លទ្ធផលនៃការប្រឡងវិញ្ញាបនបត្រកម្រិតបឋមសិក្សានៅប្រទេសកេនយ៉ា(Kenya Certificate of Primary Education) បានក្លាយជាព័ត៌មានទំព័រមុខ (កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍) នៅទីក្រុង ណៃរ៉ូប៊ី(Nairobi) ដែលបង្ហាញអំពីលទ្ធផលនៃការសិក្សាដ៏ល្អប្រសើរ។ ប៉ុន្តែ ចំពេលមានការសប្បាយរីករាយនេះ មានការព្រួយបារម្ភមួយចំនួន អំពីការធ្លាក់ចុះសមត្ថភាពសិស្សជាតិកេនយ៉ា ខាងភាសាអង់គ្លេសនិងភាសាគីស្វាហ៊ីលី (Ki’Swahili) បើប្រៀបធៀបទៅនឹងបណ្តាប្រទេសនានានៅទ្វីបអាហ្រ្វិក។ វាជាការគួរឲ្យកត់សម្គាល់ត្រង់ថា សិស្សពូកែលំដាប់ទីបួន នៅក្នុងប្រទេសនេះ ជាជនភៀសខ្លួនមកពីប្រទេសស៊ូដង់ខាងត្បូង(South Sudan)។
លោក សាម អង់ហ្គឺរី (Sam Ongeri) រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងអប់រំ ត្រូវបានដកស្រង់សម្តីដោយថ្លែងថា លោក គិតថា ភាពទន់ខ្សោយនៅក្នុងប្រព័ន្ធអប់រំកម្រិតសាលាបឋមសិក្សា ខាងផ្នែកភាសាផ្លូវការចំនួនពីររបស់កេនយ៉ា ដែលរួមមាន ភាសាអង់គ្លេស និងគីស្វាហ៊ីលី បណ្ដាលមកពីការប្រើប្រាស់ភាសា«ស៊េង ឬSheng»ច្រើនពេកនៅក្នុងចំណោមពលរដ្ឋកេនយ៉ា ដែលជាភាសាតាមតំបន់ ហើយជាពិសេសមានប្រជាប្រិយភាពខ្លាំងសម្រាប់ក្រុមយុវជនរស់នៅទីក្រុង។
លោកស្រី សារ៉ា រ៉ូតូ(Sara Ruto) ជាអ្នកគ្រប់គ្រងក្នុងតំបន់នៃតំបន់ Uwezo នៅអាហ្វ្រិកខាងកើត ដែលជាកម្មវិធីមួយសម្រាប់ជួយធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងផ្នែកអក្ខរកម្ម និងលេខនពន្វ នៅក្នុងចំណោមកុមារនៅប្រទេសកេនយ៉ា តង់ហ្សានី(Tanzania)និង អ៊ុយហ្គង់ដា(Uganda)។ លោកស្រី បានគិតថា ភាពទន់ខ្សោយខាងអក្ខរកម្មរបស់សិស្ស មិនមែនបណ្ដាលមកពីការប្រើប្រាស់ភាសាស៊េងច្រើនពេកនោះទេ ប៉ុន្តែ ដោយសារ គ្រូបង្រៀនទាំងអស់ ប្រើប្រាស់ភាសាគីស្វាហ៊ីលី អង់គ្លេស និងភាសាកំណើត ស្របពេលជាមួយគ្នា។
«គ្មាននរណាម្នាក់ យកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងលើការបង្រៀនថាតើគ្រូបង្រៀនមានជំនាញអ្វីខ្លះ មានដូចជា គ្រូបង្រៀនប្រើប្រាស់ភាសានិយាយ ឬសរសេរ។ ដូច្នេះ អ្នកមើលឃើញថា មនុស្សគ្រប់គ្នា នឹងចាប់ផ្ដើមនិយាយប្រយោគមួយជាភាសាអង់គ្លេស ឬគីស្វាហ៊ីលី ដោយប្រហែលចាប់យកពាក្យពីរបីម៉ាត់តែប៉ុណ្ណោះ ហើយបញ្ចប់ប្រយោគនោះដោយប្រើភាសាផ្សេងមួយទៀត។ នេះមានន័យថា យើងត្រូវតែវិនិយោគកាន់តែច្រើនថែមទៀត ក្នុងការបង្រៀនឲ្យដឹង និងយល់ច្បាស់លាស់លើ ការប្រើភាសាមួយទាំងស្រុងតែម្តង។»
កាលពីឆ្នាំមុន សហគមន៏អាហ្រ្វិកខាងត្បូងនិងខាងកើតសម្រាប់ត្រូតពិនិត្យគុណភាពអប់រំ ឬហៅកាត់ជាភាសាអង់គ្លេសថា SACMEQ បានចេញផ្សាយ ការសិក្សាមួយ ដោយប្រទេសកេនយ៉ា ទទួលចំណាត់ថ្នាក់លេខ៥ ក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន១៥ទៀតនៅអាហ្រ្វិក ទៅលើសមត្ថភាពអានអក្សររបស់សិស្ស។ ប្រទេសក្នុងលំដាប់ពិន្ទុខ្ពស់ រួមមានប្រទេសតង់សានី សីឆេឡេស (Seychelles) និងម៉ូរីសទូស(Mauritius) ខណៈដែលប្រទេសមានលទ្ធផលទាបជាងគេ គឺប្រទេសហ្សាំប៊ី(Zambia)និងម៉ាឡាវី(Malawi)។
លោកស្រី រ៉ូតូ នៃតំបន់Uwezo បានពន្យល់ថាតើហេតុអ្វីបានជា លោកស្រី គិតថា ប្រទេសតង់ហ្សានី ស្ថិតក្នុងលំដាប់ខ្ពស់ បើប្រៀបធៀបទៅប្រទេសកេនយ៉ា។
«ប្រពន្ធ័អប់រំរបស់ប្រទសនេះ បានផ្តោតទៅលើភាសាគីស្វាហ៊ីលីតែមួយគត់។ ខ្ញុំគិតថា ប្រសិនបើអ្នកចាប់យកជំនាញលើភាសាមួយ វានឹងផ្តល់ភាពងាយស្រួលសម្រាប់អ្នកក្នុងការចាប់យកជំនាញក្នុងភាសាមួយទៀត។ នៅតង់ហ្សានី មានកាសែតសហគមន៏ជាច្រើន។ ភាសាគីស្វាហ៊ីលី ត្រូវបានប្រើស្ទើរគ្រប់ទីកន្លែង ទាំងនៅតាមផ្ទះ និងសាលារៀន។ ហេតុនេះហើយ អ្នកនឹងមើលឃើញថា មានការប្រើប្រាស់ភាសានេះបន្តទៀត។ ហើយដូច្នេះ ទាក់ទងនឹងជំនាញនៃការអាន អ្នក អាចឃើញជំនាញនេះ នៅតាមច្រើនកន្លែងជាច្រើន។»
ប៉ុន្តែ សិស្សមួយចំនួននៅកេនយ៉ា នៅតែរៀនពូកែ។ លទ្ធផលប្រលងវិញ្ញាបនបត្រកម្រិតបឋមសិក្សានៅកេនយ៉ា ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយនៅលើទំព័រមុខរបស់កាសែតនៅទូទាំងប្រទេស កាលពីថ្ងៃព្រហស្បត៏ ដោយមានបង្ហាញរូបថតសិស្សដែលទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់ខ្ពស់ទៀតផង។
រូបភាពមួយ បានលេចធ្លោជាងគេ។ នោះ ជាសិស្សម្នាក់ឈ្មោះ គួល ទីតូ យ៉ាក់(Kuol Tito Yak) ដែលជាជនភៀសខ្លួនជាតិស៊ូដង់ភាគខាងត្បូង។ សិស្សរូបនេះ បានរស់នៅក្នុងជំរំជនភៀសខ្លួនកាគូម៉ា (Kakuma) ក្រោយមក ផ្លាស់ចូលរៀននៅសាលាបឋមសិក្សាយូធីរូ ជីនីស៊ីស(Uthiru Genesis) នៅកម្រិតទី៣ (Standard Three)។ សិស្សរូបនេះ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ៤ ហើយក៏ជាសិស្សតែម្នាក់គត់ មកពីតំបន់ខែមប៊ូ (Kiambu Country)។
លោក ឡល ដៅ(LualDau) ជាប្រធានសមាគមសិស្សជាតិស៊ូដង់ភាគខាងត្បូងនៅ កេនយ៉ា។ លោក មានប្រសាសន៍ថា បើទោះជាលោក មិនស្គាល់យុវសិស្ស គួល ដោយផ្ទាល់ក៏ដោយ ជនជាតិស៊ូដង់ភាគខាងត្បូង យកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងលើវិស័យអប់រំ។
«យើងនឹងធ្វើកំណែទម្រង់ប្រទេសស៊ូដង់ភាគខាងត្បូងដ៏ថ្មីស្រឡាងមួយ។ កំណែទម្រង់នេះ ត្រូវធ្វើឡើងតាមរយៈវិស័យអប់រំ ដែលយើងបានរៀន។ នេះជាអ្វីដែលយើងអាចពាំនាំទៅកាន់ប្រទេសកំណើតវិញ ដោយសារតែស៊ូដង់ខាងត្បូងគ្មានអ្វីទាល់តែសោះ។»
លទ្ធផលនេះ បានគូសបញ្ជាក់ពីចរន្តនៃការអប់រំផ្សេងទៀតដែរ។ សិស្សឆ្នើមពីរនាក់ទៀត មកពីរដ្ឋធានីណៃរ៉ូប៊ី។ សាលារៀននៅតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រ មិនសូវអនុវត្តបានល្អទេ។ ចំណាត់ថ្នាក់ខ្ពស់ចំនួន១០ ត្រូវបានទៅលើសិស្ស ដែលរៀននៅសាលាឯកជន ហើយមានចំនួនសិស្សស្រីស្ទើរតែស្មើគ្នាជាមួយចំនួនសិស្សប្រុស នៅក្នុងប្រព័ន្ធអប់រំសាលាបឋមសិក្សា៕
ប្រែសម្រួលដោយ ចាប ចិត្រា
