ក្រុងហ្វ្លានដឺស៍ ប្រទេសបែលហ្សីក៖ សង្រ្គាមលោកលើកទីមួយ បានបង្កឲ្យមានលំហូរប្រជាជននៅជុំវិញពិភពលោក ដែលរួមបញ្ចូលទាំងពលករចិនចំនួនប្រមាណមួយសែនបួនម៉ឺននាក់ ដែលបម្រើឲ្យសមរភូមិជួរមុខបស្ចឹមប្រទេស ជាភាសាអង់គ្លេសហៅថា Western Front។ ការតាំងពិព័រណ៍សារមន្ទីរថ្មីមួយ នៅក្រុងហ្វ្លានដឺស៍ ប្រទេសបែលហ្សីក បានកត់សម្គាល់តួនាទីរបស់ចិននៅក្នុងសង្រ្គាម។ តែអ្នករៀបចំកម្មវិធីហាក់ដូចជាត្រូវលុបចោលផែនការក្នុងការយកពិព័រណ៍នេះទៅតាំងនៅប្រទេសចិន។
រឿងរ៉ាវដែលគេដឹងតិចតួច អំពីប្រជាជនចិនប្រមាណមួយសែនបួនម៉ឺននាក់ ដែលបម្រើនៅក្នុងសមរភូមិខាងមុខរបស់បស្ចឹមប្រទេសក្នុងកំឡុងពេលសង្រ្គាមលោកលើកទីមួយ បានទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍ជាថ្មីនៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ។
កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការរៀបចំពិព័រណ៍សង្រ្គាម នៅឯសារមន្ទីរ In Flanders Fields ក្នុងទីក្រុង Ypres ប្រទេសបែលហ្សីក គឺជាកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងលើកទីមួយ ដើម្បីបង្ហាញលម្អិតអំពីការជាប់ពាក់ព័ន្ធយ៉ាងសំខាន់របស់ចិននៅក្នុងជម្លោះ។
លោក Dominiek Dendooven គឺជាអភិរក្សរងនិងជាអ្នកស្រាវជ្រាវនៅក្នុងសារមន្ទីរ។ លោកបានជួយរៀបចំការតាំងពិព័រណ៍ ហើយនិយាយថាវាដល់ពេលវេលាហើយដែលពិភពលោកចាប់ផ្តើមទទួលស្គាល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ចិននៅក្នុងសង្រ្គាម និងថាតើជម្លោះនេះបានផ្លាស់ប្តូរប្រទេសចិនសម័យទំនើប ដោយរបៀបណា។
«អស់ជាច្រើនទស្សវត្សរ៍មកហើយ រឿងរ៉ាវនៃបុព្វហេតុកម្លាំងពលកម្មរបស់ប្រជាជនចិនត្រូវបានបំភ្លេចចោលទាំងស្រុង។ ប៉ុន្តែនៅទស្សវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ គឺជាក់ស្តែងនៅក្នុងរយៈពេលប្រាំឆ្នាំចុងក្រោយ អ្នកបានឃើញថា ប្រជាជននៅទូទាំងពិភពលោកកំពុងតែមានការចាប់អារម្មណ៍ទៅលើបញ្ហានេះ។ នេះគឺជាប្រវត្តិសាស្រ្តរួមមួយដែលយើងកំពុងតែចែករំលែកគ្នា»។
ពលករចិនបានកប់សាកសព ជីករណ្តៅត្រង់សេ ធ្វើការនៅក្នុងរោងចក្រផលិតគ្រាប់រំសេវ និងសម្អាតឡតគ្រាប់កាំភ្លើងធំ គ្រាប់បែកដៃ និងគ្រាប់កាំភ្លើងផ្សេងៗទៀត បន្ទាប់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងយុទ្ធសន្តិភាពនៅថ្ងៃទី១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩១៨។
ពលករចំនួនមួយសែននាក់បម្រើនៅក្នុងអង្គភាពពលកម្មចិនអង់គ្លេស រវាងឆ្នាំ១៩១៧និងឆ្នាំ១៩១៩។ ពលករម្នាក់ៗទទួលបានមេដាយ ចំពោះសេវាបម្រើរបស់ខ្លួន។ ពលករចំនួនបួនម៉ឺនផ្សេងទៀតបានបំរើនៅក្នុងកងកម្លាំងរបស់បារាំង ហើយនិស្សិតចិនរាប់រយនាក់ផ្សេងទៀតបម្រើការជាអ្នកបកប្រែ។
ដំបូងឡើយ សារមន្ទីរនៅក្នុងទីក្រុង Ypres គ្រោងនឹងយកពិព័រណ៍ទៅតាំងនៅក្នុងប្រទេសចិននៅក្នុងខែវិច្ឆិកា រយៈពេលប្រាំខែ។ ប៉ុន្តែ លោក Dendooven បានមានប្រសាសន៍ថា មន្រ្តីចិននឹងមិនធានាថា ការតាំងពិព័រណ៍នេះនឹងមិនត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទេ។ ដូច្នេះ គម្រោងនាំយកទៅប្រទេសចិននេះត្រូវលុបចោលវិញ។
«យើងដឹងពីបរិបទនៃរឿងរ៉ាវនេះ។ ដូច្នេះ ដើម្បីឲ្យសាច់រឿងមានភាពទាក់ទងគ្នា យើងប្រាថ្នាចង់បានថា យើងមានសិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិ ថាតើការតាំងពិពណ៍នៅប្រទេសចិន នឹងត្រូវបានរៀបចំដោយរបៀបណា»។
ចំណុចចំរោងចំរាស់ផ្នែកប្រវត្តិសាស្រ្តមួយ គឺចំនួនអ្នកស្លាប់នៅក្នុងសង្រ្គាម។ អ្នកប្រាជ្ញមួយចំនួននិយាយថា ចំនួនអ្នកស្លាប់អាចមានរហូតដល់ទៅពីរម៉ឺននាក់។ ប៉ុន្តែ ឯកសារដែលរក្សាដោយអ្នកជ្រើសរើសពលករជនជាតិអង់គ្លេសនិងបារាំងបានបង្ហាញថា មានមនុស្សប្រមានតែពីរពាន់នាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលបានបាត់បង់ជីវិត។ ភាគច្រើននៃអ្នកទាំងនោះស្លាប់ដោយសារជំងឺឆ្លងផ្តាស់សាយ ដែលរាលដាលពេញពិភពលោក ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩១៩។
ប្រវត្តិវិទូនិងអ្នកស្រាវជ្រាវជាច្រើននិយាយថា តួនាទីរបស់ចិនបានរាំងខ្ទប់ដល់ជ័យជំនះរបស់អាលឺម៉ង់ ដូចជាកង្វះនូវកម្លាំងមនុស្សរបស់ពួកសម្ព័ន្ធមិត្រនៅជិតចុងបញ្ចប់នៃសង្រ្គាមជាដើម។
សម្រាប់ពលករទាំងនោះ សង្រ្គាមគឺជាផ្លូវមួយដែលអាចរកលុយបានច្រើនលើសលប់ជាង អ្វីដែលពួកគេអាចរកបាននៅក្នុងប្រទេស។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ពលិកម្មរបស់ពួកគេបានក្លាយទៅជាចំណុចដ៏សំខាន់បំផុតមួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ចិន។
បន្ទាប់ពីមាន សន្ធិសញ្ញាយុទ្ធសន្តិភាពឆ្នាំ១៩១៩នៅទីក្រុងវែគសៃ(Versailles) តម្រូវឲ្យអាលឺម៉ង់ប្រគល់កំពង់ផែសម្បទាននៅក្នុងប្រទេសចិនទៅឲ្យជប៉ុន ទោះបីជាមានការជំទាស់ពីចិនយ៉ាងណាក៏ដោយ។ ការមិនសប្បាយចិត្តចំពោះសន្ធិសញ្ញានេះ បាននាំឲ្យមានចលនាប្រឆាំងនៅថ្ងៃទី៤ខែឧសភា។ ការជំទាស់ប្រឆាំងនេះត្រូវបានមើលឃើញថា បានរួមចំណែកដល់ការកើតឡើងនូវគណបក្សកម្មុយនីស្ត ដែលគ្រប់គ្រងប្រទេសចិនចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤៩។
រយៈកាលជាច្រើនឆ្នាំនៃការបង្ហូរឈាមផ្ទៃក្នុង ការឈ្លានពាន សង្រ្គាមស៊ីវិល និងការបដិវត្តិន៍មានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធ ទៅនឹងសង្រ្គាមលោកលើកទីមួយ និងលទ្ធផលនៃសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាព។
លោក Xu Guoqi គឺជាសាស្រ្តាចារ្រប្រវត្តិវិទ្យា នៃសាកលវិទ្យាល័យហុងកុង។ សៀវភៅរបស់លោកដែលមានចំណងជើងថា «ជនចម្លែកនៅសមរភូមិមុខរបស់បស្ចឹមប្រទេស៖ ពលករចិននៅក្នុងសង្រ្គាមដ៏អស្ចារ្យ» នឹងត្រូវបោះពុម្ពនៅក្នុងឆ្នាំនេះ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថាការបញ្ជូនមនុស្សដូចជាពលករចិនទៅសមរភូមិមុខនេះ គឺជាយុទ្ធសាស្រ្តដ៏អស្ចារ្យ ក្នុងការភ្ជាប់ប្រទេសចិនទៅនឹងប្រទេសនៃលោកខាងលិច។ ហើយលោកបានសង្កត់ធ្ងន់ ទៅលើទំនាក់ទំនងរវាងសង្រ្គាម ហើយនិងការបង្កើតបក្សកុម្មុយនីស្តចិន។
នៅក្នុងកំឡុងពេលនៃសង្រ្គាម អ្នកបកប្រែវ័យក្មេងបានរៀបចំផែនការអប់រំ ក្នុងពេលទំនេរដែលចាកឆ្ងាយពីកិច្ចការដ៏មានគ្រោះថ្នាក់នៅឯសមរភូមិ។ ជាលទ្ធផល ជិតពីរភាគបីនៃពលករទាំងអស់ បានវិលត្រឡប់មកផ្ទះវិញដោយអាចអានអក្សរបាន។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងនេះ បានជួយលើកទឹកចិត្តដល់ជនទាំងឡាយ ដែលបានឡើងទៅបន្តដឹកនាំគណបក្សកុម្មុយនីស្ត។
«ក្រុមអ្នកចេះអានសៀវភៅដូចជា ជូ អេន ឡាយ និង តេង ស៊ាវ ពីង ហើយនឹងមនុស្សជាច្រើនផ្សេងទៀត បានចូលពាក់ព័ន្ធ។ យើងបានធ្វើការតាមលំនាំពលករចិននៅទ្វិបអឺរ៉ុបដោយត្រង់ៗ ក្នុងកំឡុងសង្រ្គាមលោកលើកទីមួយ។ និយាយម្យ៉ាងទៀត គណបក្សកុម្មុយនីស្តរបស់ តេង ស៊ាវ ពីង និង ជូ អេន ឡាយ ហើយនឹងអ្នកផ្សេងទៀត ដែលជានិស្សិតធ្វើកម្មសិក្សានៅពេលនោះ បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងប្រទេសចិនកុម្មុយនីស្ត។ ប៉ុន្តែ យើងបានដើរតាមគំរូរបស់អ្នកទាំងនេះដោយត្រង់ៗ។ សូម្បីតែ ម៉ៅ សេទុង ក៏យកចិត្តទុកដាក់ចំពោះក្រុមនេះដែរ»។
ពិព័រណ៍ក៏បានបង្ហាញផងដែរ អំពីការប្រព្រឹត្តមកលើប្រជាជនចិន នៅពេលស្នូរកាំភ្លើងបានស្ញប់ស្ញាត់។
ពលករទាំងនោះបានទទួលរងគ្រោះ ដោយសារតែជនភៀសខ្លួនប៊ែលហ្សិក បានវិលត្រឡប់ទៅផ្ទះ ដែលបែកបាក់ខ្ចេចខ្ទីរបស់ខ្លួនវិញ។ មិនយូរប៉ុន្មានក្រោយមក រដ្ឋាភិបាលប៊ែលហ្សិក បានបញ្ជាឲ្យជនជាតិចិនទាំងអស់ចាកចេញពីប្រទេស។
ពលករចិនភាគច្រើនត្រូវបានជ្រើសរើស ចេញពីកំពង់ផែសម្បទានរបស់បារាំងនិងអង់គ្លេស នៅក្នុងខេត្ត Shandong។
អ្នកស្រាវជ្រាវ Zhang Yan ពីសាកលវិទ្យាល័យ Shandong នៅក្នុងទីក្រុង Weihai បានទទួលបេសកកម្មឲ្យស្វែងរកសាច់ញាតិរបស់អ្នកដែលបានបម្រើការងារនៅសមរភូមិមុខរបស់បស្ចឹមប្រទេស ដើម្បីជួយប្រទេសចិនក្នុងការស្វែងរកឡើងវិញ នូវផ្នែកដ៏មានសារៈសំខាន់មួយនៃប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ខ្លួន។
លោកនឹងអមដំណើរសាច់ញាតិមួយចំនួន នៅឯពិធីបុណ្យពិសេសមួយ នៅក្នុងការតាំងពិព័រណ៍ប៊ែលហ្សិក ក្នុងទីក្រុងស៊ាងហ៊ៃ នៅថ្ងៃសុក្រទី ២៤ កញ្ញា។
នៅខែឧសភា លោកបានធ្វើដំណើរទៅតំបន់ Flanders និងសមរភូមិមុខបស្ចឹមប្រទេស Western Front។
នៅកំឡុងពេលនៃពិធីបុណ្យចុងក្រោយមួយ នៅឯវិមាន Menin Gate ដែលរំឭកទៅដល់កងកម្លាំងសម្ព័ន្ធមិត្រដែលបានស្លាប់នៅក្នុងសង្រ្គាម លោកអានឈ្មោះជនជាតិចិនចំនួន១៣នាក់ ដែលស្លាប់ដោយសារតែការវាយប្រហារពីអាកាសរបស់អាលឺម៉ង់ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩១៨។
លោក Zhang និយាយថា ដំណើររបស់លោកទៅទ្វីបអ៊ឺរ៉ុប ធ្វើឲ្យលោករំភើបចិត្តជាខ្លាំង។ លោកនិយាយថា ការគោរពចំពោះជនជាតិចិនដែលបានស្លាប់ និងការធ្វើឲ្យកូនចៅជំនាន់ក្រោយរបស់ពួកគេ បានដឹងអំពីវាសនានៃសាច់ញាតិរបស់ខ្លួន គឺជាវិធីសំខាន់មួយសម្រាប់ឲ្យជនជាតិចិន យល់ដឹងបន្ថែមអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ខ្លួននៅក្នុងសង្រ្គាមលោកលើកទីមួយ និងថាតើសង្រ្គាមនេះ បានផ្លាស់ប្តូរប្រទេសចិនសម័យទំនើបដោយរបៀបណា៕
ប្រែសម្រួលដោយ ឌី ខាំបូលី
