កាលពីថ្ងៃចន្ទម្សិលមិញនេះ ក្រុមមេធាវីការពារក្តីរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន បានបញ្ចេញឲ្យដឹងអំពីពាក្យបណ្តឹងប្តឹងលោកសោ ចាន់ដេត អតីតសមាជិកព្រឹទ្ធសភារបស់គណបក្សសម រង្ស៊ី ក្រោមបទចោទថា លោកបានជេរប្រមាទលោកហ៊ុន សែន តាមបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុក (Facebook)។
ស្របពេលជាមួយគ្នានោះ តុលាការកម្ពុជាបានចេញដីកាបង្គាប់ឲ្យចាប់ខ្លួនក្រុមថ្នាក់នាំកំពូលៗរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវបានតុលាការរំលាយ ចំនួន៨រូប រួមមានលោកសម រង្ស៊ី លោក អេង ឆៃអ៊ាង អ្នកស្រី មូរ សុខហួរ លោក អ៊ូច័ន្ទឫទ្ធិ លោក ហូ វ៉ាន់ លោក ឡុង រី លោក ម៉ែន សុថាវរិន្ទ្រ និងលោក តុវ៉ាន់ចាន់ ខណៈដែលក្រុមថ្នាក់ដឹកនាំទាំងនេះកំពុងតែរស់នៅនិរទេសខ្លួនក្រៅប្រទេស។
ក្នុងពាក្យបណ្តឹងរបស់លោកគី តិច ប្រធានក្រុមមេធាវីការពារក្តីលោកហ៊ុន សែនដែលរៀបចំឡើងដើម្បីប្តឹងលោកសោ ចាន់ដេត បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថា លោកសោ ចាន់ដេត បានប្រើប្រាស់មធ្យោបាយទូរគមនាគមន៍សោតទស្សន៍ [បណ្តាញសង្គម Facebook] របស់ខ្លួន ធ្វើការផ្សព្វផ្សាយជាក្នុងគោលបំណងជេរប្រមាថលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន និងមានចេតនាញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍ ដែលអំពើនេះស្តែងចេញជាចំហរ លើការរំលោភបំពានមាត្រា៣០៧ និងមាត្រា៤៩៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា។ នេះបើយោងតាមសេចក្តីរាយការណ៍ របស់អង្គភាពព័ត៌មានក្នុងស្រុក Fresh News ដែលមាននិន្នាការទៅរករដ្ឋាភិបាល។
សេចក្តីរាយការណ៍ដដែលបានឲ្យដឹងថា «លោកគី តិច មានភស្តុតាងចំនួន៣២ទំព័រដែលបានស្រង់ចេញពីគណនី Facebook ឈ្មោះ Sor Chandeth ដើម្បីដាក់ជូនតុលាការពិនិត្យ និងសម្រេចផងដែរ»។
អង្គភាពព័ត៌មានដដែលបានស្រង់យកសារមួយដែលបង្ហោះដោយគណនីហ្វេសប៊ុកមួយឈ្មោះ សោ ចាត់ដេត ដែលបានសរសេរថា «ឆ្នាំនេះ លោកហ៊ុន សែន ជួបគ្រោះកំបុតក»។
ការបង្ហោះសារអធិប្បាយនេះបានធ្វើឲ្យលោកហ៊ុន សែន ខឹងសម្បារ និងប្រកាសទារជំងឺចិត្តចំនួន២លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីជួយដល់អង្គការកុមារកំព្រា។
ក្រុមអ្នកវិភាគនយោបាយថ្លែងថា ការប្តឹងមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំង និងការចេញដីកាចាប់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់ ដើម្បីចាប់ខ្លួនក្រុមថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នឹងមិនស្ថិតនៅក្នុងអ្វីដែលសហគមន៍អឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកចង់បាននោះទេ។
លោកឯម សុវណ្ណារ៉ា អ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជ្យមានប្រសាសន៍ប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃអង្គារនេះថា ដំណោះស្រាយដែលអាចរកបានដើម្បីរក្សាការគាំទ្រខាងពាណិជ្ជកម្មរបស់សហគមន៍អឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកនៅពេលនេះ មិនស្ថិតលើដៃរបស់គណបក្សប្រឆាំងដែលកំពុងរងការគាបសង្កត់បន្ថែមនោះទេ។
លោកបញ្ជាក់ទៀតថា បាល់នៅពេលនេះ គឺស្ថិតក្នុងដៃរបស់គណបក្សកាន់អំណាចដែលត្រូវរកច្រកបំពេញការចង់បាននានារបស់សហគមន៍អឺរ៉ុប ហើយថា ការប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាលទាញឲ្យក្រុមមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងជាប់បម្រាមធ្វើនយោបាយប្រាំឆ្នាំមកសុំសិទ្ធិធ្វើនយោបាយឡើងវិញនោះ ហាក់ដូចជាមិនអាចជួយអ្វីបានឡើយ គ្រាដែលចំនួនអ្នកដែលមកសុំសិទ្ធិគឺនៅទាបជាទីបំផុត ពោលគឺមិនដល់១០ភាគរយផងនោះ។
«បក្សប្រឆាំងមិនមែនជាកត្តាគន្លឹះនៅក្នុងការដោះស្រាយទេ បញ្ហាប្រឈមបច្ចុប្បន្នរឿងរបស់សហគមន៍អឺរ៉ុបជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា វាមិនមែនរឿងអ្នកនយោបាយ និងអ្នកនយោបាយ វារឿងប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត វារឿងប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ អ៊ីចឹងវាត្រូវដោះស្រាយតាមបែបកញ្ចប់ តាមបែបរដ្ឋាភិបាលជាមួយនឹងសហគមន៍អឺរ៉ុប ហើយដែលសហគមន៍អឺរ៉ុបគេបានលើកឡើងនូវគោលការណ៍ប្រាំចំណុចដែលគេលើកឡើងហើយ អ៊ីចឹងបើសិនកម្ពុជាធ្វើអត់បានទេ ខ្ញុំថា អានេះជាយន្តការយើងប្រឈមហានិភ័យទាំងអស់គ្នា»។
កាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៩នេះ គណៈកម្មការសហភាពអឺរ៉ុប ប្រកាសចាប់ផ្តើមដំណើរការជាផ្លូវការដែលអាចឈានទៅដកហូតបណ្តោះអាសន្ននូវឋានៈអនុគ្រោះពន្ធពាណិជ្ជកម្មពីប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារតែការធ្លាក់ចុះនៃការគោរសិទ្ធិមនុស្សនិងការអនុវត្តន៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
សហគមន៍អឺរ៉ុប បានផ្តល់ហេតុផលនៃការផ្តើមដំណើរការនេះត្រួសៗថា ដោយសារកម្ពុជាមិនទាន់អាចដោះស្រាយបញ្ហាចម្បងៗមួយចំនួន ក្នុងនោះមានការច្រានចោលសិទ្ធិនយោបាយ សកម្មភាពរឹតបន្តឹងនានាទៅលើសង្គមស៊ីវិល សហជីព ការផ្តល់សេរីភាពសារព័ត៌មាន និងការដោះស្រាយបញ្ហាផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ដែលផ្តោតជាពិសេសលើដីដែលប្រើប្រាស់សម្រាប់បម្រើដល់ការផលិតស្ករស។
លោកសោ ចាន់ដេត អតីតសមាជិកព្រឹទ្ធសភាគណបក្សសម រង្ស៊ី ដែលអាចនឹងរងការប្តឹងផ្តល់នៅតុលាការតាមបណ្តឹងរបស់លោកហ៊ុន សែន ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងជេរប្រមាថតាមបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុកនោះ បានប្រាប់ VOA តាមសារឆ្លើយឆ្លងអេឡិចត្រូនិកមួយថា លោកហ៊ុន សែន ប្រធានគណបក្សកាន់អំណាចកំពុងទាល់ច្រក ក្នុងការទម្លុះទម្លាយវិបត្តិនយោបាយបច្ចុប្បន្ន ដោយការផ្តើមប្រើប្រព័ន្ធតុលាការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ លើក្រុមអ្នកនយោបាយជំទាស់។
«គាត់ទាល់ច្រកហើយ ព្រោះគាត់ដឹងច្បាស់ហើយ ដឹងច្បាស់ថា នៅពេលដែល សហគមន៍អឺរ៉ុបគេនឹងសម្រេចចិត្តផ្តាច់ការអនុគ្រោះពន្ធហ្នឹង គឺយើងថា្នក់ដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ យើងមិននៅស្ងៀមទេ។ យើងមិនអាចឲ្យលោកហ៊ុន សែន ម្នាក់ឯងធ្វើឲ្យខ្មែរបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ទេ។ យើងនឹងត្រៀមខ្លួនចុះត្រឡប់ទៅស្រុកយើងវិញដើម្បីសង្គ្រោះប្រទេសយើង បាត់បង់ អាការណ៍ផ្តាច់ប្រព័ន្ធ EBA ហ្នឹង»។
លោកសោ ចាន់ដេត ដែលជាមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងជាប់បម្រាមម្នាក់អះអាងទៀតថា លោកគឺជាបុគ្គលទីប្រាំបួន ដែលត្រូវបានលោកហ៊ុន សែន ប្តឹង ខណៈដែលលោកកំពុងត្រៀមរៀបចំកៀងគរកម្លាំងអ្នកគាំទ្រគណបក្សជំទាស់ដើម្បីអមដំណើរលោកសម រង្ស៊ី អតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិឲ្យវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញក្នុងឆ្នាំ២០១៩នេះ។
លោកថា លោកសម រង្ស៊ី និងក្រុមថ្នាក់ដឹកនាំ ក៏ដូចជាមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងនឹងធ្វើដំណើរមកកាន់កម្ពុជា ក្នុងករណីដែលសហគមន៍អឺរ៉ុបសម្រេចព្យួរកម្ពុជា ជាបណ្តោះអាសន្នពីកម្មវិធីពាណិជ្ជកម្ម «គ្រប់មុខទំនិញទាំងអស់លើកលែងអាវុធ» ឬហៅថា EBA។
ដោយកំពុងប្រឈមនឹងការចាប់ខ្លួនតាមដីការបស់តុលាការកម្ពុជានោះ អ្នកស្រីមូរ សុខហួរ អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មានប្រសាសន៍ថា ភាពអាប់អួបានកើនឡើងកាន់តែខ្លាំង នៅក្នុងនយោបាយកម្ពុជា គ្រាដែលមេដឹកនាំប្រទេសនេះ បានបង្ហាញចេតនាផ្តាច់ផ្តិលក្រុមអ្នកជំទាស់ ជាជាងការបោះជំហានកែលម្អស្ថានភាពប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញនោះ។
«ស្ថានការណ៍នយោបាយនៅពេលនេះ គឺជាស្ថានការណ៍ដ៏អាប់អួ ដែលនឹងច្រានប្រទេសកម្ពុជាចូលនៅក្នុងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច វិបត្តិសង្គម និងវិបតិ្តនយោបាយ ពីព្រោះនៅពេលនេះ មន្ត្រីនៃសហគមន៍អឺរ៉ុប គេកំពុងតែមកពិនិត្យមើលស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្សនៅប្រទេសកម្ពុជាតើលោកហ៊ុន សែន ចង់គ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជា រហូតដល់ពេលណា រហូតដល់ច្រានប្រទេសកម្ពុជាយើងចូលនៅរណ្តៅនៃប្រទេសកុម្មុយនិស្តឬទេ? នេះបង្ហាញឲ្យច្បាស់ណាស់ ថាលោកហ៊ុន សែន មិនមើលយកផលប្រយោជន៍ ជាតិជាធំទេ តែសេណារីយោរបស់គាត់ ដែលត្រូវតែកម្ទេចអ្នកប្រឆាំងនៅក្នុងនោះ អ្នក[សារព័ត៌មាន] ព្រមទាំងអ្នកដែលការពារសិទ្ធិមនុស្សនោះ គឺជាសេណារីយោមួយសម្រាប់គ្រប់គ្រងអំណាច ប្រទេសជាតិ យកប្រទេសជាតិទៅគ្រប់គ្រងអំណាច យកប្រទេសជាតិទៅគ្រប់គ្រងតាមអំណាចរបស់គាត់»។
កាលពីដើមខែមីនា ឆ្នាំ២០១៩នេះ លោក George Edgar ដែលជិតបញ្ចប់អាណត្តិរបស់លោកជាឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហភាពអឺរ៉ុបប្រចាំកម្ពុជា បានប្រាប់លោកប៉ាន សូរស័ក្តិ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មក្នុងជំនួបមួយថា ក្រុមការងាររបស់គណៈកម្មការអឺរ៉ុប នឹងធ្វើដំណើរមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជានៅអំឡុងខែមីនា និងមេសាឆ្នាំ២០១៩នេះ ដើម្បីជជែកលើការព្យួរបណ្តោះអាសន្នប្រព័ន្ធឋានៈអនុគ្រោះពន្ធក្រោមកម្មវិធី «គ្រប់មុខទំនិញទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ» ឬ ហៅថា EBA។
ខណៈដែលមានដំណឹងនៃការមកដល់របស់ក្រុមការងារគណៈកម្មការអឺរ៉ុបនៅកម្ពុជាដើម្បីពិភាក្សាលើបញ្ហា EBA នេះ អង្គការសង្គមស៊ីវិល ក្រុមពលរដ្ឋ និងសហគមន៍ចំនួន ៦៨ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែមីនានេះ ដោយបានលើកឡើងពីការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការបាត់បង់ប្រព័ន្ធឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ ដែលកម្ពុជាបានទទួលពីសហគមន៍អឺរ៉ុប ហើយបានអំពាវនាវចំៗដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឲ្យចាប់ផ្តើមកែប្រែជំហរ ងាកមកស្តារការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងការលើកស្ទួយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមនោះ បានសរសេរក្នុងន័យដើមថា៖
«ក្នុងនាមជាអ្នកលើកស្ទួយ និងការពារសិទ្ធិមនុស្សជាមូលដ្ឋាន និងសិទ្ធិការងារ យើងយល់យ៉ាងច្បាស់អំពីគោលជំហរ និងការសម្រេចរបស់សហភាពអឺរ៉ុប។ យើងមានការព្រួយយ៉ាងខ្លាំងលើការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ដែលនឹងជះផលអវិជ្ជមានដោយផ្ទាល់ និងប្រយោលដល់ជីវិភាពរស់នៅ និងសុខុមាលភាពរបស់ពលរដ្ឋ និងការអភិវឌ្ឍន៍នៅកម្ពុជាទាំងមូល»។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍បានបន្តថា៖
«យើងជឿជាក់ថា ស្ថានភាពអាក្រក់នោះនឹងចៀសវាងបាន ប្រសិនបើរាជរដ្ឋាកម្ពុជាប្រឹងប្រែង ក្នុងការបំពេញកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនចំពោះពលរដ្ឋ និងអនុវត្តរដ្ឋធម្មនុញ្ញឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព និងត្រឹមត្រូវ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ដែលបានស្នើឲ្យមេធាវីរបស់លោកប្តឹងលោកសោ ចាត់ដេត នោះ យល់ផ្ទុយពីក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនេះ។
ក្នុងជំនួបរបស់លោកជាមួយលោក Norio Yamaguchi អនុប្រធានក្រុមប្រឹក្សាផ្លាស់ប្តូរមិត្តភាពអន្តរជាតិជប៉ុន កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៩ លោកហ៊ុន សែន បានប្រាប់លោក Norio ថា «ទោះបីកម្ពុជាមាន ឬគ្មាន EBA គឺកម្ពុជាត្រូវតែខិតខំពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ច តាមរយៈបន្តបើកទីផ្សារនៅក្រៅប្រទេសឲ្យកាន់តែច្រើន»។ នេះបើយោងតាមទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកហ៊ុន សែន។
ទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកហ៊ុន សែន បានសរសេរក្នុងន័យដើមថា៖
«ទោះបីយើងនៅមាន EBA ពេលនេះ តែពេលក្រោយក៏គង់តែនឹងបាត់ទៅវិញដែរ ដូច្នេះកម្ពុជាត្រូវតែចេះរស់ដោយដង្ហើមខ្លួនឯងឲ្យខានតែបាន។ កម្ពុជាមិនយកប្រទេសសមាជិកអឺរ៉ុបណាមួយជាសត្រូវទេ ប៉ុន្តែនៅតែជាមិត្តល្អ មានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការគ្នាល្អ និងចាត់ទុកជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្មល្អជាមួយគ្នា។ នៅឆ្នាំ២០២០ខាងមុខនេះ កម្ពុជាមានមោទនភាព ក្នុងរៀបចំវេទិកាប្រជុំកំពូលដ៏ធំមួយអាស៊ីអឺរ៉ុប The Asia-Europe Meeting (ASEM) ដែលប្រទេសជាសមាជិកអឺរ៉ុបទាំងអស់នឹងមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាទៀតផង»។
លោកឯម សុវណ្ណារ៉ា អ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជ្យ មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា «ប្រហែល» មានលទ្ធភាពប៉ះប៉ូវចំពោះការបាត់បង់បណ្តោះអាសន្នប្រព័ន្ធឋានៈអនុគ្រោះពន្ធរបស់សហគមន៍អឺរ៉ុប តែលោកថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនគួរប្រថុយទទួលយកការប្រឈមនានាដែលអាចកើតមានឡើងច្រើនថែមទៀត ក្រោយការបាត់បង់ប្រព័ន្ធឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ។
អ្នកវិភាគរូបនេះអះអាងថា វិធានការដក EBA របស់សហគមន៍អឺរ៉ុប គឺគ្រាន់តែជាដំណាក់កាលបឋមមួយតែប៉ុណ្ណោះ ព្រោះថាសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តចាក់ទឹកមិនលេចរបស់សហគមន៍អឺរ៉ុប នឹងចាត់វិធានការបន្ទាប់ទៀត ពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្រេចថា តើនឹងត្រូវផ្តល់ឲ្យកម្ពុជានូវប្រព័ន្ធឋានៈអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ ឬហៅថា (GSP) នេះបន្តទៀតដែរ ឬយ៉ាងណានោះ។
លោកថា វាជាហានិភ័យមួយសម្រាប់កម្ពុជា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលប្រទេសនេះ ផ្តោតតែលើយន្តការផ្ទេរអំណាចទៅអ្នកជំនាន់ក្រោយ ហើយបណ្តោយឲ្យកម្ពុជាបាត់បង់ប្រព័ន្ធឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA នោះ៕
