កម្ពុជាយល់ព្រមទទួល យកការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលបានប្រព្រឹត្តិបទល្មើសនៅសហរដ្ឋអាមេរិក មកកម្ពុជាវិញតាមការស្នើរបស់អាមេរិក ដោយផ្អែកលើកិច្ចព្រមព្រៀង ដែលភាគីទាំងពីរបានឯកភាពគ្នាកាលពីឆ្នាំ២០០២និងឆ្នាំ២០០៣ កន្លងមក។ នេះបើតាមការលើកឡើងរបស់លោក ផាត ផានិត ប្រធាននាយកដ្ឋានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ។
ការបញ្ជាក់របស់មន្ត្រីនៃក្រសួងមហាផ្ទៃរូបនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីជំនួបទ្វេភាគីរវាងមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ផ្នែកកុងស៊ុលរបស់អាមេរិកលោក Carl C. Risch និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃកម្ពុជា លោក ស ខេង កាលពីរសៀលថ្ងៃសុក្រនេះ។ ថ្នាក់ដឹកនាំនៃជាន់ខ្ពស់នៃប្រទេសទាំងពីរបានពិភាក្សាអំពីការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍របស់ពលរដ្ឋខ្មែរ ពីសហរដ្ឋអាមេរិកមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា ក្រោយកម្ពុជាបានប្រកាសផ្អាកឈប់ទទួលអស់មួយរយៈកន្លងមក។
លោក ផាត ផានិត ប្រធាននាយកដ្ឋានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ ប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានក្រោយបញ្ចប់កិច្ចប្រជុំបិទទ្វាររវាងលោក ស ខេង រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ និងលោក Carl C. Risch ថា កម្ពុជាបានឯកភាពតាមការស្នើក្នុងការបន្តអនុវត្តការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ជនជាតិខ្មែរពីសហរដ្ឋអាមេរិកមកវិញ ដោយផ្អែកលើស្មារតីនៃ MOU ឆ្នាំ២០០២ និង MOU បំពេញបន្ថែមឆ្នាំ២០០៣។
លោក ផាត ផានិត បន្ថែមដោយលើកឡើងពីសម្តីរបស់លោក ស ខេង ប្រាប់ទៅលោក Carl C. Risch ពីក្នុងកិច្ចប្រជុំនោះថា៖
«សម្តេចបានជម្រាបជូនគណៈប្រតិភូដែរថា ជាទូទៅកម្ពុជាមិនមានការគេចវេសក្នុងការអនុវត្តកាតព្វកិច្ចក្នុងការទទួលយកពលរដ្ឋខ្លួនមកវិញនោះទេ ប៉ុន្តែអ្វីៗត្រូវឆ្លងកាត់ការពិភាក្សាឲ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ»។
លោកបានបន្ថែមថា លោក ស ខេង ក៏បានស្នើឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកផ្តល់ជំនួយដល់ជនជាតិខ្មែរដែលត្រូវបានបញ្ជូនពីសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីឲ្យពួកគាត់មានលទ្ធភាពកសាងជីវិតនៅកម្ពុជា។
លោក ផាត ផានិត បញ្ជាក់ថា៖
«សម្តេចក៏បានស្នើដល់ខាងភាគីសហរដ្ឋអាមេរិកឲ្យបន្តធ្វើយ៉ាងណាផ្តល់បង្កើនការគាំទ្រផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុទៅដល់ពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលត្រូវធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍មកកម្ពុជាវិញនោះឲ្យពួកគាត់មានលទ្ធភាពក្នុងការកសាងជីវិតនៅកម្ពុជា និងអាចធ្វើសមាហរណកម្មទៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាវិញប្រកបដោយជោគជ័យ»។
ជំនួបរវាងមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ផ្នែកកុងស៊ុលរបស់អាមេរិកលោក Carl C. Risch ជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃលោក ស ខេង ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំមុន បានប្រកាសឈប់ទទួលយកជនជាតិខ្មែរដែលត្រូវបានសហរដ្ឋអាមេរិកបញ្ជូនត្រឡប់មកវិញ ដោយសំអាងលើហេតុផលសិទ្ធិមនុស្ស។ ករណីនេះបានជំរុញឲ្យមានភាពតានតឹងផ្នែកការទូតរវាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន និងនាំដល់ការបិទទិដ្ឋាការដល់មន្ត្រីសំខាន់ៗមួយចំនួននៃប្រទេសកម្ពុជាឆ្លើយតបនឹងការបដិសេធនេះ។
មុននឹងជំនួបជាមួយលោក ស ខេង រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ផ្នែកកុងស៊ុលរបស់អាមេរិកលោក Carl C. Risch ក៏បានធ្វើកិច្ចប្រជុំតុមូលមួយជាមួយអ្នកសារព័ត៌មាន ដើម្បីផ្តល់ព័ត៌មានពាក់ព័ន្ធនឹងគោលបំណងនៃដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក។
លោក Carl C. Risch បានថ្លែងប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានយ៉ាងដូច្នេះ៖
«អាទិភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកគឺ ធានាថា នៅពេលនរណាម្នាក់ត្រូវបានចាត់ទុកថា ត្រូវដកចេញពីសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេសកំណើតរបស់បុគ្គលនោះត្រូវមានការសហការ និងយកបុគ្គលនោះត្រឡប់ទៅវិញ។ ដូចនេះ យើងចាត់ទុកវាជាអ្វីមួយដែលសំខាន់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីធានាថា មានការគោរពនីតិរដ្ឋ ហើយធានាថា បណ្តាប្រទេសនានានៅជុំវិញពិភពលោកសហការជាមួយយើង ក៏ដូចជាទទួលយកករណីធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍»។
បើតាមលោក Carl C. Risch ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០២ មកជនជាតិខ្មែរប្រហែល៦០០នាក់ ត្រូវបានសហរដ្ឋអាមេរិកបញ្ជូនត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញ ដោយលោកថា ភាគច្រើននៃពួកគេបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសឧក្រិដ្ឋ។
អ្នករិះគន់មួយរូបចំពោះកម្មវិធីនិរទេសមនុស្សនេះបានអះអាងថា កម្មវិធីធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ នេះបានបំបែកមនុស្សយ៉ាងសាហាវយង់ឃ្នងចេញពីក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេជារៀងរហូត ដោយបញ្ជូនអ្នកទាំងនោះទៅកាន់ប្រទេសកំណើតឬមាតុប្រទេសមួយដូចជាប្រទេសកម្ពជា ដែលពួកគេភាគច្រើនមិនដែលបានទៅដល់ ឬក៏ស្គាល់បានបន្តិចបន្តួចតែប៉ុណ្ណោះ ដោយសារពួកគេបានធំដឹងក្តីនិងមានចំណងគ្រួសារនៅសហរដ្ឋអាមេរិករួចទៅហើយ។ ម៉្យាងទៀត ពួកគេបានជាប់ទោសរួចមកហើយ ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋដែលពួកគេបានប្រព្រឹត្តនៅសហរដ្ឋអាមេរិក។
កាលពីឆ្នាំមុន សហរដ្ឋអាមេរិកបានដាក់ទណ្ឌកម្មទិដ្ឋាការលើមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសជាន់ខ្ពស់កម្ពុជាមួយចំនួន បន្ទាប់ពីកម្ពុជាបានបដិសេធម្តងហើយម្តងទៀត ថាផ្អាកការទទួលយកពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលត្រូវបានបណ្តេញចេញពីសហរដ្ឋអាមេរិក។ ជាការសងសឹក រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រកាសផ្អាកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើការស្វែងរកអដ្ឋិធាតុទាហានអាមេរិកនៅលើទឹកដីកម្ពុជា ដែលបានបាត់ខ្លួនក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមវៀតណាម។
បើតាមលោក ផាត ផានិត ពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍របស់ពលរដ្ឋខ្មែរ ពីសហរដ្ឋអាមេរិក មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា លោក ស ខេង ក៏សង្ឃឹមផងដែរថា សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងពិចារណា ក្នុងការដកចេញនូវបម្រាមចំពោះទិដ្ឋាការទៅដល់មន្រ្តីការបរទេសកម្ពុជា ដែលសហរដ្ឋអាមេរិក បានដាក់កន្លងមក។ ប៉ុន្តែ ផាត ផានិត បញ្ជាក់ថា មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ផ្នែកកុងស៊ុលរបស់អាមេរិកមិនទាន់មានការឆ្លើយតបយ៉ាងណានោះទេ ដោយថា នឹងទុកលទ្ធភាពឲ្យក្រុមការងារភាគីទាំងពីរ ពិនិត្យពិភាក្សាបន្ថែម ដើម្បីស្វែងរកចំណុចរួមពាក់ព័ន្ធទៅនឹងភាពមិនទាន់ចុះសម្រុងគ្នា ព្រមទាំងសំណូមពរផ្សេងៗ៕
