អំឡុងពេលសវនាការចុងក្រោយដែលចាប់ផ្តើមតាំងពីម៉ោងប្រមាណ ៨ និង ៣៧ នាទីព្រឹករហូតដល់ម៉ោង ៩ និង ១៤ នាទីយប់ថ្ងៃពុធ ទាំងភាគីមេធាវីការពារក្តីឲ្យរដ្ឋាភិបាល និងតំណាងអយ្យការបានស្នើសុំឲ្យតុលាការរាជធានីភ្នំពេញផ្តន្ទាទោសធ្ងន់ធ្ងរលើលោក កឹម សុខា តាមមាត្រា ៤៤៣ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌប្រទេសកម្ពុជា។
លោក កឹម សុខា ដែលជាសហស្ថាបនិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយចោលកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៧ កំពុងរងការចោទប្រកាន់ពីបទសន្ទិដ្ឋិភាពជាមួយបរទេស ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
ក្នុងសវនាការដែលធ្វើឡើងពេញមួយថ្ងៃកាលពីថ្ងៃពុធកន្លងទៅនោះ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះលោក កូយ សៅ បានផ្តល់ឱកាសឲ្យភាគីតំណាងអយ្យការ មេធាវីតំណាងឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងមេធាវីការពារក្តីឲ្យលោក កឹម សុខា ធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋានចុងក្រោយ ដោយផ្អែកលើសេចក្តីសន្និដ្ឋានដែលសរសេរជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ និងការផ្តល់សេចក្តីសន្និដ្ឋានដោយផ្ទាល់មាត់ មុននឹងការចេញសាលក្រមនៅថ្ងៃទី ៣ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣។
នៅមុនពេលឈានដល់ការស្នើសុំឲ្យតុលាការផ្តន្ទាទោសលោក កឹម សុខា ពីបទសន្ទិដ្ឋិភាពជាមួយបរទេស មេធាវីការពារក្តីឲ្យរដ្ឋាភិបាលមួយរូបក្នុងចំណោមបួនរូបគឺលោក គី តិច បានប្រាប់តុលាការថា ក្រុមមេធាវីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីជាតំណាងឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នឹងដាក់ពាក្យបណ្តឹងទាមទារសំណងខូចខាតក្នុងសំណុំរឿងដាច់ឡែក ក្រោយមានសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការលើបណ្តឹងពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងក្បត់ជាតិរបស់លោក កឹម សុខា។
លោក គី តិច ថ្លែងក្នុងន័យដើមថា៖ «អំឡុងពេលបាតុកម្ម និងការអុកឡុក រដ្ឋាភិបាលប្រើធនធានច្រើន សម្ភារៈ កម្លាំងមន្ត្រីរាជការ ដើម្បីរៀបចំសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ និងសន្តិសុខជូនប្រជាពលរដ្ឋ។ នេះជាព្យសនកម្មបាតុកម្មខុសច្បាប់ដឹកនាំដោយជនជាប់ចោទ កឹម សុខា»។
លោកបន្ថែមថា៖ «នឹងធ្វើបណ្តឹងទាមទារសំណងខូចខាត ទាំងអស់ក្នុងសំណុំរឿងដាច់ដោយឡែក»។
ក្នុងពេលតុលាការផ្អាកសវនាការនៅវេលាព្រឹកថ្ងៃពុធកន្លងទៅនោះ លោក គី តិច បានប្រាប់អ្នកកាសែតថា ច្បាប់អនុញ្ញាតឲ្យប្តឹងទារសំណងជំងឺចិត្តពីលោក កឹម សុខា តែលោកមិនអាចឲ្យដឹងបានទំហំនៃការខូចខាតដែលរដ្ឋាភិបាលចង់ឲ្យលោក កឹម សុខា សងនោះទេ។
លោកថ្លែងថា៖ «អត់ទាន់ដឹងទេ។ យើងនឹងរៀបចំបណ្តឹងមួយ ព្រោះពាក់ព័ន្ធនឹងច្បាប់ គឺយើងអាចធ្វើបណ្តឹង ទាមទារសំណងហ្នឹងនៅក្នុងសំណុំរឿងមួយផ្សេងទៀត ប៉ុន្តែរឿងចំនួនប៉ុន្មានហ្នឹង ខ្ញុំអត់ទាន់អាចជម្រាបអ្នកសារព័ត៌មានបានទេ។ យើងនឹងធ្វើទៅតាមក្រោយទៀត»។
អ្នកគាំទ្រដែលមានភក្តីភាពនឹងលោក កឹម សុខា គឺលោក ហ៊ុន កុសល ប្រាប់វីអូអេថា ការទាមទារសំណងជំងឺចិត្តពីលោក កឹម សុខា អាចជាទម្រង់នៃការដាក់សម្ពាធមួយទៀតមកលើមេដឹកនាំនយោបាយជំទាស់រូបនេះ។
លោកនិយាយថា៖ «បើជានយោបាយ គេនឹងធ្វើបែបហ្នឹង ប៉ុន្តែគ្រាន់តែថា សំខាន់គឺភាពបរិសុទ្ធយុត្តិធម៌ ដែលលោកប្រធាន កឹម សុខា លោកមិនបានប្រព្រឹត្តទេ។ អានេះដែលជាហេតុផលមួយដែលធ្វើឲ្យផែនការដាក់បន្ទុក ឬមួយក៏យុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់ដាក់សម្ពាធលើឯកឧត្តម កឹម សុខា មិនអាចទទួលបានជោគជ័យនោះគឺត្រង់ថា លោកប្រធាន កឹម សុខា លោកស្អាតស្អំ ជាមនុស្សដែលមានយុត្តិធម៌ស្រាប់ហើយនៅក្នុងបេះដូងប្រជាពលរដ្ឋបាទ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ត្រឡប់ទៅក្នុងសាលសវនាការវិញ បន្ថែមនឹងការគ្រោងទាមទារសំណងពីលោក កឹម សុខា ក្រុមមេធាវីតំណាងឲ្យភាគីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានដាក់សេចក្តីសន្និដ្ឋានចំនួន ៨៦ ទំព័រ ដើម្បីឲ្យតុលាការពិនិត្យនិងទទួលយកសេចក្តីសន្និដ្ឋាននោះ។
ភ្លាមៗក្រោយការដាក់សេចក្តីសន្និដ្ឋាននោះ លោក គី តិច បានធ្វើសំណូមពរឲ្យក្រុមប្រឹក្សាចៅក្រមដែលមានចំនួនបីរូប «សម្រេចផ្តន្ទាទោសឲ្យធ្ងន់ធ្ងរលើជនជាប់ចោទលោក កឹម សុខា ពីបទសន្ទិដ្ឋិភាពជាមួយបរទេសតាមមាត្រា ៤៤៣ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ»។
ដោយផ្អែកតាមសេចក្តីសន្និដ្ឋាន ៨៦ ទំព័រនោះ ក្រុមមេធាវីតំណាងឲ្យភាគីរដ្ឋាភិបាល បានរំលេចឡើងនូវព្រឹត្តិការណ៍ប៉ះទង្គិច និងបាតុកម្មសំខាន់ៗ ដែលបានកើតឡើងក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០១៣ ក្នុងនោះ ព្រឹត្តិការណ៍បាតុកម្មនៅស្ពានអាកាសក្បាលថ្នល់ បាតុកម្មរបស់លោក វន់ ពៅ ប្រធានសមាគមប្រជាធិបតេយ្យនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ នៅមុខទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី និងអំពើហិង្សានៅផ្លូវវេងស្រេង បាតុកម្មនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ការប៉ះទង្គិចរវាងសកម្មជន និងអ្នកគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ជាមួយកងសន្តិសុខនៅម្តុំស្ពាននាគជាប់ទីលានប្រជាធិបតេយ្យចាស់ និងហេតុការណ៍ផ្សេងទៀត ដូចជាយុទ្ធនាការថ្ងៃចន្ទពណ៌ខ្មៅ និងការចែកផ្កាឈូកជូនអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ក៏ដូចជាសកម្មភាពផ្សេងៗរបស់ជនជាប់ចោទលោក កឹម សុខា និងលោក សម រង្ស៊ី ក្នុងការចេញតវ៉ាលទ្ធផលបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៣។
ជាងនេះទៀតក្រុមមេធាវីការពារក្តីឲ្យរដ្ឋាភិបាលក៏បានបន្តប្រើប្រាស់ភស្តុតាងជាវីដេអូឃ្លីប ដែលមានរយៈពេលជាង ១ ម៉ោងរបស់លោក កឹម សុខា ដែលបានថ្លែងនៅប្រទេសអូស្ត្រាលីកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៣។
ជាសេចក្តីសន្និដ្ឋាន ព្រឹត្តិការណ៍ទាំងអស់នោះ ត្រូវបានក្រុមមេធាវីការពារក្តីឲ្យរដ្ឋាភិបាលយល់ថា ជាអង្គហេតុដែលគំាទ្រដល់បទចោទប្រឆាំងនឹងលោក កឹម សុខា។
ចំណែកភាគីតំណាងអយ្យការលោក ប្លង់ សុផល បានបកស្រាយនៅចំពោះមុខក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ និងជនជាប់ចោទលោក កឹម សុខា ថា បាតុកម្មផ្សេងៗដែលកើតក្រោយការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៣ និងដែលអយ្យការសង្ស័យថា ដឹកនាំដោយគណបក្សជំទាស់មួយនោះ គឺជាបែបផែននៃការប្រមូលផ្តុំមនុស្សដើម្បីធ្វើបាតុកម្មផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល ឬជាការធ្វើបដិវត្តន៍ពណ៌។
ដោយយោងតាមសេចក្តីសន្និដ្ឋានចំនួនប្រមាណ ២៤ ទំព័រ ដែលភាគីតំណាងអយ្យការបានដាក់ជូនក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ លោក ប្លង់ សុផល បានរំឭកឡើងវិញពីប្រវត្តិធ្វើនយោបាយរបស់លោក កឹម សុខា និងទំនាក់ទំនងជាមួយជនបរទេស ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣ រហូតដល់ឆ្នាំ ២០១៧ ដែលជាឆ្នាំមានការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា និងការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
លោកប្លង់ សុផល បានលើកឡើងហេតុការណ៍ជាច្រើន រួមមានការបង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ហើយនឹងការបង្កើតគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស ព្រមទាំងការជួយជ្រោមជ្រែងពីជនបរទេសក្នុងវិស័យសិទ្ធិមនុស្ស និងសកម្មភាពនយោបាយរហូតដល់មានការចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយគណបក្ស សម រង្ស៊ី រហូតបង្កើតបានជាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងការបញ្ជាក់ឡើងវិញភស្តុតាង ពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀតដូចជាអំពើប្រទូសរ៉ាយនៅផ្លូវវេងស្រេង និងនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យចាស់ជាដើម។ បន្ទាប់មកលោកក៏បានស្នើឲ្យក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ «ផ្តន្ទាទោសជនជាប់ចោទឲ្យធ្ងន់ធ្ងរបំផុត» ព្រោះទង្វើជនជាប់ចោទ បង្កផលប៉ះពាល់ដល់សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈរបស់ជាតិទាំងមូល។
លោក ប្លង់ សុផល ក៏សំណូមពរឲ្យតុលាការ «ដកហូតសិទ្ធិនយោបាយជាស្ថាពរ» និង «ចេញដីកាចាប់ខ្លួន»ជនជាប់ចោទលោក កឹម សុខា។
ក៏ប៉ុន្តែក្រុមមេធាវីការពារក្តីលោក កឹម សុខា បានប្រតិកម្មជាមួយនឹងសេចក្តីសន្និដ្ឋានដែលមានកម្រាស់ ៥៣ ទំព័រថា លោក កឹម សុខា មិនបានប្រព្រឹត្តសកម្មភាពហិង្សាបង្កឲ្យមានអំពើប្រទូសរ៉ាយ ឬងាករកការធ្វើបដិវត្តន៍ដើម្បីដណ្តើមអំណាចទេ ហើយថាមានភាពមិនច្បាស់លាស់ជាច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងភស្តុតាងដែលយកមកចោទប្រកាន់លោកកឹម សុខា។
លើសពីនេះ ក្រុមមេធាវីរបស់លោក កឹម សុខា ថា ការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា ក្រោមហេតុផលប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាក់ស្តែង គឺមិនអាចយកជាការបានទេ ដោយសារគ្មានភស្តុតាងដាក់បន្ទុក ហើយការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា កាលពីយប់ថ្ងៃទី ៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៧ នោះទៀតសោត គឺជាការបំពានច្បាប់ ព្រោះលោក កឹម សុខា នៅមានអភ័យឯកសិទ្ធិជាអ្នកតំណាងរាស្ត្រដែលមានចែងក្នុងមាត្រា ៨០ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញប្រទេសកម្ពុជា។
មេធាវីមួយរូបរបស់លោកកឹម សុខា គឺលោក អាង ឧត្តម បកស្រាយបន្ថែមថា ក្តីក្តាំលោក កឹម សុខា មានចរិតជារឿងនយោបាយ ដែលមិនអាចអារកាត់នៅតុលាការបានទេ។
លោកលើកឡើងក្នុងពេលធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋានចុងក្រោយថា៖ «ឯកឧត្តម កឹម សុខា មិនបានប្រព្រឹត្តដូចការចោទប្រកាន់ទេ ហើយសេរីភាពរបស់គាត់ត្រូវបានដកហូត ៥ ឆ្នាំហើយ ករណីនេះដឹងជាសាកល»។
លោកបន្ថែមថា ករណីលោក កឹម សុខា គឺជាទម្រង់នៃជម្លោះនយោបាយ។
លោក អាង ឧត្តម ថ្លែងថា៖ «គប្បីបង្វិលករណីនេះទៅអ្នកនយោបាយ ឬថ្វាយព្រះមហាក្សត្រមានព្រះតម្រិះផ្សះផ្សា»។
ដោយឡែកជនជាប់ចោទលោក កឹម សុខា ដែលបានបាត់បង់សិទ្ធិធ្វើនយោបាយ ៥ ឆ្នាំមកនេះ បានលើកឡើងជាសំណូមពរចុងក្រោយទៅតុលាការថា ការចោទប្រកាន់មកលើរូបលោកត្រូវតែទម្លាក់ចោល ដើម្បីអនុញ្ញាតឲ្យលោកបានវិលមកបម្រើប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ និងប្រទេសជាតិ។
លោកថ្លែងថា៖ «តាមពិតសហមេធាវីការពារក្តីខ្ញុំ រៀបរាប់ច្រើនហើយ។ ខ្ញុំគាំទ្រការលើកឡើងរបស់សហមេធាវី។ ខ្ញុំ កឹម សុខា សុំសំណូមពរតុលាការសម្រេចឲ្យរួចខ្លួនពីបទចោទប្រកាន់ទាំងអស់ ដើម្បីខ្ញុំមានសិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញដើម្បីបម្រើជាតិ»។
នៅក្រៅរបងតុលាការ លោក ផែង ហេង មេធាវីមួយរូបទៀតរបស់លោក កឹម សុខា បានប្រាប់អ្នកកាសែតអំពីភាពចម្រូងចម្រាសនៃភស្តុតាង ពាក់ព័ន្ធនឹងឃ្លីបវីដេអូពីរដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ក្នុងតុលាការ ដើម្បីរួមចំណែកដល់ការស្វែងរកការពិតក្នុងសំណុំរឿងលោក កឹម សុខា។
លោកប្រាប់អ្នកកាសែតកាលពីយប់ថ្ងៃពុធថា៖ «កន្លងមក នៅពេលដែលយើងដេញដោលនោះ យើងបានជជែកពីរឿងវីដេអូ ២ នាទីជាងនិង អាវីដេអូស្អីៗហ្នឹង ហើយតំណាងអយ្យការលោក ប្លង់ សុផល លោកថា អ៊ីចឹងយកអាវីដេអូវែងមកដេញដោល ប៉ុន្តែលោកចៅក្រម គាត់ថាអ៊ីចឹង ដាក់ទាំងពីរមក ដូច្នេះហើយបានជាខ្ញុំ ខ្ញុំមិញហ្នឹង ខ្ញុំបានសរសើរចៅក្រមឆ្លាតដែលគាត់យកវីដេអូទាំងពីរយកមកប្រើ។ ប៉ុន្តែ ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ ដីកាសន្និដ្ឋានសា្ថពរក្តី ដីកាបញ្ជូនទៅជម្រះក្តី គឺបានចោទប្រកាន់ទៅលើភស្តុតាងដែលថ្លែងបាទ ដែលចំណុចនេះហើយ យើងសុំឲ្យរួចពីបទចោទ»។
ក្រោយការបង្ហាញសេចក្តីសន្និដ្ឋានរៀងៗខ្លួនពីសំណាក់ភាគីមេធាវីតំណាងឲ្យរដ្ឋាភិបាល តំណាងអយ្យការ និងភាគីមេធាវីការពារក្តីលោក កឹម សុខា លោកចៅក្រម កូយ សៅ បានប្រកាសកាលពីយប់ថ្ងៃពុធ ទី ២១ ធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ ថា តុលាការនឹងប្រកាសសាលក្រមនៅព្រឹកថ្ងៃសុក្រ ទី ៣ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣។
អ្នកនាំពាក្យសមាគមសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក ស៊ឹង សែនករុណា ចាត់ទុកសវនាការអង្គសេចក្តីសំណុំរឿងលោក កឹម សុខា កាលពីថ្ងៃពុធនោះ គឺជាសវនាការដែលប្រើពេលយូរជាងសវនាការណាទាំងអស់ ដែលលោកពុំធ្លាប់ឃើញក្នុងអាជីពជាអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស។
អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះបន្ថែមថា សង្គមស៊ីវិលជឿថា សំណុំរឿងលោក កឹម សុខា មានចរិតនយោបាយ ដែលតម្រូវឲ្យមានការស្រុះស្រួលគ្នាតាមផ្លូវនយោបាយក្នុងរង្វង់អ្នកនយោបាយខ្មែរ ទើបអាចរកដំណោះស្រាយបានដូចអ្វីដែលធ្លាប់កើតឡើងចំពោះលោក សម រង្ស៊ី នៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០១៣៕
