ទំនាក់ទំនងទើបនឹងងើបរើឡើងវិញរវាងចិន និងហ្វីលីពីន ដែលជាគូប្រជែងអធិបតេយ្យភាពដែនទឹករវាងគ្នា បានប្រឈមនឹងការសាកល្បងមួយទៀតនៅឆ្នាំនេះ ដោយមានការមិនចុះសម្រុងគ្នាថ្មីមួយទៀតទៅលើការសាងសង់កោះដោយរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងនៅក្នុងដែនទឹកមានជម្លោះ និងបញ្ហាប្រឈមថ្មីៗដែលត្រូវបានរំពឹងទុករបស់ប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក ដូណាល់ ត្រាំ ទៅនឹងអំណាចរបស់ប្រទេសចិននៅអាស៊ី។
ទំនាក់ទំនងរង្គោះរង្គើឡើងវិញជាមួយចិន បូករួមជាមួយនឹងឥរិយាបថបើកចំហថ្មីមួយពីសំណាក់សហរដ្ឋអាមេរិក នឹងបង្ខំឲ្យប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនលោក Rodrigo Duterte លេងនយោបាយរវាងប្រទេសមហាអំណាចទាំងពីរខាងនេះ ដោយមិនកាត់ផ្តាច់ ឬបោះបង់ចោលការទាមទារអធិបតេយ្យភាពដែនទឹក។
លោកប្រធានាធិបតី Duterte បានទុកការមិនចុះសម្រុងគ្នាដ៏អូសបន្លាយអស់ជាច្រើនឆ្នាំជាមួយចិនលើការទាមទារសមុទ្រចិនខាងត្បូងដោយឡែក បន្ទាប់ពីបានចូលកាន់តំណែងកាលពីខែមិថុនា។ លោកបានជួបជាមួយនឹងសមភាគីចិនគឺលោកប្រធានាធិបតី Xi Jinping កាលពីខែតុលា។ ប៉ុន្តែពីរខែក្រោយមក រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកបានធ្វើការតវ៉ាប្រឆាំងមិនសូវខ្លាំងក្លាមួយ ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា កំណត់ទូតក្រៅផ្លូវការ ទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងទាក់ទងនឹងការសាងសង់កោះនៅលើប្រជុំកោះ Spratlys ដែលកំពុងមានជម្លោះ។ កាលពីសប្តាហ៍មុន លោកប្រធានាធិបតី Duterte បានជួបជាមួយនឹងលោកអនុរដ្ឋមន្រ្តីចិន Liu Zhenmin នៅក្នុងក្រុងម៉ានីល។
លោក Douglas Guilfoyle សាស្រ្តាចារ្យរងផ្នែកច្បាប់អន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យ Monash ក្នុងប្រទេសអូស្រ្តាលីបាននិយាយថា៖ «ការណ៍នេះបង្ហាញថា ប្រជុំកោះ Spratly ជាបញ្ហាប្រយោជន៍ជាតិដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ប្រទេសហ្វីលីពីន ហើយទោះជាមានទំនាក់ទំនងល្អបន្ទាប់ពីលោក Duterte បានធ្វើទស្សនកិច្ចទៅក្រុងប៉េកាំងក៏ដោយ ក៏វាមិនទំនងថា បញ្ហាជម្លោះនេះអាចដោះដូរបានតាមរយៈទំនាក់ទំនងល្អជាមួយចិនដោយស្រួលៗនោះទេ ហើយចិនអាចរំពឹងថានឹងទទួលបានអ្វីដែលខ្លួនចង់បាននៅទីបំផុត»។
បើយោងតាមសារព័ត៌មានក្នុងស្រុក អ្នកនាំពាក្យប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក Ernesto Abella បានលើកឡើងកាលពីពេលកន្លងទៅនេះថា ប្រទេសលោកនឹងរក្សាជំហរទាមទារអធិបតេយ្យភាពលើបណ្តុំកោះនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ស្របពេលពង្រឹងទំនាក់ទំនងជាមួយចិន។
នៅពេលលោក Duterte ជួបជាមួយនឹងលោកប្រធានាធិបតី Xi Jinping កាលពីខែតុលាឆ្នាំទៅ ព្រឹត្តិការណ៍របត់ដ៏សំខាន់មួយរវាងប្រទេសទាំងពីរដែលមានទំនាក់ទំនងមិនល្អនៅក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនមុននោះ ប្រទេសចិនបានសន្យាផ្តល់ប្រាក់ចំនួន២៤ពាន់លានដុល្លារ តាមរយៈប្រាក់ជំនួយ និងការវិនិយោគ ហើយប្រទេសទាំងពីរបានយល់ព្រមទុកជម្លោះដែនទឹកសម្រាប់ពិភាក្សានាពេលក្រោយទៀត។
លោក Perfecto Yasay រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសហ្វីលីពីនបាននិយាយនៅក្នុងខែមករាថា កំណត់ហេតុនៃការតវ៉ាទាក់ទងនឹងការសាងសង់មូលដ្ឋានទ័ពនៅលើកោះសិប្បនិម្មិតនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ត្រូវបានផ្ញើទៅស្ថានទូតចិនកាលពីខែធ្នូ។ នៅប្រជុំកោះ Spratly ចិនកាន់កាប់កោះចំនួន៧ ចំណែកហ្វីលីពីនកាន់កាប់កោះចំនួន៩។ ខ្សែបណ្តោយកោះភាគច្រើនស្ថិតនៅក្នុងដែនទឹកសេដ្ឋកិច្ចពិសេសរបស់ហ្វីលីពីន។
ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា ចិនត្រូវបានគេរំពឹងថា នឹងដោះស្រាយការតវ៉ានោះតាមសម្រួល។ ប៉ុន្តែព័ត៌មាននេះត្រូវបានចុះផ្សាយជាសាធារណៈនៅក្នុងខែមករា ដោយបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីលបានព្យាយាមទុកការតវ៉ានេះក្នុងអាទិភាពទាប។ អ្នកជំនាញជឿថា ប្រទេសចិនអាចខឹងសម្បារចំពោះសំណើរបស់លោក Duterte កាលពីខែវិច្ឆិកាក្នុងការសាងសង់តំបន់អភិរក្ស នៅលើកោះ Scarborough Shoal ដែលមានជម្លោះ ប៉ុន្តែពួកគេបានរក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់ដើម្បីរក្សាទំនាក់ទំនងថ្មីរបស់ខ្លួន។
ចិននឹងចរចាទ្វេភាគីជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក Duterte ដរាបណាទំនាក់ទំនងដែនទឹករបស់ប្រទេសទាំងពីរមិនរាប់បញ្ចូលប្រទេសដទៃ។ រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបានប្រើប្រាស់កិច្ចចរចាទ្វេភាគី និងការសន្យាផ្តល់ជំនួយ ឬការវិនិយោគដើម្បីបង្កើតទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសតូចៗនៅអាស៊ី។
លោក Herman Kraft អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយនៅសាកលវិទ្យាល័យ Philippines Diliman និយាយថា៖ «ខ្ញុំសង្ស័យថា បើតាមគំនិតចិន នេះជាបញ្ហាដែលទាមទារការប្រឹក្សាគ្នា ហើយវាមិនមែនជាសកម្មភាពឯកតោភាគីនោះទេ។ ការតវ៉ាដែលបានធ្វើឡើងនោះប្រហែលជាអ្វីមួយដែលធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលចិនមានការភ្ញាក់ផ្អើលបន្តិច។ ដរាបណាវាមិនជាកិច្ចចរចាពហុភាគី ខ្ញុំគិតថា ចិននឹងមានបំណងទទួលយកវា»។
ប្រទេសតូចៗដែលមិនសុខចិត្តជាមួយនឹងការទាមទាររបស់ចិនអាចនឹងមានអំណាច បើសិនជារួមគ្នាជាស្ថាប័នមួយ ដូចជាសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន)។
លោក Benigno Aquino អតីតប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន បានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការមជ្ឈត្តកម្មអន្តរជាតិក្រុងឡាអេ។ តុលាការនេះបានចេញសាលដីការបស់ខ្លួនកាលពីខែកក្កដា ដោយបានច្រានចោលប្រមាណជា៩៥%នៃការទាមទារផ្លូវច្បាប់របស់ចិនលើសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមានទំហំ៣,៥លានគ.មការេ រួមទាំងដែនទឹកនៅក្នុងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសរបស់ហ្វីលីពីនផងដែរ។ ចិនមិនបានទទួលស្គាល់សាលដីកានោះទេ។
សមុទ្រចិនខាងត្បូងសម្បូរទៅដោយមច្ឆាជាតិ ហើយអាចនឹងកំណប់ប្រេងផូស៊ីលឥន្ធនៈក្រោមសមុទ្រជាច្រើន។ ប្រទេសព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី តៃវ៉ាន់ និងវៀតណាមក៏ទាមទារផ្នែកទាំងអស់ ឬផ្នែកខ្លះនៃតំបន់នេះផងដែរ។
គណៈប្រតិភូថ្នាក់រដ្ឋមន្រ្តីរបស់ហ្វីលីពីនបានទៅក្រុងប៉េកាំងកាលពីចុងខែមករា ដើម្បីជួបជាមួយលោកអនុនាយករដ្ឋមន្រ្តី Wang Yang ក្នុងកិច្ចចរចាអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងវិនិយោគ និងតួនាទីរបស់លោក Duterte ក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ានក្នុងឆ្នាំ២០១៧។ នៅក្នុងការបោះជំហានដ៏ល្អមួយទៀតរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង អាស៊ាននឹងមិនយកបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងមកដាក់លើតុចរចាសម្រាប់ឆ្នាំនេះនោះទេ។
ទំនាក់ទំនងចិន និងហ្វីលីពីននឹងមានភាពល្អក់កករ ប្រសិនបើអាមេរិកលូកដៃ ហើយរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកបង្ហាញសញ្ញាក្នុងការធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីលមានទំនាក់ទំនងយោធាកាន់តែរឹងមាំជាងមុនជាមួយអាមេរិក នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក ត្រាំ។
រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកជាឆ្អឹងទទឹងកជាយូរមកហើយចំពោះអំណាចយោធារបស់ចិននៅអាស៊ី ហើយនាពេលថ្មីៗនេះ អាមេរិកជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់បណ្តាប្រទេសតូចៗនៅតំបន់អាស៊ី ដែលកំពុងប្រឈមមុខជាមួយនឹងការពង្រីកដែនទឹករបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង។ រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនព្យាយាមការពារផ្លូវកប៉ាល់ និងបណ្តាញសម្ព័ន្ធមិត្តនៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលគាំទ្រអាមេរិក។
លោក Duterte បានប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក ចាប់តាំងពីពេលដែលលោកបានឡើងកាន់តំណែង ដោយនិយាយថា អតីតប្រទេសអាណានិគមលើហ្វីលីពីន និងសម្ព័ន្ធមិត្តការពារជាតិមួយនេះ ទាមទារហួសហេតុពេកពីប្រទេសលោក។ លោក Duterte បង្ហាញប្រតិកម្មបែបនេះ បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនរិះគន់យុទ្ធនាការរបស់លោកប្រឆាំងនឹងការជួញដូរគ្រឿងញៀន ដែលមានទាំងការសម្លាប់ជនសង្ស័យចំនួនពី៥.០០០ទៅ៦.០០០នាក់ ដោយគ្មានការជំនុំជម្រះក្តីតាមផ្លូវច្បាប់។
ប៉ុន្តែលោក Duterte និងលោក ត្រាំ បានពិភាក្សាគ្នាតាមទូរសព្ទកាលពីខែធ្នូកន្លងទៅ ដែលជាកិច្ចសន្ទនានៃក្តីសង្ឃឹម ដោយលោកត្រាំបានសរសើរប្រទេសហ្វីលីពីនចំពោះកិច្ចប្រឹងប្រែងប្រឆាំងនឹងគ្រឿងញៀន ហើយក៏មានការសរសើរដល់សហរដ្ឋអាមេរិកពីលោក Duterte វិញដែរ។
លោក Jay Batongbacal ដែលជានាយកនៃវិទ្យាស្ថានច្បាប់ និងកិច្ចការសមុទ្រ នៅសាកលវិទ្យាល័យហ្វីលីពីននិយាយថា៖ «ក្នុងស្រុក លោក Duterte បានព្យាយាមបង្ហាញថា លោក ត្រាំ មានភាពរួសរាយ ហើយរដ្ឋបាលរបស់លោកមានការគាំទ្រច្រើន និងព្យាយាមផ្លាស់ប្តូរជំហររបស់លោកចំពោះសហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក ត្រាំ»។
លោក Carl Baker នាយកកម្មវិធីរបស់វិទ្យាស្ថានសិក្សាគោលនយោបាយមួយដែលមានឈ្មោះថា Pacific Forum CSIS នៅក្រុង Honolulu រដ្ឋ Hawaiiនិយាយថា ហ្វីលីពីនអាចនឹងមានការលំបាកក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះរវាងចិន និងអាមេរិក ទាក់ទងនឹងការកាន់កាប់របស់ចិននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះ។
លោក Rex Tillerson ដែលត្រូវបានលោក ត្រាំ តែងតាំងជារដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសនិយាយនៅក្នុងសវនការនៅចំពោះមុខព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកកាលពីដើមខែមករាថា ចិនត្រូវឈប់កាន់កាប់កោះដែលមានជម្លោះបន្ថែមទៀត។ លោក Carl Thayer ដែលជាសាស្រ្តាចារ្យនយោបាយដ៏ល្បីមួយរូបនៅសាកលវិទ្យាល័យ New South Wales ក្នុងប្រទេសអូស្រា្តលីបាននិយាយថា ចិនប្រហែលជាបានសាងសង់មូលដ្ឋានទ័ពនៅក្នុងប្រជុំកោះ Spratlys ដើម្បីត្រៀមទប់ទល់នឹងការដឹកនាំរបស់លោក ត្រាំ។
លោក Thayer និយាយថា លោក Duterte អាចនឹងមិនឲ្យលោកត្រាំពង្រាយទាហាននៅក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីនដើម្បីប្រឆាំងនឹងចិននោះទេ។
លោក Thayer បាននិយាយថា៖ «រយៈពេលកាន់តែយូរអាចមានភាពខុសប្លែកច្រើន។ ការពង្រាយទាហានអាមេរិកនឹងត្រូវចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំ។ វានឹងមិនកើតឡើងភ្លាមៗនោះទេ។ វាច្បាស់ណាស់ថា លោកត្រាំ នឹងស្វែងរកទីផ្សារ និងដំណោះស្រាយបញ្ហាកេងកងតម្លៃរូបិយប័ណ្ណជាមួយនឹងប្រទេសចិន»៕
ប្រែសម្រួលដោយ ប៊ុន ប៉េងហ៊ុយ
