និងជាអតីតក្រុមប្រឹក្សាឃុំមួយរូបឲ្យដឹងថាសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋត្រូវបានរឹតត្បិតខ្លាំងរហូតដល់អ្នកខ្លះមិនហ៊ាននិយាយរករូបលោកផងដែរ។
លោកប្រាប់វីអូអេថា៖ «បើជួបក្នុងចំណោមសាធារណៈគឺគាត់មានការភិតភ័យ តែបើជួបនៅកន្លែង ដូចជាផ្ទះគាត់អី ខ្ញុំទៅផ្ទះគាត់អញ្ចឹងអាហ្នឹងមានការនិយាយបានក្បោះក្បាយបន្តិច»។
លោក ប្រាក់ ឈន ដែលមានកូន៣នាក់ បានក្លាយជាមុខសញ្ញាមួយក្នុងឃុំរបស់លោក ដោយសារលោកតែងតស៊ូមតិជួយប្រជាពលរដ្ឋ ហើយលោកមិនចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាលបើទោះលោកធ្លាប់ត្រូវបានប៉ូលិសនាំខ្លួនពីផ្ទះរបស់លោកទៅឃុំខ្លួននៅប៉ុស្តិ៍ប៉ូលិសមួយថ្ងៃក្តី។ ពាក្យបណ្តឹងមួយប្រឆាំងនឹងលោកប្រាក់ ឈន គឺនៅមុនការប្រកាសវិលត្រឡប់ចូលប្រទេសវិញរបស់លោកសម រង្ស៊ី មេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងដែលកំពុងនិរទេសខ្លួននៅក្រៅប្រទេស។
លោកប្រាក់ ឈន ក៏ប្រឈមនឹងពាក្យបណ្តឹងមួយទៀតកាលពីឆ្នាំ២០១៦ដែលលោករងការចោទប្រកាន់«លួចមានស្ថានទម្ងន់ទោស» ទាក់ទងនឹងការចេញមុខអន្តរាគមន៍ជួយប្រជាពលរដ្ឋក្នុងរឿងជម្លោះព្រៃឈើ។ នេះបើយោងតាមដីការបស់តុលាការខេត្តបាត់ដំបងដែលលោក ប្រាក់ ឈនផ្តល់ឲ្យអ្នកយកព័ត៌មានវីអូអេ។
លោកប្រាក់ ឈន បញ្ជាក់ថា៖ «ដោយសារកន្លងមក ខ្ញុំធ្លាប់តស៊ូមតិជួយប្រជាពលរដ្ឋ។ អញ្ចឹងរាល់បញ្ហាដែលយើងជួយប្រជាពលរដ្ឋហ្នឹងហើយ ដែលជាមុខសញ្ញាចម្បងជាឆ្អឹងទទឹងកនៅក្នុងស្រុកនេះ»។
លោកចាត់ទុកពាក្យបណ្តឹងទាំងអស់នេះជារឿងនយោបាយដោយសារលោកជាសកម្មជនរឹងមាំម្នាក់នៅក្នុងឃុំ។
ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ខាងមុខ នឹងមានការជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សានៅទូទាំងប្រទេសសរុបចំនួន១១.៦២២នាក់ ដែលក្នុងនោះមានមេឃុំចៅសង្កាត់សរុបចំនួន១.៦៥២នាក់។
ទាក់ទងនឹងការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់លោក ប្រាក់ ឈន ថ្លែងថា៖ «នៅពេលឆ្នាំ២០២២នេះទៅបោះឆ្នោត គ្មានគូកីឡាករដែលគីឡូប៉ុនគ្នាសួរថាគាត់ទៅបោះដើម្បីអីវាអត់តម្លៃសម្រាប់គាត់។ អញ្ចឹងភាគច្រើន គាត់មិនទៅបោះហ្មង។ ទៅបោះ ដោយសារមានការបង្ខិតបង្ខំមានការគំរាមកំហែងពីសំណាក់អាជ្ញាធរអាហ្នឹងគាត់ចេះតែទៅៗ»។
នៅក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់កាលពីខែមិថុនាឆ្នាំ២០១៧គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដណ្ដើមបានអាសនៈក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ចំនួន៥.០០៧និងទទួលបានតំណែងជាមេឃុំចៅសង្កាត់ចំនួន៤៨៩ក្នុងចំណោម១.៦៤៦ឃុំសង្កាត់នៅទូទាំងប្រទេស។ គណបក្សប្រឆាំងនេះទទួលបានសំឡេងឆ្នោតគាំទ្រជិត៣លាននាក់។ គណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំមួយនេះត្រូវបានរំលាយកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ ហើយសមាជិកបក្សដែលជាប់ឆ្នោតបានបាត់បង់តំណែងរបស់ពួកគេ ដោយសារពួកគេមិនបានចុះចូលជាមួយគណបក្សកាន់អំណាច តាមការប្រកាសអំពាវនាវរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន។
នៅក្នុងភូមិដូងឃុំចែងមានជ័យ ស្រុកបាណន់ ខេត្តបាត់ដំបងវិញ លោករ៉ុម សារ៉ន អាយុ៤៩ឆ្នាំ ជាអតីតជំទប់ទីពីរក្នុងឃុំ មកពីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ។ លោកថ្លែងថាលោកនៅតែចង់ធ្វើនយោបាយនៅកាលៈទេសៈណាមួយមកដល់។
លោក សារ៉ន ដែលបានចូលរួមធ្វើនយោបាយជាមួយគណបក្សប្រឆាំងតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨បានអំពាវនាវឲ្យមាន«ការផ្សះផ្សានយោបាយ»ដោះលែងសកម្មជននយោបាយ និងសង្គម ហើយអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេអាចចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតខាងមុខ។
លោកប្រាប់វីអូអេកាលពីពេលថ្មីៗថា៖ «ការចោទប្រកាន់ថាពួកក្បត់ជាតិអីហ្នឹងពួកអគតិ អីហ្នឹង គឺអត់មានទេ វាមិនមែនជាការពិតទេ ពាក្យអស់ហ្នឹង វាធ្ងន់ធ្ងរណាស់។ យើងកុំប្រើពាក្យហ្នឹងទៅលើខ្មែរគ្នាឯងដែលមានឆន្ទៈរួមមួយគឺចង់អភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណឹងទេ»។
ចំណែកលោកជា ជីវ អាយុ៤១ឆ្នាំ ជាអតីតប្រធានប្រតិបត្តិគណបក្សសង្រ្គោះជាតិប្រចាំខេត្តបាត់ដំបងដែលជាប់បម្រាមនយោបាយចាប់តាំងពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ ថ្លែងថាលោកមិនទាន់បានសុំសិទ្ធិធ្វើនយោបាយឡើងវិញ ដូចអ្នកដែលត្រូវបានកាត់សិទ្ធិនយោបាយមួយចំនួនក្នុងចំណោម១១៨នាក់។ លោកបន្តថារហូតមកដល់ពេលនេះ មិនមានគណបក្សជំទាស់ពិតប្រាកដ ដែលអាចប្រកួតប្រជែងនឹងគណបក្សកាន់អំណាចបាន ដូច្នេះការសុំសិទ្ធិធ្វើនយោបាយសម្រាប់រូបលោកនាពេលនេះ មិនសំខាន់ឡើយ។
លោកប្រាប់វីអូអេថា៖«វាមិនមែនជាការបោះឆ្នោត ដែលត្រឹមត្រូវ សេរីនិងយុត្តិធម៌ទេបាទ។ ព្រោះយើងមើលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងសមាសភាពគ.ជ.ប[គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត] តើបង្ហាញពីភាពឯករាជ្យដែរឬនៅ? ទីពីរពាក់ព័ន្ធនឹងគណបក្សជំទាស់។ តើមានគណបក្សជំទាស់ណាដែលជាគណបក្សជំទាស់ដែលមានសក្តានុពល ក្នុងការប្រកួតប្រជែងជាមួយនឹងគណបក្សកាន់អំណាច»។
លោកជា ជីវ អតីតក្រុមប្រឹក្សាខេត្តបាត់ដំបងមួយរូប ថ្លែងថាលោកប្រឈមនឹងបណ្តឹងពីរទាក់ទងនឹងម្រាមដៃស្អាតមិនទៅបោះឆ្នោត និងព្រឹត្តិការណ៍៩ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ នៅពេលលោក សម រង្ស៊ី ប្រកាសវិលចូលប្រទេសវិញ។ លោក ជា ជីវ ក៏ត្រូវបានឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ននៅរាជធានីភ្នំពេញរយៈពេល១០ថ្ងៃផងដែរ។
មកដល់ពេលនេះ លោក ជា ជីវមានការប្រុងប្រយ័ត្ននឹងការនិយាយរឿងនយោបាយដោយសារលោកបារម្ភថានឹងមានការយកលេសចោទប្រកាន់រូបលោកថាបំពានបម្រាមកាត់សិទ្ធិនយោបាយ។
លោកបន្ថែមថា៖ «យើងរក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់ នៅធ្វើជាពលរដ្ឋហើយធ្វើមិនដឹងមិនឮចំពោះបញ្ហាពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចការនយោបាយ»។
ចំណែកកញ្ញា ស៊ិន ចាន់ពៅរ៉ូហ្ស៊េត អាយុ៣៥ឆ្នាំ អតីតចៅសង្កាត់អូរចារ បានប្រកាសថាកញ្ញាបានចូលរួមនយោបាយជាមួយគណបក្សភ្លើងទៀន ដែលកញ្ញាអះអាងថាជាអតីតគណបក្សដែលមាន«ឧត្តមគតិ»ដូចគណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែរ។ កញ្ញាបញ្ជាក់ថាគណបក្សភ្លើងទៀនជា«គណបក្សជាតិខ្មែរ» ដែលក្រោយមកជាគណបក្សសម រង្ស៊ី ប៉ុន្តែត្រូវបានដូរឈ្មោះមកគណបក្សភ្លើងទៀនវិញ ដោយសារការមិនអនុញ្ញាតឲ្យមានឈ្មោះលោក សម រង្ស៊ី តាមច្បាប់ដែលរដ្ឋាភិបាលធ្វើវិសោធនកម្ម។
កញ្ញា រ៉ូហ្ស៊េតយល់ថាការដឹកនាំប្រទេស និងឃុំសង្កាត់ត្រូវមានគណបក្សច្រើនចូលរួមមិនមែនឯកបក្សដូចសព្វថ្ងៃឡើយ។
កញ្ញាប្រាប់វីអូអេថា៖ «បើកាលណានៅក្នុងតំណែងរដ្ឋមួយមានតែគណបក្សមួយ ដូចឧទាហរណ៍ឃុំសង្កាត់ដែលធ្លាប់មានពីរបក្សបីបក្ស តែបើចុងក្រោយមកមានតែមួយគណបក្សវាទៅជាផ្តាច់មុខតែឯងហើយ។ អញ្ចឹងអ្នកណាដែលផ្តាច់មុខតែឯង វាអត់អាច ធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ ឬមួយក៏ជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋនៅមូលដ្ឋានហ្នឹង គាត់អាចមានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិពេញលេញទេ»។
កញ្ញារ៉ូហ្សេត ក៏ជាប់ពាក្យបណ្តឹងចំនួនពីរនៅតុលាការផងដែរ ក្នុងនោះមានពាក្យបណ្តឹងពាក់ព័ន្ធនឹងគម្រោងវិលត្រឡប់របស់លោក សម រង្ស៊ី។
នៅគ្រាដែលគណបក្សភ្លើងទៀន ចាប់ផ្តើមសកម្មភាពសកម្មជនម្នាក់ក្នុងស្រុកចុងកាល់ខេត្តឧត្តរមានជ័យ លោក សុខ វិល ជាអតីតជំទប់ទីពីរឃុំពង្រ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនពាក់ព័ន្ធនឹងការចោទប្រកាន់«រួមគំនិតក្បត់»។
អ្នកស្រីភុន ភ័ណ្ឌ អាយុ៤៧ឆ្នាំភរិយារបស់លោក សុខ វិលថ្លែងថាស្វាមី អាយុ៥៧ឆ្នាំត្រូវបានឃាត់ខ្លួនកា លពីថ្ងៃទី១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២១ក្រោយលោកចូលរួមជាមួយគណបក្សភ្លើងទៀន។ អ្នកស្រីបន្តថាលោករស់នៅក្នុងឃុំមិនដែលមានការចាប់ខ្លួនឡើយ បើទោះលោកធ្លាប់ត្រូវបានអាជ្ញាធរកោះហៅទៅសាកសួរ។ អ្នកស្រីចាត់ទុកការចាប់ខ្លួននេះជា«ការធ្វើបាបផ្នែកនយោបាយ»ដោយសារស្វាមីមិនបានចុះចូលជាមួយគណបក្សកាន់អំណាច។
អ្នកស្រីប្រាប់វីអូអេថា៖ «ព្រោះប្តីខ្ញុំអត់ខ្លាច តែគេ គេចង់កាច់ ចង់ធ្វើបាប»។
អតីតចៅសង្កាត់អូរចារ ក្នុងខេត្តបាត់ដំបង កញ្ញារ៉ូហ្សេត លើកឡើងថាបើទោះមានបញ្ហាប្រឈមក្នុងការធ្វើនយោបាយប៉ុន្តែសកម្មជនត្រូវតែតស៊ូ។
កញ្ញាបញ្ជាក់ថា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំយល់ឃើញថាក្តីសង្ឃឹមសម្រាប់អ្នកដែលតស៊ូ ទោះបីខ្ញុំស្លាប់ ក៏មានយុវជនជំនាន់ក្រោយ។ ទោះបីយុវជនជំនាន់តស៊ូមិនបាននៅក្នុងផ្លាស់ប្តូរជំនាន់ហ្នឹង ក៏ត្រូវតែតស៊ូបន្តទៀតនៅជំនាន់ក្រោយបន្តទៀត យើងអត់ត្រូវអស់សង្ឃឹមទេ»។
លោកសុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាថ្លែងថាសកម្មជននយោបាយមានសិទ្ធិចូលរួមជាមួយគណបក្សណាដែលស្របច្បាប់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ លោកបន្ថែមថាគណបក្សកាន់អំណាចមិនបាន«សម្លុតគំរាមកំហែង»ឲ្យចូលរួមនយោបាយជាមួយខ្លួនឡើយ។
លោកប្រាប់វីអូអេថា៖ «តែបើផ្ទុយទៅវិញ បើគាត់ជាអតីតសមាជិកបក្សប្រឆាំង ហើយគាត់នៅធ្វើសកម្មភាពដើរតាមនយោបាយល្បិចកលរបស់បក្សប្រឆាំង អត់បានទេ ព្រោះបក្សប្រឆាំងវាលែងមានហើយ។ ហើយវាទៅជាក្រុមឧទ្ទាមក្រៅច្បាប់ខុសច្បាប់ទៅហើយ»។
ចំណែកនៅក្នុងឃុំព្រែកជីក ស្រុករុក្ខគិរី ខេត្តបាត់ដំបង ដែលគណបក្សសង្រ្គោះជាតិឈ្នះតំណែងមេឃុំកាលពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៧លោក ផាន សុឃឿន អាយុ៦០ឆ្នាំដែលជាកសិករម្នាក់ មានកូន៦នាក់ ប្រាប់វីអូអេថាលោកចង់ឃើញគណបក្សប្រឆាំងធំមួយប្រកួតប្រជែងជាមួយគណបក្សកាន់អំណាច។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «អ្ហេ បើសង្រ្គោះជាតិមកវិញ វាប្រដេញគ្នាល្អមើល។ បើបានគណបក្សធំៗប្រដេញគ្នាទៅ អភិវឌ្ឍក៏វាបានជឿនលឿនដែរ»។
ទោះជាយ៉ាងណាលោក សុឃឿនថ្លែងថាលោកមិនទាន់សម្រេចចិត្តថាតើនឹងបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សនយោបាយណានៅឡើយទេ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «មិនទាន់សម្រេចចិត្ត ដល់ថ្ងៃបោះឆ្នោតបានដឹង»។
ទាក់ទងនឹងការប្រកាសរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន កាលពីកន្លងទៅថាកូនប្រុសច្បងរបស់លោក គឺ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែតនឹងប្រកួតប្រជែងយកតំណែងនាយករដ្ឋមន្រ្តីបន្ទាប់ពីលោកឈប់ធ្វើ លោក ប្រាក់ ឈន អតីតក្រុមប្រឹក្សាឃុំស្តុកប្រវឹករបស់គណបក្សសង្រ្គោះជាតិស្នើឲ្យអ្នកនយោបាយគណបក្សកាន់អំណាចធានាការបោះឆ្នោតមួយដែលមានការប្រកួតប្រជែងស្មើភាពគ្នា និងមានគណបក្សប្រឆាំងដែលអាចប្រកួតប្រជែងជាមួយគណបក្សកាន់អំណាចបាន។
ទោះជាយ៉ាងណាលោករិះគន់ថាបើទោះមានបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្រ្តីថ្មីពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាប៉ុន្តែលោកថា«ចាស់»សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ។
លោកថ្លែងថា៖ «វាថ្មី វាក្មេងមែន តែចាស់សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ប្រជាពលរដ្ឋអត់ត្រូវការទេ។ ហើយបើគាត់ចង់ឲ្យមានតម្លៃ ឲ្យមានការប្រកួតប្រជែងដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ខ្លាចអី។ បើកូនគាត់មានប្រជាប្រិយភាពពិតប្រាកដកូនគាត់មានសមត្ថភាពពិតប្រាកដដឹកនាំប្រទេស អាហ្នឹងប្រជាពលរដ្ឋ គេគាំទ្រហើយ»៕
