របាយការណ៍ដែលត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយបានបញ្ជាក់ថា លោកប្រធានាធិបតី អូបាម៉ា បានផ្តល់សិទ្ធិអំណាចប្រធានាធិបតីក្នុងការអនុញ្ញតឲ្យមានការគាំទ្រជាសម្ងាត់របស់អាមេរិកដល់ក្រុមឧទ្ទាមលីប៊ី។
លោកប្រធានាធិបតី បារ៉ាក់ អូបាម៉ា បានបញ្ជាក់ជារឿយៗថា លោក ម៉ូអាម៉ា ហ្គាដាហ្វី (Moammar Gadhafi) មេដឹកនាំលីប៊ី គួរតែចាកចេញពីតំណែង។ សហរដ្ឋអាមេរិក កំពុងពិចារណាជម្រើសមួយចំនួន ដែលត្រូវដាក់លើមេដឹកនាំលីប៊ី។ ជម្រើសមួយ ក្នុងចំណោមជម្រើសជាច្រើនអាចជាកម្មវិធីសម្ងាត់ដើម្បីបណ្តេញរូបលោកចេញពីតំណែង។
ក្នុងពេលមានវិបត្តិអន្តរជាតិ ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក មានមធ្យោបាយជាច្រើន ដែលលោកអាចជ្រើសរើស ដើម្បីធ្វើឲ្យមានឥទ្ធិពលទៅលើហេតុការណ៍ណាមួយ ដែលរូមមានសកម្មភាពការទូត និងយោធា។ ប៉ុន្តែជម្រើសមួយនៅចន្លោះមធ្យោបាយទាំងពីរគឺជាសកម្មភាពសម្ងាត់។
សកម្មភាពសម្ងាត់ Covert Operation ជាកិច្ចប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរសភាពការណ៍សេដ្ឋកិច្ច យោធា ឬនយោបាយ នៅបរទេសក្នុងភាពលាក់កំបាំង។ សកម្មភាពសម្ងាត់ Covert Operation រួមមានកិច្ចការជាច្រើន ដោយរាប់បញ្ចូលទាំង ការឃោសនា ការបំភ្លៃក្នុងដំណើការបោះឆ្នោត ការផ្តល់មូលនិធិ ការបំពាក់អាវុធ និងហ្វឹកហ្វឺនក្រុមបះបោរ ព្រមទាំងលើកទឹកចិត្តឲ្យធ្វើរដ្ឋប្រហារជាដើម។
វាមិនច្បាស់នៅឡើយ ថាតើសកម្មភាពណាមួយ ដែលទីភ្នាក់ងារស៊ើបការសម្ងាត់ស៊ីអាយអេ (CIA) កំពុងអនុវត្ត ឬត្រូវបានផ្តល់សិទ្ធិអំណាចឲ្យអនុវត្តនៅលីប៊ី។ ប៉ុន្តែ សភាពការណ៍នៅទីនោះ មានភាពចលាចល ដោយមានកងទ័ពឧទ្ទាមដ៏តោកយ៉ាកកំពុងដកថយពីកងកម្លាំងរបស់លោកវរៈសេនីយ៍ឯកហ្គាដាហ្វី។
សាស្ត្រាចារ្យ ចេនីហ្វឺ ស៊ីម (Jennifer Sims) សាស្ត្រាចារ្យគោចរណ៍រយៈពេលខ្លីផ្នែកការសិក្សាអំពីសន្តិសុខនៅឯសាកលវិទ្យាល័យចចថោន (Georgetown University) ជាអ្នកជំនាញខាងកិច្ចការស៊ើបការសម្ងាត់។ លោកស្រី មានប្រសាសន៍ថា សកម្មភាពសម្ងាត់ Covert Operation មិនគួរអនុវត្តដោយគ្មានរូបភាពជាក់លាក់ស្តីពី ថាតើនរណា ដែលអ្នកកំពុងគាំទ្រ ហើយថាតើលទ្ធផលនឹងក្លាយជាបែបណា ឬគួរទៅជាបែបណា។ សាស្រ្តាចារ្យ ថ្លែងដូច្នេះថា៖
«អ្នកត្រូវតែប្រយ័ត្នប្រយែងក្នុងការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយនេះ។ វាមិនមែនជាមធ្យោបាយមួយ ដែលអ្នកអនុវត្តនៅពេលដែលអ្នកមិនទាន់អាចរកឃើញអ្វីផ្សេងដើម្បីអនុវត្តនោះទេ។ វាជាធម្យោបាយមួយដែលអ្នកត្រូវតែចូលប្រឡូកយ៉ាងប្រុងប្រយ័ត្ន»។
ដូចដែលសាស្ត្រាចារ្យ ស៊ីម បានគូសបញ្ជាក់អញ្ចឹងថា សកម្មភាពសម្ងាត់ជាមធ្យោបាយគួរជាទីពេញចិត្តសម្រាប់ប្រធានាធិបតីយកមកប្រើ។ លោកស្រីបន្តទៀតថា៖
«គុណសម្បតិ្ត គឺថាអ្នកអាចទទួលលទ្ធផលដែលសមនឹងទទួលបានការប្រើកម្លាំងក្នុងកម្រិតអប្បបរមា និងប្រកបដោយឧត្តមគតិ។ សង្ឃឹមថា តាមរយៈការលាក់សកម្មភាពរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក អ្នកនឹងទទួលបានផលប្រយោជន៍ ដោយមិនទទួលរងផលប៉ះពាល់មកលើសហរដ្ឋអាមេរិកវិញទេ ទាក់ទងទៅនឹងការតវ៉ាជាសាធារណៈ ស្តីពីលទ្ធផល ដែលអាចធ្វើឲ្យផ្សេងទៀត មិនសប្បាយចិត្ត។ ជាការពិត គុណវិបត្តិ ដូចគុណសម្បត្តិដែរ គឺថាអ្នកកំពុងលាក់សកម្មភាពរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ហើយប្រសិនបើសកម្មភាពនោះត្រូវបានលាតត្រដាង អ្នកអាចទទួលរងផលប៉ះពាល់ ដែលធ្ងន់ធ្ងរជាងអ្វីដែលអ្នកកំពុងប្រកាន់យកតាមមធ្យោបាយបើកចំហរទៅទៀត»។
ជាធម្មតា សកម្មភាពសម្ងាត់ត្រូវបានអនុវត្តដោយទីភ្នាក់ងារស៊ើបការសម្ងាត់ស៊ីអាអេ។ លោក ឆាលស៍ អេលែន (Charles Allen) ដែលធ្លាប់បម្រើការនៅស៊ីអាយអេ អស់រយៈពេលជាង៤០ឆ្នាំមកហើយ មានប្រសាសន៍ថា៖ សំណើរសុំឲ្យមានសកម្មភាពសម្ងាតមិនមែនមានប្រភពចេញពីក្រុមចារកម្មនោះទេ ប៉ុន្តែចេញពីអ្នកធ្វើគោលនយោបាយ។ លោក ថ្លែងថា ស៊ីអាយអេ គ្រាន់តែជាឧបករណ៍មួយប៉ុណ្ណោះ។ លោក អេលែន ថ្លែងថា៖
«ទីភ្នាក់ងារស៊ើបការសម្ងាត់ កម្រស្នើឲ្យមានកិច្ចការនេះណាស់។ កិច្ចការនេះ ជាធម្មតា ផុសចេញមកពីប្រធានាធិបតី និងអ្នកធ្វើគោលនយោបាយជាន់ខ្ពស់របស់លោក ដែលរួមមានរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិ ឬក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិ។ នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់ប្រធានាធិបតីមួយចំនួន សកម្មភាពទាំងនោះ មានកម្រិតយ៉ាងខ្លាំង។ នៅក្រោមការដឹកនាំប្រធានាធិបតីផ្សេងទៀត នៅពេលដែលមានការគំរាមកំហែង ដែលត្រូវបានចាត់ទុកថាមានកម្រិតខ្ពស់ សកម្មភាពសម្ងាត់ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជារឿយៗ»។
អ្នកជំនាញការផ្នែកស៊ើបការណ៍សម្ងាត់ ចាត់ទុកប្រតិបត្តិការសម្ងាត់ (Covert Operation) ថា មានភាពខុសគ្នាពីប្រតិបត្តិការសម្ងាត់ (Clandestine Operation) ដែលជាការធ្វើសកម្មភាពចារកម្មធម្មតា និងសកម្មភាពប្រឆាំងការស៊ើបការណ៍សម្ងាត់។
ភាពខុសគ្នាមិនគ្រាន់តែជាពាក្យពេចន៍ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាផ្លូវច្បាប់ទៀតផង។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ ផែនការរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីសម្លាប់មេដឹកនាំបរទេស ត្រូវបានលាតត្រដាង។ ការផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់របស់សាធារណៈជន បាននាំឲ្យមានច្បាប់ដ៏តឹងរ៉ឹងទៅលើសកម្មភាពសម្ងាត់ Covert Operation ដោយរាប់បញ្ចូលទាំងការតម្រូវឲ្យមានការអនុម័តពីប្រធានាធិបតីចំពោះសកម្មភាពសម្ងាត់ Covert Operation ដែលត្រូវបានស្គាល់ថាជា «ការរកឃើញ» និងការបញ្ជាក់ពីសមាជិករដ្ឋសភាសំខាន់ៗចំនួន៨រូប ដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះការត្រួតពិនិត្យលើការស៊ើបការណ៍សម្ងាត់។ ប្រតិបត្តិការសម្ងាត់ Clandestine Operation មិនតម្រូវឲ្យសុំការផ្តល់សិទ្ធិអំណាចពីប្រធានាធិបតីនោះឡើយ។
ប្រតិបត្តិការសម្ងាត់ Covert Operation មួយចំនួន ដូចជាការឈ្លានពាន ឆ្នេរជ្រូក (Bay of Pigs) នៅប្រទេសគុយបា ក្នុងឆ្នាំ១៩៦១ គឺជាមហន្តរាយ។ ប្រតិបត្តិការដទៃទៀត ដូចជាការគាំទ្រពួកក្រុមមូចាហេឌីន (mujahedin) នៅអាហ្វហ្កានីស្ថាន ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ ប្រឆាំងនឹងការគ្រប់គ្រងរបស់សហភាពសូវៀត ត្រូវបានចាត់ទុកយ៉ាងទូលំទូលាយថា ទទួលបានជោគជ័យ៕
ប្រែសម្រួលដោយ លី សុខឃាង
